Tinh than CMT8 va Quoc Khanh 2-9 :: Thư mục chuyên đề

Expand document

Collapse document

Tinh than CMT8 va Quoc Khanh 2-9

1 Pages 1-10

1.1 Page 1

1.2 Page 2

1.3 Page 3

1.4 Page 4

1.5 Page 5

1.6 Page 6

1.7 Page 7

1.8 Page 8

1.9 Page 9

1.10 Page 10

2 Pages 11-20

2.1 Page 11

2.2 Page 12

2.3 Page 13

2.4 Page 14

2.5 Page 15

2.6 Page 16

2.7 Page 17

2.8 Page 18

2.9 Page 19

2.10 Page 20

3 Pages 21-30

3.1 Page 21

3.2 Page 22

3.3 Page 23

3.4 Page 24

3.5 Page 25

3.6 Page 26

3.7 Page 27

3.8 Page 28

3.9 Page 29

3.10 Page 30

4 Pages 31-40

4.1 Page 31

4.2 Page 32

4.3 Page 33

4.4 Page 34

4.5 Page 35

4.6 Page 36

4.7 Page 37

4.8 Page 38

4.9 Page 39

4.10 Page 40

5 Pages 41-50

5.1 Page 41

5.2 Page 42

5.3 Page 43

5.4 Page 44

5.5 Page 45

5.6 Page 46

5.7 Page 47

5.8 Page 48

5.9 Page 49

5.10 Page 50

6 Pages 51-60

6.1 Page 51

6.2 Page 52

6.3 Page 53

6.4 Page 54

6.5 Page 55

6.6 Page 56

6.7 Page 57

6.8 Page 58

6.9 Page 59

6.10 Page 60

7 Pages 61-70

7.1 Page 61

7.2 Page 62

7.3 Page 63

7.4 Page 64

7.5 Page 65

7.6 Page 66

7.7 Page 67

7.8 Page 68

7.9 Page 69

7.10 Page 70

8 Pages 71-80

8.1 Page 71

8.2 Page 72

8.3 Page 73

8.4 Page 74

8.5 Page 75

8.6 Page 76

8.7 Page 77

8.8 Page 78

8.9 Page 79

8.10 Page 80

9 Pages 81-90

9.1 Page 81

9.2 Page 82

9.3 Page 83

9.4 Page 84

9.5 Page 85

9.6 Page 86

9.7 Page 87

9.8 Page 88

9.9 Page 89

9.10 Page 90

10 Pages 91-100

10.1 Page 91

10.2 Page 92

10.3 Page 93

10.4 Page 94

10.5 Page 95

10.6 Page 96

10.7 Page 97

10.8 Page 98

10.9 Page 99

10.10 Page 100

11 Pages 101-110

11.1 Page 101

11.2 Page 102

11.3 Page 103

11.4 Page 104

11.5 Page 105

11.6 Page 106

11.7 Page 107

11.8 Page 108

11.9 Page 109

11.10 Page 110

12 Pages 111-120

12.1 Page 111

12.2 Page 112

12.3 Page 113

12.4 Page 114

12.5 Page 115

12.6 Page 116

12.7 Page 117

12.8 Page 118

12.9 Page 119

12.10 Page 120

13 Pages 121-130

13.1 Page 121

13.2 Page 122

13.3 Page 123

13.4 Page 124

Tinh than CMT8 va Quoc Khanh 2-9

1 Pages 1-10

▲back to top

1.1 Page 1

▲back to top

Mục lục

LỜI NÓI ĐẦU

Trang 3

PHẦN I - CÁCH MẠNG THÁNG TÁM THÀNH CÔNG VÀ SỰ RA

ĐỜI NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA

Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam Dân

chủ cộng hòa ra đời (2-9-1945)

Khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng trong thắng lợi lịch sử của Cách

mạng Tháng Tám năm 1945

Các tổ chức tiền thân lực lượng công an nhân dân góp phần vào thắng lợi

vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Xây dựng lực lượng chính trị kết hợp với lực lượng vũ trang, tạo sức mạnh

to lớn thực hiện thành công Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Cuộc đấu trí của các nhà chiến lược Việt Nam và Đồng minh trong Cách

mạng Tháng Tám năm 1945

Không thể phủ nhận thành quả Cách mạng Tháng Tám

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 - Thắng lợi vĩ đại của dân tộc Việt

Sự thật khách quan phủ nhận một cách nhìn phi lịch sử về thành công của

Cách mạng Tháng Tám

Tuyên ngôn Độc lập và tầm nhìn lịch sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Sự độc đáo trong Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh

10 sự kiện trọng đại để có ngày 2-9-1945

Quốc khánh 2-9: Cột mốc lịch sử vĩ đại của dân tộc

Việc xây dựng và củng cố chính quyền sau Cách mạng tháng Tám dưới sự

lãnh đạo của Đảng

PHẦN II: NHỮNG BÀI HỌC VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ

Ba nguyên tắc Tập trung – Thống nhất – Kịp thời trong thành công Cách

mạng Tháng Tám năm 1945 và ý nghĩa của nó

Bài học phát huy sức mạnh toàn dân tộc của Cách mạng Tháng Tám năm

1945 và sự vận dụng trong sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự hiện nay

Bài học về thời cơ của cách mạng Tháng Tám năm 1945 và sự vận dụng

trong điều kiện cách mạng công nghiệp lần thứ tư hiện nay

Bài học về tranh thủ thời cơ, đẩy lùi nguy cơ trong Cách mạng Tháng Tám

với xây dựng, bảo vệ đất nước hiện nay

Cách mạng Tháng Tám và bài học xây dựng nhà nước pháp quyền

Vai trò của văn hóa trong thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

và bài học lịch sử / Đinh Xuân Dũng

Cách mạng Tháng Tám - Bản hùng ca bất tử

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 – Bước ngoặt vĩ đại của cách mạng Việt

Nam trong thế kỷ XX

1.2 Page 2

▲back to top

Cách mạng Tháng Tám năm 1945: Biểu tượng cao đẹp, trường tồn của sự

kết tinh, hòa quyện sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại

Quốc khánh 2/9 - Biểu tượng sống động, thiêng liêng trong lịch sử dân

tộc Việt Nam

Ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 với việc giáo dục truyền

thống cho thế hệ trẻ hiện nay

PHẦN III - ĐỒNG NAI PHÁT HUY GIÁ TRỊ CÁCH MẠNG

THÁNG TÁM TRONG THỜI ĐẠI MỚI

Đảng bộ Biên Hòa lãnh đạo cuộc khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945

Nhân dân Đồng Nai trong phong trào đấu tranh cách mạng từ đầu thế kỷ

XX đến Tháng Tám năm 1945 – Bài 1: Những ngày đầu chống Pháp

100

Nhân dân Đồng Nai trong phong trào đấu tranh cách mạng từ đầu thế kỷ

XX đến Tháng Tám năm 1945 - Bài 2: Giai đoạn từ năm 1930 đến cách mạng

101

Tháng Tám thành công

Những ngày khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 tại Biên Hòa

102

Lực lượng Thanh niên Tiền phong trong Cách mạng Tháng Tám năm

1945 ở Biên Hòa

103

Mùa thu Cách mạng Tháng Tám (8/1945) ở Xuân Lộc, Long Khánh

104

Long Khánh những ngày nổi dậy giành chính quyền trong Cách mạng

Tháng Tám năm 1945

106

Chuyện kể về Cách mạng Tháng Tám ở Long Thành

107

Cuộc đấu tranh chính trị đầu tiên diễn ra tại Long Thành sau Cách mạng

Tháng Tám năm 1945

109

Cuộc mít tinh tại Quảng trường Sông Phố Tháng Tám năm 1945

110

Ngày ấy trên Quảng trường Sông Phố

111

Một số nhân vật lịch sử trong Cách mạng Tháng Tám tại Biên Hòa

112

Kinh tế Việt Nam và tỉnh Đồng Nai thời kỳ đổi mới

113

Lực lượng vũ trang tỉnh Đồng Nai: Không ngừng trưởng thành và lớn

mạnh

116

Mãi khắc ghi mốc son lịch sử hào hùng

118

Phát huy tinh thần Cách mạng Tháng Tám

120

BẢNG TRA TÊN BÀI TRÍCH

123

1.3 Page 3

▲back to top

Lôøi noùi ñaàu

Cách mạng Tháng Tám 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là

một sự kiện trọng đại, đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc. Dưới sự lãnh đạo của

Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, toàn dân tộc đã vùng lên tiến hành tổng

khởi nghĩa, chấm dứt ách thống trị thực dân – phong kiến, giành lại độc lập sau gần một thế

kỷ bị đô hộ. Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên

ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa – nhà nước dân chủ đầu tiên ở

Đông Nam Á, mở ra kỷ nguyên mới: kỷ nguyên độc lập, tự do và phát triển.

Trải qua 80 năm, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 vẫn là biểu

tượng của tinh thần yêu nước, khát vọng tự do và sức mạnh đoàn kết toàn dân. Những bài học

từ cuộc cách mạng vẫn tiếp tục được vận dụng để xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh,

văn minh.

Hướng đến kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 –

19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 – 2/9/2025),

Thư viện tỉnh Đồng Nai biên soạn Thông tin chuyên đề “Tinh thần Cách mạng tháng Tám

và Quốc khánh 2-9 bất diệt”, gồm 40 bài viết chia thành ba phần:

Phần I: Cách mạng tháng Tám thành công và sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ cộng

hòa. Giới thiệu các bài viết phân tích nguyên nhân, bối cảnh và diễn biến chính của Cách

mạng Tháng Tám năm 1945; làm rõ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ

tịch Hồ Chí Minh và sức mạnh đoàn kết toàn dân trong giành chính quyền và khai sinh nước

Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Phần II: Những bài học và ý nghĩa lịch sử. Tập trung làm rõ những giá trị thực tiễn và

lý luận sâu sắc từ thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Đó là bài học về

sự nhạy bén trong nắm bắt cơ hội, về nghệ thuật tập hợp lực lượng, và đặc biệt là tầm quan

trọng của lòng tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng.

Phần III: Đồng Nai phát huy giá trị Cách mạng Tháng Tám trong thời đại mới. Tái hiện

hành trình đấu tranh của quân dân Đồng Nai, từ những phong trào yêu nước ban đầu đến khi

hình thành các tổ chức Đảng, tổ chức lực lượng quần chúng, tham gia tổng khởi nghĩa giành

chính quyền ở Biên Hòa và nhiều địa phương khác. Bên cạnh đó, cũng nhấn mạnh việc phát

huy các giá trị của Cách mạng Tháng Tám vào công cuộc đổi mới tỉnh Đồng Nai hiện nay.

Hy vong bản Thông tin chuyên đề sẽ là nguồn tư liệu quý dành cho cán bộ, đảng viên,

đoàn viên, học sinh, sinh viên và đông đảo bạn đọc. Đây không chỉ là tài liệu phục vụ công

tác tuyên truyền, nghiên cứu, học tập mà còn là một hình thức tri ân lịch sử, giáo dục truyền

thống và khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Qua đó, góp phần gìn giữ, lan tỏa và phát huy những

giá trị lịch sử to lớn của dân tộc trong thời đại mới.

Trong quá trình thực hiện bản thông tin chuyên đề, chắc chắn không tránh khỏi một số

hạn chế, thiếu sót, Thư viện tỉnh Đồng Nai rất mong nhận được sự đóng góp từ Quý bạn đọc!

1.4 Page 4

▲back to top

PHẦN I

CÁCH MẠNG THÁNG TÁM THÀNH CÔNG

VÀ SỰ RA ĐỜI NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA

1. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa

ra đời (2-9-1945) / Sưu tầm và biên soạn: Đỗ Hoàng Linh, Nguyễn Văn Dương, Vũ Thị

Kim Yến // Cách mạng tháng Tám năm 1945 - Sự kiện, hình ảnh và ký sự. - H. : Thông

tin và truyền thông, 2015. - Tr. 24 - 28.

