với Đông Nam bộ và Tây Nam bộ ngày nay. Do tên sách dễ gây hiểu lầm về không
gian địa lý nên bản dịch đã thêm phụ đề “Địa chí vùng Nam Bộ đầu thế kỷ XIX”.
Qua sách này, ở quyển 6 Thành trì chí, độc giả có thể hình dung được dạng hình
sơ khai hồi cách đây 200 năm của các đô thị lớn như Sài Gòn (nơi đặt lỵ sở thành Gia
Định và trấn Phiên An), Biên Hòa (nơi đặt lỵ sở trấn Biên Hòa), Mỹ Tho (nơi đặt lỵ sở
trấn Định Tường), Vĩnh Long (nơi đặt lỵ sở trấn Vĩnh Thanh), Hà Tiên (nơi đặt lỵ sở
trấn Hà Tiên) cùng một số thị tứ cấp huyện mà nay đã thành những tỉnh lỵ hoặc thành
phố lớn, với những công sở, đồn lũy, bến cảng, kho tàng, chùa miếu, đường sá.
Quyển này cũng cho độc giả biết được tình hình thương nghiệp của các thị tứ
thuở ấy.
Quyển 2 - Sơn xuyên chí ghi chép khá rõ về núi rừng, gò giồng, sông rạch, cồn
bãi, bưng biền, biển đảo, tuy là ghi chép địa lý nhưng phần này lại có đôi phần mềm
mại tựa như một bức tranh tổng thể phác họa non sông gấm vóc một miền.
Quyển 3 - Cương vực chí khái quát tiến trình mở mang bờ cõi đất phương Nam
từ hơn 300 trước, việc giao thiệp với Cao Miên và Xiêm La, tình hình làm ăn sinh sống
của các dân tộc Việt, Cao Miên, Hoa, cũng như những địa bàn có người dân định cư
sớm, những thôn xã ban đầu.
Quyển 4 - Phong tục chí cho biết sơ lược về phong tục tập quán của người Việt,
người Hoa, tức có thể định dạng một số nét văn hóa truyền thống.
Quyển 5 - Vật sản chí tái hiện nền kinh tế ban đầu với nét chính là sản xuất nông
lâm ngư nghiệp.
Đây có thể xem là những thông tin cho thấy "tiềm năng" của một vùng đất từ
thuở sơ khai đã mang dáng dấp sẽ phát triển thành những đô thị và giữ vị trí trọng yếu
trong chỉnh thế cấu thành Tổ quốc.
* Được biết các nhà nghiên cứu nước ngoài
từng quan tâm rất sớm đến Gia Định thành thông chí
(như trường hợp GS Trần Kinh Hòa dịch và công bố
một phần nội dung Gia Định thành thông chí từ năm
1956), ông có thể cho biết vị trí và tầm quan trọng
của bộ sách này trong lĩnh vực nghiên cứu các vấn đề
khoa học xã hội của nước nhà?
- Sách Gia Định thành thông chí được dịch
sang tiếng Pháp xuất bản từ năm 1863, nhưng bản
dịch này bỏ hẳn quyển 6 - Thành trì chí. Sở dĩ nó được
người Pháp lưu ý sớm là do sách này chứa đựng nhiều
thông tin cần thiết cho việc cai trị Nam kỳ.
Còn ông Trần Kinh Hòa là một học giả Hoa
kiều, rất hứng thú với việc tìm hiểu lịch sử và văn hóa
người Hoa ở hải ngoại, mà trong Thành trì chí thì có