Ngày 9/8/1945, sau khi chiến thắng hoàn toàn quân Đức, Hồng quân Liên Xô bắt đầu

tiến công quân Nhật. Trong vòng không đầy một tuần lễ, quân đội Liên Xô đánh tan gần một

triệu quân Nhật tại Mãn Châu (Trung Quốc), buộc Nhật đầu hàng Liên Xô và Đồng minh

không điều kiện. Chiến tranh Thái Bình Dương, Chiến tranh thế giới lần thứ hai chấm dứt.

Việc gần một triệu quân Quan Đông thiện chiến nhất của Nhật bị tiêu diệt đã tác động mạnh

đến tinh thần quân Nhật ở Đông Dương. Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim cùng với các

hạng tay sai khác của Nhật đều hoang mang tan rã.

Điều kiện khách quan cho cuộc khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền đã hoàn toàn

chín muồi, “thời cơ ngàn năm có một” đã đến, trong lúc điều kiện chủ quan của ta hết sức

thuận lợi. Ngày 13/8/1945 Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc được thành lập, liền ra “Quân lệnh

số 1” hạ lệnh tổng khởi nghĩa.

Từ ngày 13 đến ngày 15/8/1945, tại Tân Trào diễn ra Hội nghị toàn quốc của Đảng,

Hội nghị nhận định: “Những điều kiện khởi nghĩa ở Đông Dương đã chín muồi... Quân lính

Nhật tan rã, mất tinh thần, hàng ngũ chỉ huy Nhật ở Đông Dương chia rẽ đến cực điểm, bọn

Việt gian thân Nhật hoảng sợ. Toàn dân tộc đang sôi nổi đợi giờ khởi nghĩa giành chính quyền

độc lập”. Từ nhận định đó, Hội nghị đi đến quyết định phát động toàn dân nổi dậy khởi nghĩa

giành chính quyền trước khi quân Anh, quân Tưởng Giới Thạch vào Đông Dương tước khí

giới quân Nhật và thực dân Pháp chưa kịp tập hợp lực lượng, điều quân vào xâm lược nước

ta lần nữa. Hội nghị còn quyết định những vấn đề quan trọng về chính sách đối nội, đối ngoại

trong thời kỳ đầu sau khi giành được chính quyền.

Hội nghị toàn quốc của Đảng bế mạc thì Đại hội quốc dân do Tổng bộ Việt Minh triệu

tập họp ngay ở Tân Trào (Tuyên Quang) trong hai ngày 16 và 17/8/1945. Tham dự Đại hội

có hơn 60 đại biểu của các giới, các đảng phái chính trị, các đoàn thể quần chúng, các dân

tộc, các tôn giáo trong nước và đại biểu kiều bào ở nước ngoài. Đại hội tán thành hoàn toàn

chủ trương tổng khởi nghĩa của Đảng, nhất trí thông qua 10 chính sách của Việt Minh, coi đó

là chính sách cơ bản của cách mạng, cử ra Ủy ban Dân tộc giải phóng do Hồ Chí Minh làm

Chủ tịch. Đại hội còn quyết định lấy lá cờ đỏ sao vàng làm Quốc kỳ, lấy bài Tiến quân ca làm

Quốc ca.

Đại hội quốc dân vừa bế mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước

đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền: Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn

quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta...chúng ta không thể chậm

trễ. Tiến lên! Tiến lên! Dưới lá cờ Việt Minh đồng bào hãy dũng cảm tiến lên.

1.5 Page 5

▲back to top

Chiều 16/8/1945, theo lệnh của Ủy ban Khởi nghĩa, một đơn vị quân giải phóng do Võ

Nguyên Giáp chỉ huy, xuất phát từ Tân Trào, nơi Đại hội quốc dân đang họp, tiến về thị xã

Thái Nguyên, mở đầu cuộc tổng khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền trong cả nước, ở nhiều

tỉnh xa, lệnh tổng khởi nghĩa của Trung ương đến chậm, nhưng nhờ thấm nhuần các chỉ thị,

nghị quyết của Đảng trước đó, nhất là tinh thần Chỉ thị Nhật - Pháp bắn nhau và hành động

của chúng ta, đồng thời căn cứ vào tình hình thực tế ở địa phương, khi được tin Nhật đầu hàng

Đồng minh, lãnh đạo Đảng, Mặt trận đã kịp thời, chủ động phát động quần chúng nổi dậy.

Ngày 14/8/1945, lực lượng vũ trang Quảng Ngãi giành chính quyền thắng lợi.

Từ ngày 14 đến ngày 18/8, các tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang,

Yên Bái; hầu hết các tỉnh ở đồng bằng sông Hồng; các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh,

Thừa Thiên-Huế, Khánh Hòa... lần lượt nổi dậy giành chính quyền. Ngày 16/8/1945, một đơn

vị Quân giải phóng đã tiến công thị xã Thái Nguyên và ngày 17/8, tiến công vào thị xã Tuyên

Quang. Một số địa phương ở Hải Ninh, Quảng Yên, Kiến An nổi dậy. Ngày 17/8, một số

vùng ngoại ô Hà Nội đã khởi nghĩa giành thắng lợi. Ngày 18/8, lực lượng khởi nghĩa ở Bắc

Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Mỹ Tho giành chính quyền.

Tại Hà Nội: Xứ ủy Bắc Kỳ quan tâm đặc biệt tới địa bàn Hà Nội vì Hà Nội có tầm

quan trọng chiến lược đối với Tổng khởi nghĩa trong cả nước, Ủy ban Quân sự Cách mạng

Hà Nội (tức Ủy ban Khởi nghĩa) được thành lập ngày 15/8. Được tin Tổng hội viên chức sẽ

tổ chức một cuộc mít tinh lớn vào chiều 17/8 tại Nhà hát lớn để ủng hộ Chính phủ bù nhìn,

Ủy ban Khởi nghĩa quyết định biến cuộc mít tinh ấy thành cuộc mít tinh của quần chúng ủng

hộ cách mạng.

Chiều 17/8, đông đảo quần chúng trong các tổ chức cứu quốc thuộc nội, ngoại thành

Hà Nội, tự vệ chiến đấu, tuyên truyền xung phong được bí mật huy động đến Nhà hát thành

phố. Khi cuộc mít tinh vừa khai mạc thì lá cờ đỏ sao vàng xuất hiện trước đám đông. Các đội

viên tuyên truyền xung phong Việt Minh xông lên diễn đàn, thông báo tin Nhật đầu hàng và

kêu gọi nhân dân khởi nghĩa. Cuộc mít tinh biến thành cuộc tuần hành ủng hộ Việt Minh.

Quần chúng tự động xếp thành đội ngũ, có các đội viên tự vệ chiến đấu dẫn đầu, đi từ Nhà

hát Lớn qua các phố trung tâm, hô vang khẩu hiệu: “ủng hộ Việt Minh”, “Đả đảo bù nhìn”,

“Việt Nam độc lập”. Trước khí thế cách mạng của quần chúng Thủ đô dâng cao, chính quyền

bù nhìn không dám chống cự, quân Nhật không dám can thiệp, Ủy ban Khởi nghĩa quyết định

khởi nghĩa giành chính quyền vào ngày 19/8/1945.

Sáng ngày 19/8, hàng chục vạn nhân dân nội, ngoại thành Hà Nội xuống đường biểu

dương lực lượng. Tất cả tập trung trước Nhà hát Lớn. Đúng 11 giờ, Ủy ban Khởi nghĩa đọc

lời kêu gọi khởi nghĩa. Sau đó, cuộc mít tinh biến thành cuộc biểu tình vũ trang giành chính

quyền. Quần chúng cách mạng, có sự hỗ trợ của các đội tự vệ chiến đấu, lần lượt chiếm các

cơ quan đầu não của địch: Phủ Khâm sai Bắc Bộ, Sở Mật thám, Sở Cảnh sát Trung ương, Sở

Bưu điện, Trại Bảo an binh...

Tối 19/8/1945, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội đã kết thúc hoàn toàn

thắng lợi. Ngày 20/8/1945, Ủy ban Nhân dân Cách mạng lâm thời Bắc Bộ và Ủy ban Nhân

dân Cách mạng Hà Nội chính thức thành lập.

1.6 Page 6

▲back to top

Cùng với Hà Nội, nhân dân các tỉnh Thái Bình, Phúc Yên, Khánh Hòa giành chính

quyền thắng lợi vào ngày 19/8. Sau đó, các cuộc khởi nghĩa nổ ra đồng loạt mang tính dây

chuyền, thành công nhanh chóng tại các tỉnh trên cả nước: Thanh Hóa, Bắc Ninh, Ninh Bình,

Thái Nguyên, Sơn Tây (ngày 20/8), Yên Bái, Bắc Kạn, Tuyên Quang, Nam Định, Nghệ An,

Ninh Thuận, Tân An (ngày 21/8); Cao Bằng, Hưng Yên, Kiến An (ngày 22/8); Hải Phòng,

Hà Đông, Hòa Bình, Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Lâm Viên, Gia Lai, Bạc Liêu, Thừa

Thiên - Huế (ngày 23/8).

Tại Huế: Nhận rõ tầm quan trọng của Huế, Trung ương Đảng cùng Đảng bộ Thừa

Thiên - Huế xúc tiến mọi việc chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa thắng lợi. Ngày 20/8, Ủy ban

Khởi nghĩa tỉnh được thành lập. Ủy ban quyết định giành chính quyền vào ngày 23/8. Hàng

chục vạn nhân dân, bao gồm cả nông dân các huyện kéo về biểu tình thị uy chiếm các công

sở. Đêm ngày 23/8, Chính phủ Cách mạng lâm thời gửi điện đòi Bảo Đại thoái vị. Chiều ngày

30/8, một cuộc mít tinh lớn được tổ chức tại Ngọ Môn. Trước hàng vạn quần chúng, Bảo Đại

đọc chiếu thoái vị, nộp ấn, kiếm cho Phái đoàn Chính phủ lâm thời. Chế độ phong kiến Việt

Nam đã sụp đổ.

Ngày 24/8, khởi nghĩa tiếp tục nổ ra và giành thắng lợi ở các tỉnh Hà Nam, Quảng

Yên, Đắk Lắk, Phú Yên, Gò Công. Ngày 25/8, chính quyền bù nhìn bị đánh đổ ở thị xã Lạng

Sơn, Phú Thọ, Kon Tum, Bình Thuận.

Tại Sài Gòn, từ ngày 20/8 cờ đỏ sao vàng đã xuất hiện công khai, khí thế cách mạng

của nhân dân sôi sục. Xứ ủy Nam Kỳ quyết định khởi Nam Kỳ quyết định khởi nghĩa ở Sài

Gòn và các tỉnh vào ngày 25/8.

Sáng 25/8, các đơn vị “Xung phong công đoàn”, “Thanh niên tiền phong”, công nhân,

nông dân từ các tỉnh Gia Định, Biên Hòa, Thủ Dầu Một, Mĩ Tho kéo về có trang bị giáo mác,

gậy tầm vông tràn ngập đường phố. Quần chúng nhanh chóng làm chủ tình thế, chiếm Sở Mật

thám, Sở Cảnh sát, Nhà ga, Bưu diện, Nhà máy điện... và giành toàn bộ chính quyền ở Sài

Gòn.

Đồng thời với khởi nghĩa ở Sài Gòn, nhân dân các tỉnh Nam Bộ như Chợ Lớn, Gia

Định, Sóc Trăng, Long Xuyên, Vĩnh Long, Bà Rịa, Thủ Dầu Một, Trà Vinh, Tây Ninh, Bến

Tre, Sa Đéc đã khởi nghĩa giành thắng lợi.

Ngày 26/8, thị xã Hồng Gai, Sơn La, Châu Đốc, Biên Hòa, Cần Thơ được giải phóng.

Ngày 27/8, nhân dân Rạch Giá giành chính quyền.

Ngày 28/8, chính quyền bù nhìn bị lật đổ ở Đồng Nai Thượng, Hà Tiên.

Chỉ trong vòng 2 tuần lễ, cuộc tổng khởi nghĩa của nhân dân ta giành thắng lợi hoàn

toàn. Chế độ thuộc địa và chế độ quân chủ từng ngự trị trên đất nước ta bị lật nhào. Tuy nhiên,

một vài nơi như thị xã Vĩnh Yên, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Móng Cái, Hải Ninh do quân

Tưởng và bọn phản động chống lại nên sau một thời gian dài đấu tranh gay go, phức tạp mới

giành được thắng lợi.

Ngày 25/8/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng, Ủy ban Dân tộc Giải phóng

từ Tân Trào về đến Hà Nội.

Ngày 27/8/1945, Ủy ban Dân tộc Giải phóng triệu tập cuộc họp các thành viên trong

Uỷ ban. Trong cuộc họp này, theo đề nghị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ủy ban Dân tộc Giải

1.7 Page 7

▲back to top

phóng Việt Nam do Đại hội quốc dân Tân Trào bầu ra được cải tổ thành Chính phủ Cách

mạng lâm thời, nhằm đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, các đảng phái yêu nước và

những nhân sĩ tiến bộ.

Ngày 28/8/1945, danh sách các thành viên của Chính phủ được công bố trên các báo

ở Hà Nội, gồm 15 người, do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

Ngày 2/9/1945, tại cuộc mít tinh ở Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), trước đông đảo

nhân dân Thủ đô và các vùng lân cận tham dự, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ

lâm thời đọc Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố với toàn thể nhân dân Việt Nam, với thế giới:

Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà độc lập, tự do ra đời!

Ngày 2/9/1945 đã trở thành mốc son chói lọi trong lịch sử vẻ vang của dân tộc Việt

Nam và được xác lập là ngày Quốc khánh của Việt Nam.

Tổng khởi nghĩa tháng Tám là đỉnh cao của 15 năm đấu tranh của toàn dân ta dưới sự

lãnh đạo của Đảng, trải qua ba cao trào cách mạng lớn, ba cuộc tổng diễn tập cách mạng. Qua

đấu tranh gian khổ, hy sinh to lớn, Đảng đã từng bước trưởng thành về chính trị, tư tưởng, tổ

chức, xây dựng lực lượng quần chúng cách mạng hùng hậu chung quanh mình. Đảng đã vận

dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào hoàn cảnh thực tiễn Việt Nam, đề ra đường lối cách

mạng đúng đắn, có phương pháp và chiến lược, chiến thuật cách mạng thích hợp và linh hoạt,

luôn luôn giương cao ngọn cờ dân tộc, không ngừng củng cố và mở rộng khối đại đoàn kết

toàn dân, phân hóa lực lượng kẻ thù, xác định rõ kẻ thù chính, kẻ thù cụ thể trước mắt.

Đảng đã coi trọng cả đấu tranh chính trị lẫn đấu tranh vũ trang, kết hợp chặt chẽ, linh

hoạt hai hình thức đấu tranh này. Lực lượng vũ trang được Đảng lãnh đạo tuyệt đối, được

nhân dân nuôi dưỡng, đùm bọc có chỗ đứng vững chắc là các căn cứ cách mạng.

Với thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, nhân dân đã đập tan xiềng xích nô lệ của

thực dân, đế quốc trong gần một thế kỷ, lật nhào chế độ quân chủ chuyên chế mấy nghìn năm,

lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà nước công nông đầu tiên trong lịch sử nước

ta và cũng là Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Châu Á, nhân dân Việt Nam từ thân

phận nô lệ trở thành người dân một nước độc lập, làm chủ vận mệnh của mình. Đảng ta từ

một đảng hoạt động bí mật, bất hợp pháp trở thành một đảng lãnh đạo chính quyền trong cả

nước.

Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là thắng lợi của chủ nghĩa Mác-Lênin được vận

dụng sáng tạo vào hoàn cảnh Việt Nam, là thắng lợi của đường lối cách mạng giải phóng dân

tộc của Đảng, là thắng lợi của tư tưởng Hồ Chí Minh, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa

xã hội. Với thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, nước ta không những trở thành một nước

độc lập, tự do mà còn trở thành một trong những nước đi tiên phong trong việc xây dựng chế

độ xã hội mới chế độ dân chủ nhân dân, tiến lên chủ nghĩa xã hội thực hiện hoài bão, ước mơ

của biết bao thế hệ người Việt Nam xưa và nay.

Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là thắng lợi đầu tiên của cách mạng ở những

nước thuộc địa, nửa thuộc địa do Đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo. Nó như một quả bom

có sức công phá mạnh làm sụp đổ một mảng quan trọng trong thành trì chủ nghĩa thực dân

kiểu cũ, thức tỉnh các dân tộc bị áp ức bóc lột vùng dậy, báo hiệu một kỷ nguyên mới, kỷ

nguyên độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội. Đúng như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá: với

1.8 Page 8

▲back to top

thắng lợi của Cách mạng tháng Tám: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam

ta có thể tự hào mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào

rằng: Đây là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách

mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”.

2. Khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng trong thắng lợi lịch sử của Cách mạng Tháng

Tám năm 1945 / Đức Nguyễn // https://tapchicongsan.org.vn. - 2015. - Ngày 18/08.

Kết quả quá trình bền bỉ chuẩn bị các điều kiện cho tổng khởi nghĩa dưới sự lãnh đạo

của Đảng cùng với việc chủ động nắm bắt thời cơ, huy động toàn thể các tầng lớp nhân dân

đứng lên dành chính quyền đưa đến thành công của Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Ý

nghĩa lịch sử của nó đã vượt ra khỏi phạm vi quốc gia, dân tộc, mang ý nghĩa thời đại.

Đảng lãnh đạo chuẩn bị các điều kiện cho Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (ngày 03-2-1930), đã đánh dấu một bước ngoặt lịch sử

trong cuộc đấu tranh của nhân dân ta chống ách đô hộ của thực dân Pháp. Từ đây, cách mạng

Việt Nam đã có đội tiên phong, trực tiếp nắm chắc ngọn cờ lãnh đạo để dẫn dắt nhân dân ta

tiến tới cuộc Cách mạng Tháng Tám năm1945.

Thứ nhất, Đảng lãnh đạo cao trào cách mạng 1930-1931

Cao trào cách mạng 1930-1931 không phải là hiện tượng ngẫu nhiên, mà là kết quả tất

yếu của các điều kiện khách quan và chủ quan trong đời sống xã hội của nước ta lúc đó. Cuộc

khủng hoảng kinh tế 1929-1933 đã thúc đẩy thực dân Pháp tăng cường cấu kết với thế lực

phong kiến thuộc địa ra sức bóc lột nhân dân Việt Nam và đẩy đời sống của toàn thể nhân

dân lâm vào tình trạng cùng cực; buộc nhân dân ta vùng dậy đấu tranh chống bọn thực dân

đế quốc và phong kiến thuộc địa. Đảng ra đời là nhân tố quyết định và là nguyên nhân trực

tiếp dẫn đến cao trào cách mạng 1930-1931 mà đỉnh cao là Xô Viết Nghệ Tĩnh. Cao trào cách

mạng 1930-1931 là cuộc tổng diễn tập đầu tiên của cách mạng Việt Nam để tiến tới giành

chính quyền trên cả nước.

Thứ hai, Đảng lãnh đạo cao trào dân chủ Đông Dương 1936-1939

Tháng 7-1936, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã họp ở Thượng Hải (Trung

Quốc) do đồng chí Lê Hồng Phong chủ trì, và nhận định: Nhiệm vụ cơ bản của cách mạng tư

sản dân quyền (chống đế quốc, chống phong kiến để dành độc lập cho dân tộc và ruộng đất

cho nông dân) không thay đổi, nhưng lúc này chưa phải là nhiệm vụ trực tiếp. Yêu cầu cấp

thiết trước mắt của nhân dân lúc này là tự do, dân chủ, cải thiện đời sống. Do đó, Đảng phải

lãnh đạo thành lập mặt trận dân chủ công khai và rộng rãi, bao gồm các giai cấp, các tôn giáo,

các đảng phái, các đoàn thể chính trị,… nhằm tập trung chống kẻ thù cụ thể, trực tiếp trước

mắt là chủ nghĩa phát xít và bọn phản động ở thuộc địa Việt Nam để bảo vệ hoà bình, đòi

thực hiện tự do, dân chủ, cải thiện đời sống cho nhân dân.

Thứ ba, Đảng lãnh đạo cao trào giải phóng dân tộc 1939-1945

Ngay khi chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ (tháng 9-1939), Trung ương Đảng đã họp

Hội nghị lần thứ 6 (tháng 11-1939) để điều chỉnh chiến lược cách mạng với nội dung: Đặt

nhiệm vụ chống đế quốc và tay sai, giành độc lập dân tộc lên hàng đầu. Hội nghị quyết định

thành lập Mặt trận dân tộc thống nhất phản đế Đông Dương, nhằm thu hút tất cả các dân tộc,

1.9 Page 9

▲back to top

giai cấp, đảng phái, tôn giáo và các cá nhân yêu nước để đánh đổ đế quốc và tay sai, dành độc

lập hoàn toàn cho các dân tộc ở Đông Dương. Trung ương Đảng đã kịp thời chỉ đạo các tổ

chức đảng và quần chúng nhanh chóng rút vào hoạt động bí mật, chuyển hướng hoạt động về

nông thôn, tránh sự đàn áp khủng bố của kẻ thù.

Tháng 11-1940, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 7 họp ở Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc

Ninh), khẳng định chủ trương của Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 6 là đúng, và cử đồng

chí Trường Chinh làm Bí thư Trung ương Đảng lâm thời. Tháng 02-1941 lãnh tụ Nguyễn Ái

Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam. Tháng 5-1941, Hội

nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 đã họp tại Pắc Bó (Cao Bằng), do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc

trực tiếp chủ trì. Hội nghị này đã cụ thể hóa và hoàn thiện thêm một bước đường lối giải

phóng dân tộc của cách mạng Việt Nam. Hội nghị chủ trương giải quyết vấn đề dân tộc trong

khuôn khổ mỗi nước Đông Dương và chủ trương thành lập Mặt trận dân tộc thống nhất ở mỗi

nước. Tại Việt Nam, Hội nghị quyết định thành lập tổ chức Việt Nam Độc lập đồng minh, gọi

tắt là Mặt trận Việt Minh, gồm các đoàn thể cứu quốc trên cả nước. Hội nghị nhấn mạnh công

tác chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa là nhiệm vụ trung tâm và dự kiến một số chủ trương, chính

sách khi Tổng khởi nghĩa thắng lợi.

Tháng 8-1942, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc lấy tên mới là Hồ Chí Minh với danh nghĩa là

đại diện của Việt Minh sang Trung Quốc để liên hệ với các lực lượng đồng minh quốc tế

chống phát xít và vận động những người yêu nước ở nước ngoài tham gia cách mạng. Năm

1943, bản “Đề cương văn hoá Việt Nam” của Đảng được công bố, nhằm lôi cuốn các tầng

lớp tri thức, văn nghệ sĩ cùng toàn dân tham gia phong trào cách mạng. Được sự giúp đỡ của

Đảng Cộng sản Đông Dương, tháng 6-1944, Đảng Dân Chủ Việt Nam - một chính đảng của

tư sản dân tộc và tiểu tư sản tri thức yêu nước, tiến bộ đã ra đời. Đảng Dân chủ Việt Nam

tham gia vào Mặt trận Việt Minh đã góp phần thúc đẩy mặt trận dân tộc thống nhất phát triển

ngày càng sâu rộng. Đội du kích Bắc Sơn (ra đời từ Khởi nghĩa Bắc Sơn tháng 9-1940); Đội

du kích Ba Tơ (ra đời từ Khởi nghĩa Ba Tơ tháng 3-1945),... đã phát triển đấu tranh vũ trang.

Ngày 22-12-1944, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập tại Nguyên

Bình, tỉnh Cao Bằng, do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ đạo.

Trên cơ sở đó, Mặt trận Việt Minh, lực lượng vũ trang cách mạng và cả căn cứ địa cách

mạng, đều phát triển mạnh mẽ, không chỉ ở khu Việt Bắc. Trên khắp cả nước, đâu đâu cũng

diễn ra các phong trào đấu tranh giành độc lập cho dân tộc. Qua các cuộc vận động cách mạng

đó, Đảng ta đã có nhiều kinh nghiệm, hình thành các chủ trương, quyết sách, đồng thời đẩy

mạnh xây dựng một cách toàn diện các lực lượng cách mạng (Mặt trận Việt Minh, lực lượng

vũ trang, căn cứ cách mạng,...) gấp rút chuẩn bị cho cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945

thắng lợi.

Thứ tư, Đảng phát động cao trào chống Nhật, cứu nước, dự kiến thời cơ khởi nghĩa

giành chính quyền

Từ đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới lần thứ 2 bước vào giai đoạn kết thúc. Tại khu

vực Đông Dương, do lo sợ quân đồng minh sẽ đổ bộ lên Đông Dương, Nhật tiến hành đảo

chính lật đổ Pháp để độc chiếm Đông Dương (vào đêm 09-3-1945). Ngay lúc đó, Ban Thường

vụ Trung ương Đảng đã họp tại Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh), để đánh giá tình hình và ra

1.10 Page 10

▲back to top

chỉ thị “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Bản chỉ thị vạch rõ: Cuộc đảo chính

Nhật - Pháp làm cho các điều kiện khởi nghĩa nhanh chóng chín muồi. Kẻ thù chính, cụ thể

trước mắt của nhân dân Đông Dương lúc này là phát xít Nhật; phải nhanh chóng phát động

cao trào chống Nhật, cứu nước, đồng thời thực hiện khởi nghĩa từng phần, giành chính quyền

từng bộ phận, chuẩn bị mọi điều kiện để tiến tới tổng khởi nghĩa.

Trước tình hình phát xít Nhật thẳng tay vơ vét, bóc lột, gây ra một nạn đói khủng khiếp

và làm chết gần hai triệu người, Đảng kịp thời đề ra khẩu hiệu “Phá kho thóc của Nhật để cứu

đói”. Khẩu hiệu đó đã lôi cuốn hàng triệu quần chúng, nhất là nông dân, đứng lên chống Nhật,

giành chính quyền về tay nhân dân. Từ giữa tháng 3-1945, cách mạng Việt Nam đã nhanh

chóng trở thành cao trào. Đến giữa tháng 8-1945, lực lượng cách mạng, bao gồm cả lực lượng

chính trị và vũ trang, đã phát triển rộng rãi khắp nông thôn và đô thị.

Ngày 13-8-1945, Chính phủ Nhật đã đầu hàng Liên Xô và các nước Đồng minh vô điều

kiện. Quân Nhật ở Đông Dương lâm vào tình thế bị tê liệt. Chính phủ tay sai Trần Trọng Kim

hoang mang cực độ. Trước tình hình đó, Đại hội quốc dân đã họp ở Tân Trào (Tuyên Quang)

từ ngày 13 đến ngày 15-8-1945 dưới sự chủ trì của Hồ Chí Minh, thống nhất với chủ trương

của Đảng Cộng sản Đông Dương là nhanh chóng phát động toàn dân kịp thời đứng lên tổng

khởi nghĩa, quyết tâm giành chính quyền từ tay phát xít Nhật. Đại hội đã cử ra Ủy ban dân

tộc giải phóng do Hồ Chí Minh làm chủ tịch để lãnh đạo tổng khởi nghĩa.

Mệnh lệnh khởi nghĩa của Uỷ ban dân tộc giải phóng và lời kêu gọi cả nước đứng lên

tổng khởi nghĩa giành chính quyền của Hồ Chủ tịch được các địa phương nhiệt liệt hưởng

ứng. Từ ngày 14 đến 28-8-1945, cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền đã thắng lợi hoàn

toàn trên cả nước. Chính quyền từ trung ương đến các địa phương đã thuộc về nhân dân Việt

Nam. Ngày 02-9-1945, tại Quảng Trường Ba Đình lịch sử, Hồ Chủ tịch đã đọc Bản Tuyên

ngôn độc lập, long trọng tuyên bố với nhân dân trong cả nước và các quốc gia trên thế giới:

Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã ra đời, có chủ quyền độc lập như mọi quốc gia khác

trên toàn thế giới.

Ý nghĩa lịch sử vượt thời đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 mang ý nghĩa lịch sử đối với dân tộc Việt Nam và

các giá trị thời đại.

Thứ nhất, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thực sự là một cuộc cách mạng đã phát

huy và làm rạng rỡ truyền thống giữ nước, dựng nước của dân tộc Việt Nam

Đây thực sự là một cuộc cách mạng lần đầu tiên diễn ra trong lịch sử Việt Nam, bởi các

yếu tố nội tại của nó, như: sự lãnh đạo của một Đảng Cộng sản với tư cách là đội tiên phong

và đại diện tiêu biểu cho lợi ích của giai cấp công nhân đồng thời của cả dân tộc Việt Nam;

chính cương và tính chất dân chủ rộng rãi của các lực lượng tham gia Mặt trận Việt minh;

quá trình vận động nội tại với các cao trào cách mạng 1930-1931, 1936-1939 và 1941-1945;

sự tiến triển và chín muồi cũng như việc nắm bắt kịp thời thời cơ cách mạng; giành chính

quyền bằng một cuộc tổng khởi nghĩa, chủ yếu mang tính chất đấu tranh chính trị, chứ không

phải một kiểu bạo lực vũ trang; mục đích giành chính quyền được hoàn tất trong khoảng 15

ngày; bảo vệ được chính quyền và tiến hành xây dựng chế độ xã hội mới.

2 Pages 11-20

▲back to top

2.1 Page 11

▲back to top

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân;

trong đó nổi bật tính chất giải phóng dân tộc. Đây là một cuộc cách mạng có tính điển hình

về tinh thần chủ động, sáng tạo, biết tranh thủ thời cơ chung, kịp thời tự mình đứng lên giải

phóng cho mình, không đợi chờ ỷ lại vào lực lượng bên ngoài đất nước. Nó giành được chính

quyền từ tay các thế lực thực dân, phát xít của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa phong kiến;

và quan trọng hơn bảo vệ được chính quyền trong tình thế ”ngàn cân treo sợi tóc” bằng cách

“ứng vạn biến” với các thế lực thù địch và bắt tay vào xây dựng chế độ xã hội mới do nhân

dân là chủ và làm chủ. Thông qua đó, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã kết tinh và làm

rạng rỡ truyền thống giữ nước, dựng nước của dân tộc Việt Nam.

Thứ hai, phát huy và làm rạng rỡ truyền thống anh hùng, đoàn kết và sáng tạo của toàn

thể nhân dân Việt Nam

Qua các cao trào cách mạng suốt từ những năm 1930-1931 đến năm 1945, các tầng lớp

nhân dân Việt Nam được động viên, bồi dưỡng, phát huy và làm rạng rỡ truyền thống anh

hùng, đoàn kết và sáng tạo của dân tộc Việt Nam. Kết quả tiêu biểu là trong thời khắc phải

chớp thời cơ lịch sử, khắp nơi nhân dân thể hiện được tấm lòng vì nước quên thân, nô nức tự

vệ vũ trang, hừng hực khí thế sẵn sàng tổng khởi nghĩa và đã nhất tề vùng dậy giành chính

quyền. Cuộc tổng khởi nghĩa diễn ra với ý chí triệu người như một. Sự sáng tạo của các tầng

lớp nhân dân tại các địa phương gần như diễn ra đồng thời: Đầu tiên Tuyên Quang giành được

chính quyền vào ngày 14-8; Hà Nội: ngày 19-8; Huế: ngày 23-8; Sài Gòn: ngày 25-8;.... Hà

Tiên, tỉnh cực Nam của Tổ quốc, khởi nghĩa thắng lợi cũng trong thời khắc của tháng tám

lịch sử năm 1945 (ngày 28-8-1945). Như vậy cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên cả

nước, được hoàn thành trong khoảng 15 ngày.

Thứ ba, mở ra khả năng thực hiện cuộc cách mạng dân chủ kiểu mới tại một nước thuộc

địa - nửa phong kiến ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không chỉ dừng lại ở khuôn khổ của một cuộc cách

mạng giải phóng dân tộc. Tất cả các yếu tố chủ quan và khách quan của Cách mạng, như sự

lãnh đạo của một Đảng Cộng sản, tính chất dân chủ rộng rãi của các lực lượng tham gia cách

mạng, quá trình vận động của các cao trào cách mạng trong suốt 15 năm từ những năm 1930-

1931 đến năm 1945 - đã tất yếu kết nối tính chất dân tộc với tính chất dân chủ nhân dân. Hơn

nữa, những diễn biến lịch sử sau Cách mạng lại càng thúc đẩy và định hình tính chất dân chủ

kiểu mới của cách mạng Việt Nam là: không đóng khung trong giới hạn một cuộc cách mạng

dân chủ tư sản, mà dưới sự lãnh đạo của một Đảng Cộng sản, phát triển thành cuộc cách mạng

dân chủ kiểu xã hội chủ nghĩa nhằm từng bước tiến lên chủ nghĩa xã hội.

Với ý nghĩa đó, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã phá vỡ một mảng quan trọng của

chủ nghĩa đế quốc tại khâu yếu nhất của nó là chế độ thuộc địa - nửa phong kiến; và mở ra

thời kỳ sụp đổ, tan rã không cách gì cứu vãn nổi của chủ nghĩa thực dân cũ và mới, cổ vũ

mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc và phong trào đấu tranh cho dân chủ, tiến bộ xã hội

trên thế giới.

2.2 Page 12

▲back to top

3. Các tổ chức tiền thân lực lượng công an nhân dân góp phần vào thắng lợi vĩ đại của

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 / Trần Đại Quang1 // https://tapchicongsan.org.vn. -

2015. - Ngày 11/08.

Trong sự nghiệp cách mạng vĩ đại của dân tộc ta, dưới sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình

của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, lực lượng công an nhân dân đã được hình thành và từng

bước trưởng thành, góp phần xứng đáng vào những thắng lợi vẻ vang của dân tộc.

Từ những đội viên Xích vệ đội của công nhân đồn điền cao su Phú Riềng, Xích vệ, Tự

vệ đỏ của phong trào Xô-viết Nghệ - Tĩnh, lực lượng tự vệ trong đấu tranh chống khủng bố

trắng, lực lượng vũ trang tự vệ chiến đấu, tự vệ cứu quốc, các đội Danh dự trừ gian..., lực

lượng công an nhân dân đã có các tổ chức tiền thân với lịch sử vẻ vang. Sự hình thành các tổ

chức tiền thân lực lượng công an nhân dân đã đáp ứng đòi hỏi tất yếu của cuộc đấu tranh bảo

vệ các đồng chí lãnh đạo của Đảng, bảo vệ tổ chức Đảng, bảo vệ cơ sở cách mạng và hỗ trợ

cuộc đấu tranh của quần chúng nhân dân, góp phần quan trọng vào thắng lợi vĩ đại của Cách

mạng Tháng Tám.

Ngay từ khi ra đời, Đảng đã khẳng định con đường kiên quyết dùng bạo lực cách mạng,

coi trọng việc xây dựng lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang để chống địch khủng bố,

bảo vệ Đảng, bảo vệ cơ sở và phong trào cách mạng, chuẩn bị giành chính quyền khi thời cơ

đến. Mở đầu phong trào cách mạng của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng là cuộc bãi

công của 5.000 công nhân đồn điền cao su Phú Riềng (nay thuộc tỉnh Bình Phước) nổ ra ngày

03-02-1930. Trong cuộc bãi công này, lần đầu tiên hình thành “Xích vệ đội” là tổ chức vũ

trang của Đảng có nhiệm vụ bảo vệ Đảng, bảo vệ cuộc đấu tranh của công nhân.

Khi phong trào cách mạng ở Nghệ - Tĩnh phát triển đến đỉnh cao với các cuộc đấu tranh

ngày càng quyết liệt, ngày 31-3-1930, dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy Thanh Chương, nhân

dân các làng, xã thuộc huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An khẩn trương chuẩn bị cho cuộc

tổng biểu tình. Những người hăng hái, dũng cảm nhất trong lực lượng tự vệ xung phong vào

các đội Tự vệ cảm tử, Tự vệ oanh liệt, còn gọi là Xích vệ, Tự vệ đỏ. Ở một số nơi, như huyện

Anh Sơn, tỉnh Nghệ An đã tổ chức các đội Xích vệ; Đội nữ Xích vệ làng Yên Phúc, huyện

Anh Sơn với 30 đội viên do chị Nguyễn Thị Nhuyễn (tức Lài) chỉ huy, đã trừng trị 11 tên

cường hào, gian ác ở địa phương và tham gia tiêu diệt tên Pơ-ri (Perie), Đồn trưởng Đồn Dừa

(Anh Sơn), góp phần bảo vệ cơ sở của Đảng và quần chúng cách mạng. Trong số 631 làng

của các huyện Thanh Chương, Nam Đàn, Hưng Nguyên, Nghi Lộc, Anh Sơn, Can Lộc, Thạch

Hà thuộc hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, có 9.050 đội viên tự vệ đỏ, trong đó có 322 đội viên

tự vệ cảm tử ở huyện Can Lộc và hàng trăm đội viên tự vệ nữ (1). Số lượng tự vệ tăng lên rất

nhanh chóng. Nhiệm vụ của các Đội tự vệ đỏ trong phong trào Xô-viết Nghệ - Tĩnh là bảo vệ

Đảng, bảo vệ chính quyền Xô-viết và phong trào cách mạng.

Đại hội lần thứ nhất của Đảng họp tại Ma Cao, Trung Quốc, từ ngày 27 đến ngày 31-3-

1935, đã có riêng một Nghị quyết về Đội tự vệ, trong đó chỉ rõ: “Đối đầu với khủng bố trắng

thì vấn đề hộ vệ quần chúng hằng ngày và trong các cuộc tranh đấu là vấn đề cần thiết quan

1 Đại tướng, GS, TS., Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ Trưởng Bộ Công an

2.3 Page 13

▲back to top

trọng cho cách mạng tiến hành. Đảng Cộng sản đã có chủ trương và thực hành tổ chức tự vệ

đội của công nông. Hiện nay làn sóng cách mạng mới đã tràn khắp Đông Dương, thì vấn đề

tự vệ đội là vấn đề hiện tại cần phải giải quyết ngay, hướng theo ánh sáng của kinh nghiệm

cách mạng vận động trong xứ và toàn thế giới”(2). Nghị quyết này đánh dấu bước trưởng

thành quan trọng của Đảng trong công tác xây dựng lực lượng vũ trang bảo vệ Đảng, bảo vệ

cách mạng ở cơ sở; những vấn đề có tính nguyên tắc về xây dựng Đội tự vệ được đề cập một

cách cơ bản và có hệ thống. Trong bối cảnh phong trào cách mạng vừa qua đợt khủng bố

trắng của kẻ thù, hệ thống tổ chức Đảng và phong trào cách mạng mới được khôi phục, những

nghị quyết mà Đại hội lần thứ nhất của Đảng thông qua, trong đó có Nghị quyết về Đội tự vệ,

đã chứng tỏ Đảng ta luôn kiên định lập trường giai cấp, thấm nhuần quan điểm quần chúng

và quan điểm thực tiễn của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, sớm nhận thức vai trò, tầm quan trọng và

sự cần thiết phải xây dựng lực lượng bảo vệ cách mạng.

Sau cuộc khủng bố trắng của thực dân, phong kiến, cách mạng Việt Nam chuyển sang

cao trào vận động dân tộc, dân chủ rộng lớn, công tác bảo vệ cách mạng, chống địch khủng

bố tiếp tục được tăng cường. Ngày 30-6-1936, Xứ ủy Nam Kỳ ra Nghị quyết về Đội dân quân

tự vệ, trong đó nêu rõ: “Đảng ta phải khẩn cấp nghĩ đến việc lập ra các đội dân quân tự vệ ở

những vùng đã có các tổ chức quần chúng”(3). Cũng trong thời gian này, tại Thông cáo bí

mật cho các cấp đảng bộ, Trung ương Đảng đã chỉ thị: “Tổ chức trước những đội tự vệ phòng

lúc có ai bị lính bắt mà cướp lại mà nhất là để giữ gìn mít tinh để đối phó cùng địch nhân khi

bị phá hoại cuộc hội hiệp của quần chúng làm cho quần chúng vững tinh thần tham gia mít

tinh”(4).

Thời kỳ này, các cuộc đấu tranh, biểu tình, bãi công ở thành phố, nhà máy, hầm mỏ; các

cuộc diễn thuyết của cán bộ cách mạng, các cuộc rải truyền đơn, dán khẩu hiệu… đều có đội

tự vệ làm nhiệm vụ canh gác, bảo vệ. Đó là hoạt động chuẩn bị lực lượng quan trọng cho

phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc, khởi nghĩa giành chính quyền.

Trong thời kỳ 1939 - 1945, khí thế cách mạng của quần chúng phát triển mạnh mẽ,

phong trào cách mạng giải phóng dân tộc dâng cao trong toàn quốc, Đảng chủ trương xây

dựng các đội tự vệ với nhiều hình thức, phương thức hoạt động phong phú, đa dạng, như Đội

Hộ lương, diệt ác ở tỉnh Cao Bằng và một số tỉnh Việt Bắc, Đội Trừ gian ở các tỉnh đồng bằng

Bắc Bộ, Ban Công tác đội bảo vệ An toàn khu, Đội Danh dự Việt Minh ở Hà Nội, Đội Tự vệ

ở Trung Kỳ; ở một số địa phương, lực lượng tự vệ được tổ chức dưới các tên gọi Vũ trang

dân chúng đội, Xung phong đội, Tiền quân phục quốc đội, Thanh niên xích vệ đội... Hoạt

động của các tổ chức này tập trung vào nhiệm vụ bảo vệ Đảng, bảo vệ phong trào cách mạng,

bảo vệ quần chúng nhân dân.

Năm 1940, các đội tự vệ, du kích đã phát triển ngay trong các nhà máy, cơ sở công

nghiệp giữa lòng Sài Gòn, làm nhiệm vụ bảo vệ cán bộ, cơ sở cách mạng, chuẩn bị các hoạt

động biểu tình, đấu tranh vũ trang.

Tháng 11-1941, Tỉnh ủy Cao Bằng thành lập Đội Tự vệ cứu quốc với nhiệm vụ bảo vệ

lãnh tụ, bảo vệ cơ quan lãnh đạo của Đảng, bảo vệ căn cứ địa, giữ vững đường giao thông

liên lạc, làm công tác tuyên truyền và huấn luyện cho lực lượng tự vệ cứu quốc địa phương.

Năm 1942, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chỉ thị phân tán Đội Tự vệ cứu quốc, đưa cán bộ, đội

2.4 Page 14

▲back to top

viên về các nơi xây dựng lực lượng vũ trang địa phương, tích cực và chủ động chuẩn bị sẵn

sàng ứng phó với những cuộc khủng bố của địch. Cuối năm 1942, ở cả 9 châu của tỉnh Cao

Bằng đều tổ chức các Hội Cứu quốc. Công tác tuần tra, canh gác, bảo vệ làng bản, bảo vệ các

cuộc mít-tinh, hội họp, bảo vệ và đưa đón cán bộ hoạt động, chống sự thâm nhập của bọn mật

thám, lính dõng đều do các đội Tự vệ cứu quốc đảm nhiệm.

Tháng 4-1944, Trung ương Đảng quyết định xây dựng ATK II, nối liền với ATK I, tạo

thành một an toàn khu rộng lớn, nối liền Hà Nội với các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái

Nguyên, Tuyên Quang và Cao Bằng. Đội công tác đặc biệt bảo vệ ATK II do đồng chí Nguyễn

Trọng Tỉnh, Bí thư Ban Cán sự Đảng tỉnh Bắc Giang, trực tiếp phụ trách; phối hợp với lực

lượng tự vệ địa phương tuyên truyền cho quần chúng về tinh thần cảnh giác cách mạng, thực

hiện khẩu hiệu “ba không” và cách thức truyền tin, báo động khi có địch lùng sục,...

Với địa thế hiểm yếu, tỉnh Tuyên Quang trở thành trung tâm đầu não và căn cứ địa của

cách mạng Việt Nam, là nơi ở, làm việc của lãnh tụ Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng. Ngay

từ thời kỳ tiền khởi nghĩa, phong trào cách mạng ở Tuyên Quang phát triển mạnh mẽ; cơ sở

Mặt trận Việt Minh được xây dựng tại các huyện Sơn Dương, Chiêm Hóa, Hàm Yên, Yên

Sơn, Na Hang. Sau khi được huấn luyện về kinh nghiệm tự vệ, tổ chức quần chúng, công tác

binh vận, các đội tự vệ địa phương cùng lực lượng vũ trang đã hỗ trợ cho quần chúng vùng

lên giành chính quyền ngay tại khu căn cứ địa. Mặt trận Việt Minh, các địa phương ra sức

xây dựng lực lượng cách mạng, đặc biệt là lực lượng tự vệ, du kích. Trong Chỉ thị về “Sửa

soạn khởi nghĩa”, ngày 07-5-1944, Tổng bộ Việt Minh nêu rõ: “Đội tự vệ cứu quốc là một

thứ tổ chức gồm những người hăng hái, tinh nhanh, khỏe mạnh, họp lại thành từng đội nhỏ

để canh gác, dò xét quân địch; thông tin cho đoàn thể; lúc quần chúng tranh đấu thì mang khí

giới ủng hộ cho quần chúng, lúc các chiến sĩ khai hội hay đi lại thì tự vệ cho các chiến sĩ. Đây

là công việc ngày thường của đội tự vệ. Còn trong khi khởi nghĩa, thì bổn phận của nó là giúp

đỡ các đội du kích về mọi mặt (như phá phách, quấy rối phía sau quân địch, do thám, thông

tin, vận tải lương thực cho quân du kích)”(5).

Đêm 09-3-1945, phát-xít Nhật đảo chính thực dân Pháp, chiếm Đông Dương. Nắm bắt

thời cơ thuận lợi về mâu thuẫn giữa phát-xít Nhật và thực dân Pháp đã lên đến cực điểm, ngày

12-3-1945, Trung ương Đảng ra Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”.

Quán triệt Chỉ thị của Trung ương Đảng, các đội trinh sát, đội trừ gian, đội tự vệ cứu quốc

vừa làm nhiệm vụ bảo vệ khu căn cứ, vừa trừng trị những tên Việt gian tay sai của Pháp, Nhật.

Tại tỉnh Cao Bằng, Đội Hộ lương, diệt ác của Việt Minh đã trừng trị tên Chánh án ngay tại

nhà riêng của y; diệt tên Tổng đoàn Hoàng Phài khi tên này đang chỉ huy lính dõng lùng bắt

cán bộ cách mạng; diệt tên Chánh Hinh tự phong là “Tư lệnh Cao - Bắc - Lạng”. Ở tỉnh Bắc

Kạn, Đội Tự vệ xử bắn Tri châu Đồng Phúc Quân và một số tay sai của Nhật. Tại tỉnh Hà

Giang, Đội Tự vệ Nà Sài đã theo dõi và bắt hai tên gián điệp Nhật giao cho cán bộ Việt Minh

xử lý; Đội Tự vệ Yên Định (Bắc Mê) bắt 6 tên mật thám Nhật đang lén lút xâm nhập khu căn

cứ. Ở tỉnh Tuyên Quang, Đội Trinh sát vũ trang trừ gian đã trừng trị 3 tên Việt gian thân Nhật

có nhiều tội ác với nhân dân.

Thực hiện chủ trương của Tổng bộ Việt Minh, nhiều địa phương thuộc đồng bằng và

trung du Bắc Bộ thành lập các đội trừ gian, đội trinh sát làm nhiệm vụ nắm tình hình và trừ

2.5 Page 15

▲back to top

diệt mật thám tay sai Nhật, đồng thời cảnh cáo, thuyết phục những phần tử lừng chừng, lôi

kéo họ đứng về phía cách mạng. Ngày 15-5-1945, Xứ ủy Bắc Kỳ thành lập Đội Danh dự trừ

gian, sau đổi là Đội Danh dự Việt Minh, biên chế thành nhiều nhóm, hoạt động ở thành phố

Hải Phòng, tỉnh Hải Dương và thành phố Hà Nội để nắm tình hình, tổ chức trừ diệt mật thám

tay sai Nhật, Pháp. Tính riêng 13 tỉnh, thành phố ở miền Bắc, các đội trinh sát, đội trừ gian,

đội tự vệ,... đã tiêu diệt 97 tên mật thám Pháp, Nhật, cường hào gian ác. Những hoạt động

diệt ác, trừ gian, trấn áp lưu manh, côn đồ,… ở cả vùng nông thôn và ở thành thị đã có tiếng

vang lớn, góp phần đẩy mạnh phong trào cách mạng, phát huy khí thế của quần chúng, thúc

đẩy nhanh sự tan rã của địch, tạo điều kiện thuận lợi để tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính

quyền về tay nhân dân trong toàn quốc.

Cách mạng Việt Nam đang ở thời kỳ cao trào thì Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.

Chớp lấy thời cơ “nghìn năm có một”, từ ngày 18-8 đến ngày 26-8-1945, các tỉnh Bắc Bộ lần

lượt khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi. Tham gia Tổng khởi nghĩa có lực lượng Tự vệ

cứu quốc, các Đội Danh dự Việt Minh, Đội Trinh sát, Đội Trừ gian..., làm nhiệm vụ trấn áp

phản cách mạng, phối hợp với các lực lượng khác và hỗ trợ đắc lực thực hiện nhiệm vụ chiếm

lĩnh các cơ quan đầu não của ngụy quyền, cảnh sát, mật thám, các trại giam của địch.

Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 đã đập tan bộ máy thống trị của phát-xít Nhật,

thực dân Pháp, các tổ chức đầu tiên của Công an nhân dân, như Liêm phóng, Cảnh sát ở Bắc

Bộ, Trinh sát ở Trung Bộ, Quốc gia tự vệ cuộc ở Nam Bộ được thành lập. Các cấp bộ đảng

đã cử cán bộ, đảng viên trung kiên trực tiếp phụ trách các tổ chức chuyên chính này. Những

quần chúng tốt, những thanh niên hăng hái của các đoàn thể cứu quốc được lựa chọn vào các

tổ chức đầu tiên của lực lượng công an.

Ngày 19-8-1945, Cách mạng Tháng Tám thành công, cũng là Ngày Truyền thống của

lực lượng công an nhân dân. Ngay từ khi ra đời, lực lượng công an nhân dân đã được Đảng

và Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, giáo dục, rèn luyện thành lực lượng

chuyên chính sắc bén, vững vàng về chính trị, tư tưởng, ngày càng chặt chẽ về tổ chức, phát

triển mạnh mẽ, chính quy, từng bước hiện đại; tuyệt đối trung thành với Đảng, với cách mạng,

gắn bó mật thiết với nhân dân; trở thành lực lượng trụ cột, nòng cốt, giữ vững an ninh quốc

gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội.

Phát huy truyền thống Anh hùng, vẻ vang 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành,

lực lượng công an nhân dân nguyện tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, hết lòng

phục vụ nhân dân, tiếp tục nỗ lực phấn đấu vươn lên, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ

an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, tích cực góp phần thực hiện thắng lợi sự

nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xứng đáng với sự tin cậy của

Đảng, Nhà nước, sự tin yêu của nhân dân./.

--------------------------------

(1) Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng Tỉnh ủy Nghệ - Tĩnh: Xô viết Nghệ - Tĩnh, Nxb. Sự thật, Hà Nội,

1981, tr. 60.

(2) Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, t. 5, tr. 91.

(3) Văn kiện Đảng toàn tập đã dẫn, t. 6, tr. 32.

(4) Văn kiện Đảng toàn tập đã dẫn, t. 6, tr. 184.

(5) Văn kiện Đảng toàn tập đã dẫn, t. 7, tr. 492.

2.6 Page 16

▲back to top

4. Xây dựng lực lượng chính trị kết hợp với lực lượng vũ trang, tạo sức mạnh to lớn

thực hiện thành công Cách mạng Tháng Tám năm 1945 / Nguyễn Thị Mai Anh2 //

https://tapchicongsan.org.vn. - 2016. - Ngày 09/09.

Một trong những nhân tố quyết định thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đó

là Đảng ta đã làm tốt công tác vận động, tập hợp quần chúng trong một mặt trận thống nhất,

kết hợp đúng đắn giữa xây dựng lực lượng chính trị với lực lượng vũ trang, tạo sức mạnh to

lớn cho cuộc Tổng khởi nghĩa.

Xây dựng lực lượng chính trị

Nhận thức rõ vai trò của quần chúng nhân dân là một trong những yếu tố quyết định

thành công hay thất bại nên ngay sau khi ra đời và trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng,

Đảng ta luôn coi trọng công tác tuyên truyền, vận động, giác ngộ quần chúng, tập hợp các lực

lượng yêu nước tham gia cách mạng.

Từ xác định “vô sản giai cấp và nông dân là hai động lực chánh”(1) ngay trong Chánh

cương vắn tắt đã nhấn mạnh: “Đảng phải thu phục cho được đại bộ phận dân cày và phải dựa

vào hạng dân cày nghèo làm thổ địa c.m đánh trúc bọn đại địa chủ và phong kiến… Đảng

phải hết sức liên lạc với tiểu tư sản, trí thức, trung nông, Thanh niên, Tân Việt, v.v. để kéo họ

đi vào phe vô sản giai cấp”(2). Bản Luận cương Chính trị cũng xác định vô sản giai cấp là

“động lực chánh và rất mạnh của cách mạng ở Đông Dương”(3).

Tháng 11-1939, Hội nghị Trung ương 6 của Đảng nhấn mạnh phải mở rộng và nâng cao

tinh thần dân tộc, làm cho mỗi người trong các giai cấp có ý thức về sự tồn vong của dân tộc

và sự liên quan mật thiết của vận mạng dân tộc với lợi ích cá nhân; đặt quyền lợi dân tộc lên

trên các quyền lợi khác, bao gồm cả tầng lớp tiểu tư sản và tư sản bản xứ còn có ít nhiều tinh

thần chống đế quốc. Như vậy, từ Luận cương chính trị năm 1930, đến Hội nghị Trung ương

6 năm 1939, Đảng ta đã có sự phát triển nhận thức về vai trò của quần chúng nhân dân.

Tháng 5-1941, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra nghị quyết về

đoàn kết toàn dân tộc, tạo cơ sở để thành lập Mặt trận Dân tộc thống nhất, lấy tên là Việt Nam

độc lập đồng minh, gọi tắt là Việt Minh. Mục tiêu của Mặt trận Việt Minh là “Chủ trương liên

hiệp hết thảy các từng lớp nhân dân không phân biệt tôn giáo, đảng phái, xu hướng chính trị

nào, giai cấp nào, đoàn kết chiến đấu để đánh đuổi Pháp - Nhật giành quyền độc lập cho xứ

sở”(4). Từ năm 1941, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi: “Dân ta phải mau mau tổ chức lại.

Nông dân phải vào “Nông dân Cứu quốc hội”. Thanh niên phải vào “Thanh niên Cứu quốc

hội”. Phụ nữ vào “Phụ nữ Cứu quốc hội”. Trẻ con vào “Nhi đồng Cứu quốc hội”. Công nhân

vào “Công nhân Cứu quốc hội”. Binh lính vào “Binh lính Cứu quốc hội”. Các bậc phú hào,

văn sĩ vào “Việt Nam Cứu quốc hội”. Những hội ấy do Việt Nam độc lập đồng minh lãnh

đạo. Người có tiền giúp tiền, kẻ có sức giúp sức. Đồng tâm hợp lực. Muôn người một lòng.

Nhân cơ hội này mà khôi phục lại Tổ quốc, mà làm cho Việt Nam hoàn toàn độc lập”(5). Với

chủ trương đó, Mặt trận Việt Minh đã nhanh chóng thu hút được đông đảo các lực lượng xã

hội, và với các hình thức tổ chức phù hợp với từng thành phần, đối tượng, Mặt trận Việt Minh

đã xây dựng được cơ sở rộng khắp ở cả vùng nông thôn và đô thị, ở cả trong nước và nước

2 Tạp chí Cộng sản

2.7 Page 17

▲back to top

ngoài. Ở Vân Nam (Trung Quốc), Hội Giải phóng Việt Nam cũng được thành lập, đến cuối

năm 1942 cũng đã trở thành một bộ phận của Mặt trận Việt Minh. Các tổ chức này đều có cơ

cấu từ Trung ương xuống các địa phương, thu hút được mọi lứa tuổi, mọi thành phần xã hội,

trở thành lực lượng quan trọng cho cuộc Tổng khởi nghĩa, giành chính quyền trong cả nước.

Phát triển lực lượng vũ trang

Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp từ ngày 25 đến ngày 28-02-1943, tại

Võng La, Đông Anh đã quyết định mở rộng Mặt trận Dân tộc thống nhất và chuẩn bị cho

cuộc khởi nghĩa vũ trang. Từ nhận định: ở Đông Dương hiện nay thiếu một phong trào cách

mạng quốc gia tư sản và phong trào thanh niên học sinh nên cuộc cách mạng ở Đông Dương

vẫn hẹp hòi, có tính cách công nông hơn là tính cách toàn dân tộc, Hội nghị đã đề ra chủ

trương tập hợp, đoàn kết tất cả các thành phần, đảng phái, các nhóm yêu nước chưa gia nhập

Mặt trận Việt Minh thông qua công tác vận động. Đến cuối năm 1944, Đảng Cộng sản Việt

Nam và Mặt trận Việt Minh đã xây dựng được một lực lượng cách mạng hùng hậu, thực sự

là một “đạo quân chính trị”. Cũng từ đây, cuộc đấu tranh đã được nâng lên một hình thức

mới, từ đấu tranh chính trị lên đấu tranh vũ trang. Dấu mốc là ngày 22-12-1944, Đội Việt

Nam tuyên truyền giải phóng quân - tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam đã được thành

lập. Hình thành và phát triển từ lực lượng chính trị của quần chúng, Đội Việt Nam Tuyên

truyền giải phóng quân đã phát triển thành lực lượng vũ trang nhân dân: “Đội Việt Nam Tuyên

truyền giải phóng quân là đội quân đàn anh, mong cho chóng có những đội đàn em khác.

Tuy lúc đầu quy mô của nó còn nhỏ, nhưng tiền đồ của nó rất vẻ vang. Nó là khởi điểm

của Giải phóng quân, nó có thể đi suốt từ Bắc chí Nam, khắp đất nước Việt Nam (Chỉ thị

thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân). Sau một thời gian, ngày 15-5-1945

Việt Nam giải phóng quân được thành lập trên cơ sở thống nhất cứu quốc quân và Việt Nam

tuyên truyền giải phóng quân.

Hội nghị Quân sự cách mạng Bắc Kỳ diễn ra từ ngày 15 đến ngày 20-3-1945 đã nhấn

mạnh: “Trong những vùng đủ điều kiện địa hình, cơ sở quần chúng, lương thực, về lực lượng

so sánh giữa ta và địch, chúng ta phải xây dựng những căn cứ kháng Nhật. Thí dụ như vùng

rừng núi bán nguyệt xung quanh trung châu Bắc Kỳ, dãy Trường Sơn và các vùng đầm ao

Nam Kỳ… Những căn cứ địa ấy là những bàn đạp cho cuộc Tổng khởi nghĩa và là cái mầm

của nước Việt Nam độc lập, tự do ngày mai”(6). Trên tinh thần đó, 7 chiến khu chống Nhật

đã hình thành trong cả nước, trong đó 4 khu ở Bắc bộ, 2 khu ở Trung bộ, 1 khu ở Nam bộ.

Ngày 04-6-1945, Khu Giải phóng Việt Bắc cũng được hình thành với tỉnh Cao Bằng, Bắc

Kạn, Lạng Sơn, Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên.

Như vậy, cả hai lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang đã phát triển mạnh mẽ ở các

địa phương và tích cực chuẩn bị mọi mặt cho một cuộc khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền.

Ngày 16-4-1945, Tổng bộ Việt Minh lập ra Ủy ban Dân tộc giải phóng, tổ chức các lớp huấn

luyện, tập dượt cho nhân dân nắm chính quyền.

Phối hợp hai lực lượng, tạo thành sức mạnh to lớn cho Tổng khởi nghĩa giành chính

quyền

Vận dụng một cách khoa học và sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin về con đường bạo lực

trong cách mạng vô sản, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quyết định con đường cách mạng Việt

2.8 Page 18

▲back to top

Nam là khởi nghĩa vũ trang, toàn dân đánh giặc, là bạo lực của quần chúng dưới sự lãnh đạo

của Đảng. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng cả hai lực lượng: lực lượng chính trị quần

chúng và lực lượng vũ trang nhân dân, và hai hình thức đấu tranh cơ bản: đấu tranh chính trị

và đấu tranh vũ trang. Trong đó, lực lượng chính trị được coi là lực lượng cơ bản, nền tảng

của cách mạng, đồng thời là cơ sở để xây dựng, phát triển lực lượng vũ trang quân đội nhân

dân. Chính vì vậy, lực lượng chính trị mạnh thì lực lượng vũ trang mạnh. Cơ sở lực lượng

chính trị quần chúng càng rộng khắp thì lực lượng vũ trang càng được đùm bọc, nuôi dưỡng,

tiếp sức, càng nhanh chóng trưởng thành, trở thành lực lượng đi đầu trong đấu tranh vũ trang

và Tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

Chủ trương phối hợp hai lực lượng được thể hiện rõ trong Chỉ thị thành lập Đội Việt

Nam tuyên truyền giải phóng quân: “Vì cuộc kháng chiến của ta là cuộc kháng chiến của toàn

dân cần phải động viên toàn dân, vũ trang toàn dân, cho nên trong khi tập trung lực lượng để

lập một đội quân đầu tiên, cần phải duy trì lực lượng vũ trang trong các địa phương cùng phối

hợp hành động và giúp đỡ về mọi phương diện. Đội quân chủ lực trái lại có nhiệm vụ dìu dắt

các đội vũ trang của địa phương, giúp đỡ huấn luyện, giúp đỡ vũ khí nếu có thể được, làm

cho các đội này trưởng thành mãi lên”. Như vậy, phong trào đấu tranh của quần chúng nhân

dân đã có hạt nhân vũ trang, qua đó, củng cố thêm lòng tin của quần chúng nhân dân vào

thắng lợi của cuộc đấu tranh cách mạng, vào sự lãnh đạo của Đảng. Đây cũng là cơ sở quan

trọng để Đảng ta huy động được sức mạnh tổng hợp của cả dân tộc, thực hiện thành công

cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám.

Từ chỗ biết chuẩn bị lực lượng từ trước, biết phát huy sức mạnh của cả dân tộc đúng

lúc, đúng thời điểm, Đảng ta đã thực hiện thành công cuộc tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng

Tám năm 1945.

Ngay sau khi Nhật đảo chính Pháp, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã kịp thời ban

hành Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, trong đó xác định kẻ thù

chính của nhân dân Đông Dương lúc này là phát-xít Nhật và nhấn mạnh sự cần thiết phải mở

rộng Mặt trận Việt Minh để đoàn kết, vận động, tập hợp nhân dân tham gia cao trào kháng

Nhật, cứu nước. Trong thời kỳ này, Đảng ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, đề ra

các khẩu hiệu đấu tranh thích hợp, đáp ứng yêu cầu cấp thiết của thực tiễn cách mạng. Đồng

thời, phát động phong trào “Phá kho thóc để giải quyết nạn đói”, cứu dân, để nhân dân lao

động - “những người cùng khổ” thấy rằng, muốn giành quyền sống thì nhất thiết phải đoàn

kết dưới ngọn cờ Việt Minh, đấu tranh đánh đổ ách thống trị của phát-xít Nhật và bè lũ tay

sai.

Với sức mạnh đoàn kết và tinh thần “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”, hàng chục

triệu hội viên, từ đủ các tầng lớp sĩ, nông, công, thương, binh từ miền xuôi đến miền ngược,

từ người Kinh đến các dân tộc anh em, đông đảo quần chúng nhân dân đã đáp lại lời kêu gọi

của Đảng, của Ủy ban giải phóng dân tộc, của Chủ tịch Hồ Chí Minh vùng lên tiến hành cuộc

tổng khởi nghĩa trên toàn quốc. Ngày 14-8-1945, khởi nghĩa đầu tiên và thắng lợi tại Quảng

Ngãi; ngày 19-8, khởi nghĩa và giành chính quyền ở Thủ đô Hà Nội; ngày 23-8, diễn ra ở Huế

buộc địch phải đầu hàng, vua Bảo Đại thoái vị, đánh dấu sự sụp đổ của chính quyền nhà nước

phong kiến ở Việt Nam. Như vậy, chỉ trong vòng 15 ngày (từ 14 đến 28-8-1945), “Bắc -

2.9 Page 19

▲back to top

Trung - Nam khắp ba miền toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền về ta”, cuộc Tổng khởi

nghĩa Cách mạng Tháng Tám đã thành công, mở ra kỷ nguyên mới cho lịch sử dân tộc. Thắng

lợi này khẳng định vai trò to lớn của quần chúng nhân dân, trở thành một kinh nghiệm quý

giá, đặc sắc về công tác vận động, tập hợp quần chúng của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Có thể thấy, trong thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, việc chuẩn bị lực

lượng, từ lực lượng chính trị đến lực lượng vũ trang đủ mạnh để kịp thời tiến hành tổng khởi

nghĩa đúng lúc có vai trò đặc biệt quan trọng. Đường lối đấu tranh chính trị kết hợp với đấu

tranh vũ trang đã trở thành định hướng quan trọng cho cả một quá trình phát triển của cách

mạng Việt Nam, mà kết quả là thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám

năm 1945./.

-------------------------------

(1) Văn kiện Đảng, Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t. 2, tr. 94

(2) Văn kiện Đảng, Sđd, t. 2, tr. 4

(3) Văn kiện Đảng, Sđd, t. 2, tr. 97

(4) Văn kiện Đảng, Sđd, t. 7, tr. 149

(5) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2011, t. 3, tr. 246

(6) Văn kiện Quân sự của Đảng, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1969, t.1, tr. 284.

5. Cuộc đấu trí của các nhà chiến lược Việt Nam và Đồng minh trong Cách mạng

Tháng Tám năm 1945 / Vũ Quang Vinh3 // https://tapchicongsan.org.vn. - 2023. - Ngày

05/08.

Nói đến việc xác định thời cơ của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không thể không

nói đến cuộc đấu trí hết sức căng thẳng giữa một bên là lực lượng cách mạng Việt Nam và

một bên là lực lượng Đồng minh gồm Anh, Pháp, Mỹ, Tưởng trong cuộc “chạy đua” tranh

thủ thời cơ và xác lập quyền lực tại Việt Nam.

Những mâu thuẫn trong nội bộ Đồng minh

Có thể nói, trong cuộc “chạy đua” này, lực lượng Đồng minh đã gặp khá nhiều mâu

thuẫn, lúng túng, bị động và không ít bất ngờ. Cuộc chiến tranh Thái Bình Dương nổ ra ngày

7-12-1941, các nước Đồng minh đều lên tiếng chống Nhật, nhưng tại sao Nhật lại vào Đông

Dương một cách khá “dễ dàng”, mà không vấp phải một sự chống trả nào của Anh, Pháp,

Mỹ, Tưởng. Bởi nội bộ của họ chứa đầy mâu thuẫn: Mâu thuẫn giữa Anh và Mỹ, giữa Pháp

và Mỹ, giữa Pháp và Tưởng. Nước Anh muốn nhanh chóng vào Viễn Đông để giành lại những

thuộc địa, mà sau cuộc chiến tranh Thái Bình Dương, Nhật đã chiếm giữ; cho nên, trước sau

Anh luôn luôn ủng hộ Pháp mau chóng đưa lực lượng sang Viễn Đông chống Nhật và giúp

Pháp trở lại Đông Dương. Còn Pháp thì sau thất bại ở châu Âu vào tháng 6-1940 buộc phải

chấp nhận cho Nhật vào Đông Dương, nhưng trước sau vẫn có âm mưu trở lại thống trị Đông

Dương.

Nhìn thấy lực lượng của Anh, Pháp ở Viễn Đông đã suy yếu trong chiến tranh, Mỹ âm

mưu gạt dần ảnh hưởng của Anh, Pháp ở khu vực này, nhất là muốn loại bỏ Pháp ra khỏi

3 PGS, TS Vũ Quang Vinh

Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

2.10 Page 20

▲back to top

Đông Dương. Nhưng Mỹ bị kẹt vào cuộc chiến tranh Thái Bình Dương chống Nhật, chưa có

cơ hội can thiệp trực tiếp, nên phải dùng con bài Tưởng Giới Thạch để kìm chân Pháp. Còn

Tưởng Giới Thạch, tuy đã tuyên chiến với Nhật ngày 9-12-1941, nhưng vì bị hao người, tốn

của trong cuộc chiến chống Nhật ở trong nước, nên chưa thể nói đến việc chống Nhật trên

chiến trường Đông Dương. Hơn nữa, Tưởng muốn tập trung lực lượng cho cuộc chiến chống

Đảng Cộng sản Trung Quốc, không muốn phân tán lực lượng đi nơi khác.

Như vậy, bề ngoài họ cũng hô hào chống Nhật, nhưng nội bộ lục đục, vừa lợi dụng nhau

lại vừa kiềm chế lẫn nhau, nên quân Nhật mới tiến vào Đông Dương một cách thuận lợi. Tuy

nhiên, ngay từ khi quân Nhật tiến vào Lạng Sơn, nhân dân ta đã dũng cảm đứng lên chống

Nhật, điển hình là cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn (tháng 9-1940). Vấn đề các lực lượng Đồng minh

tiến vào Đông Dương là điều không sớm thì muộn nhất định sẽ xảy ra. Việc lợi dụng mâu

thuẫn và làm cho các lực lượng ấy lục đục, kiềm chế và cản chân nhau trong việc vào Đông

Dương là điều mà Đảng ta đặc biệt quan tâm, nhằm làm chậm bước tiến của chúng, để tạo

thời cơ cho ta chuẩn bị đầy đủ lực lượng tiến hành Tổng khởi nghĩa thắng lợi. Nghị quyết Hội

nghị toàn quốc Đảng Cộng sản Đông Dương ngày 15-8-1945 đã nhận định rõ:

“a) Sự mâu thuẫn giữa hai phe Đồng minh Anh, Pháp và Mỹ, Tàu về vấn đề Đông Dương

là một điều ta cần lợi dụng.

b) Sự mâu thuẫn giữa Anh, Mỹ, Pháp và Liên Xô có thể làm cho Anh, Mỹ nhân nhượng

với Pháp và để cho Pháp trở lại Đông Dương”(1).

Lợi dụng mâu thuẫn trong nội bộ các lực lượng Đồng minh nhằm tranh thủ và tận dụng

thời cơ giành thắng lợi quyết định trong Cách mạng Tháng Tám là một chiến sách rõ ràng của

Đảng ta trong thời điểm bước ngoặt này. Do đó, chiến sách của chúng ta là “phải tránh cái

trường hợp một mình đối phó với nhiều lực lượng Đồng minh (Tàu, Pháp, Anh, Mỹ) tràn vào

nước ta và đặt chính phủ của Pháp Đờ Gôn hay một chính phủ bù nhìn khác trái với ý nguyện

dân tộc”(2). Bởi vậy, đường lối của Đảng ta, như Nghị quyết đã chỉ rõ là: “… cần tranh thủ

sự đồng tình của Liên Xô và Mỹ chống lại mưu mô của Pháp định khôi phục địa vị cũ ở Đông

Dương và mưu mô của một số quân phiệt Tàu định chiếm nước ta”(3). Điều quyết định trong

cuộc chạy đua để tranh thủ thời cơ này là: “… chỉ có thực lực của ta mới quyết định được sự

thắng lợi giữa ta và Đồng minh”(4). Đó chính là thực chất của toàn bộ vấn đề thời cơ được

đặt ra lúc này.

Từ năm 1942 trở đi, trong các cuộc đàm phán về khu vực hành quân, mâu thuẫn và đấu

tranh giữa các lực lượng Đồng minh xung quanh vấn đề đưa quân vào Đông Dương ngày

càng gay gắt. Đối với Pháp, vốn có nhiều quyền lợi thiết thân nhất, đòi hỏi cấp bách phải vào

Việt Nam, thì đã bị Mỹ nhiều lần ngăn cản và gây khó dễ. Ngay từ tháng 9-1943, Pháp đã

quyết định tổ chức một đạo quân gồm hai sư đoàn Viễn Đông. Nhưng mãi đến tháng 11-1944,

Tổng thống Mỹ F. Roosevelt mới lệnh cho các nhân viên quân sự và dân sự Mỹ không được

thảo luận và đồng ý về bất cứ điều gì với Pháp liên quan tới Đông Dương; đồng thời, từ chối

giúp Pháp trang bị vũ khí và phương tiện chuyển quân sang Viễn Đông, lấy cớ là Mỹ phải tập

trung cho việc phục vụ chiến trường châu Âu. Tháng 1-1945, Tổng thống F. Roosevelt lại có

công hàm chính thức từ chối yêu cầu khẩn thiết cung cấp tàu chở quân Pháp sang Viễn Đông.

Mãi đến tháng 5-1945, sau cuộc “đảo chính” của Nhật ở Đông Dương hai tháng, Pháp mới

3 Pages 21-30

▲back to top

3.1 Page 21

▲back to top

bắt đầu chuẩn bị đưa hai sư đoàn sang Đông Dương, nhưng quân đoàn này đặt dưới quyền

chỉ huy của quân đội Mỹ ở Thái Bình Dương.

Trong cuộc “đảo chính”, quân Pháp tháo chạy sang biên giới Việt - Trung, cùng với phái

bộ 5 của Pháp ở Côn Minh đều bị quân Tưởng cầm chân ở Hoa Nam. Đến ngày 21-7-1945,

Mỹ lại cự tuyệt một lần nữa việc cung cấp tàu chở quân sang Đông Dương. Điều thảm hại đối

với Pháp là chỉ hai ngày sau, ngày 23-7-1945, tại Hội nghị Posđam, Mỹ và Anh (chẳng cần

Pháp), đã thỏa thuận lấy vĩ tuyến 16 làm ranh giới hành quân và tiếp nhận sự đầu hàng của

Nhật ở Việt Nam. Ở Nam vĩ tuyến 16 thuộc quyền kiểm soát của quân đội Anh và phía Bắc

là quân đội Mỹ, nhưng Mỹ lại để cho quân Tưởng thay mình làm việc này.

Một số học giả Mỹ cố biện minh cho chính sách trên là “thiện chí” của Mỹ “ngăn cản”

Pháp trở lại Đông Dương. Nhưng, Mỹ làm như vậy là muốn gạt bỏ Pháp ra khỏi Đông Dương

để mình thay chân Pháp bằng cách “chơi con bài” Tưởng Giới Thạch. Đồng thời, chính sách

này cũng phản ánh mâu thuẫn nội bộ giữa các nước Đồng minh trong vấn đề Đông Dương.

Giải pháp vĩ tuyến 16 về Việt Nam thực chất là sự thỏa hiệp và nhượng bộ giữa Anh,

Pháp, Mỹ, Tưởng trong việc trở lại và tiêu diệt phong trào cách mạng Việt Nam. Mỹ chấp

nhận để Anh đưa quân vào phía Nam vĩ tuyến 16, tức là mặc nhiên chấp nhận cho Pháp trở

lại ít nhất là miền Nam Việt Nam, vì Mỹ hiểu được lập trường trước sau như một của Anh

ủng hộ việc Pháp trở lại Đông Dương. Cho nên, khi Mỹ tìm cách ngăn cản không muốn cho

Pháp vào Việt Nam suốt từ năm 1941 đến năm 1945, thì điều đó Mỹ không có gì là “thiện

chí” đối với Việt Nam, mà chính là xuất phát từ duy nhất lợi ích của họ.

Như vậy, sau cuộc Nhật đảo chính Pháp ngày 9-3-1945, cuộc chạy đua giữa các lực

lượng cách mạng nước ta và các lực lượng Đồng minh cùng thực dân Pháp nhằm tranh thủ

thời cơ giành và xác lập quyền lực tại Đông Dương và Việt Nam ngày càng quyết liệt hơn.

Đặc biệt là, trước và sau thời điểm Hội nghị Posdam có sự phân chia dứt khoát khu vực hành

quân và tiếp nhận sự đầu hàng của Nhật ở Việt Nam, thì cuộc chạy đua giữa hai lực lượng

càng đi vào giai đoạn nước rút.

Nhưng, tại sao trước tình hình các lực lượng Đồng minh có cả một âm mưu, kế hoạch

và được chuẩn bị kỹ càng lâu dài để xâm nhập và trở lại Việt Nam, tại sao nhìn bề ngoài có

vẻ như họ đã chiếm thế thượng phong, mà cuối cùng vẫn phải đứng nhìn cả dân tộc Việt Nam

nhất tề đứng dậy giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945?

Việc lục đục, mâu thuẫn, lợi dụng, kiềm chế nhau của các lực lượng Đồng minh xuất

phát từ lợi ích đế quốc chủ nghĩa chính là nguyên nhân đầu tiên, quan trọng nhất khiến họ

lúng túng, bị động và bất ngờ trong việc chọn thời điểm đưa quân vào Đông Dương và Việt

Nam để tranh giành quyền lực. Điều đáng nói là việc nhận định chủ quan và đánh giá sai lệch

về các đối thủ mà họ phải tranh đua và giành giật quyền lực tại Việt Nam.

Trước hết, hãy nói đến sự chủ quan và sai lệch của họ trong việc nhận định và đánh giá

về phát-xít Nhật? Về thời điểm kết thúc chiến tranh Thái Bình Dương và sự đầu hàng của

Nhật Bản, cả Anh và Mỹ đều xác định rằng phải đến năm 1947 mới có thể đánh bại được

phát-xít Nhật; tháng 2-1945, tại Hội nghị Yanta, cả hai bên đều vẫn nhắc lại nhận định sai

lệch trên. Căn cứ mà họ đưa ra nhận định ấy chính là xuất phát từ sự đánh giá quá cao lực

lượng so sánh của Nhật, rằng Nhật vẫn còn một đội quân hùng mạnh khoảng 7 triệu người,

3.2 Page 22

▲back to top

riêng ở chiến trường Đông Dương có khoảng 100.000 người, thì việc đánh bại quân Nhật phải

mất vài ba năm.

Về sự chủ quan trong việc đánh giá lực lượng của Liên Xô, Anh, Mỹ cho rằng, tuy ở

Hội nghị Yanta (tháng 2-1945), Liên Xô đã thỏa thuận tham chiến chống Nhật ba tháng sau

khi Đức bị đánh bại ở châu Âu, nhưng họ lại không bao giờ lường được Liên Xô lại có thể

nhanh chóng chuẩn bị và điều động được một lực lượng hùng hậu sang mặt trận phía Đông

trong một thời gian ngắn. Hơn nữa, họ cho rằng, dù có tuyên chiến với Nhật, nhưng Liên Xô

không thể tiêu diệt nhanh gọn đội quân Quan Đông hầu như còn nguyên vẹn như vậy. Bởi do

đánh giá cao lực lượng của Nhật và đánh giá thấp lực lượng của Liên Xô, mà trong cuộc chạy

đua vào Đông Dương, các Đồng minh đã bỏ lỡ nhiều cơ hội.

Đến mùa hè năm 1945, chính sách của Mỹ đối với Đông Dương vẫn còn trong tình trạng

mơ hồ. Họ cho rằng, phong trào cách mạng Việt Nam là một phong trào quốc gia, “không có

khả năng làm việc gì lớn”, Pháp và Tưởng có thể giải quyết được.

Dự báo sắc bén của các nhà chiến lược Việt Nam

Tháng 10-1944, trong Thư gửi đồng bào toàn quốc, lãnh tụ Hồ Chí Minh chỉ rõ : “Cơ

hội cho dân tộc ta giải phóng chỉ ở trong một năm hoặc năm rưỡi nữa. Thời gian rất gấp. Ta

phải làm nhanh!”(5). Ngày 8-8-1945, khi Liên Xô mở mặt trận phía Đông, chính thức tham

chiến chống Nhật, thì đến ngày 10-8-1945, Đảng triệu tập Hội nghị toàn quốc và ngày 15-8-

1945 thì có Nghị quyết Hội nghị. Nghị quyết chỉ rõ: “Những điều kiện khởi nghĩa ở Đông

Dương đã chín muồi… Cơ hội rất tốt cho ta giành quyền độc lập đã tới”. Còn nhiều quyết

định cực kỳ khoa học và chính xác nữa mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thường vụ Trung ương

Đảng đã đưa ra trong thời cơ lịch sử quan trọng này. Đó là những quyết định ở tầm chiến lược

và sách lược, ở tầm phương pháp cách mạng và nghệ thuật chỉ đạo, góp phần to lớn vào thắng

lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Trong khi các nước Đồng minh có nhiều cơ hội và được chuẩn bị khá chu đáo để giành

giật và xác định quyền lực tại Việt Nam, thì thời cơ cách mạng chỉ đến với Đảng ta và nhân

dân ta trong vòng trên dưới 15 ngày - kể từ khi Liên Xô chính thức tham chiến chống Nhật -

để tiến hành cuộc Tổng khởi nghĩa, vì ngay ngày 19-8-1945, cuộc khởi nghĩa thành công ở

Hà Nội, ngày 23-8-1945 ở Huế và ngày 25-8-1945 ở Sài Gòn. Chính phủ lâm thời do Hồ Chí

Minh đứng đầu ra đời ngày 28-8-1945. Trong khi đó thì mãi đến ngày 24-8-1945, Mỹ mới

thừa nhận chính thức quyền của Pháp trở lại Đông Dương, tức là sau khi Cách mạng Tháng

Tám đã thành công về cơ bản trong cả nước. Còn Anh thì phải đến ngày 12-9-1945, những

đơn vị đầu tiên của quân Anh - Ấn mới vào tới Sài Gòn, trong khi ta đã tuyên bố độc lập từ

ngày 2-9-1945. Thảm hại hơn là Pháp, ngày 18-8-1945, tướng P. Leclerc mới lên đường sang

Viễn Đông, cao ủy G. d'Argenlieu thì đến ngày 5-9-1945 mới rời Pari lên đường đi Ấn Độ để

từ đó sang Đông Dương. Còn quân Tưởng thì đến ngày 27-8-1945, gần hai tuần sau khi Nhật

đầu hàng, mới bắt đầu vượt biên giới Việt - Trung và mãi đến ngày 9-9-1945 mới vào tới Hà

Nội, trong khi mọi việc chúng ta đã giải quyết xong vào ngày 2-9-1945.

Như vậy là vấn đề “ai thắng” trong cuộc đấu trí để tranh thủ thời cơ chạy đua giành và

xác lập quyền lực tại Đông Dương và Việt Nam đã quá rõ ràng. Một âm mưu, một kế hoạch

được Mỹ, Anh, Pháp, Tưởng vạch ra và chuẩn bị trong thời gian bốn - năm năm, nhưng đến

3.3 Page 23

▲back to top

thời điểm then chốt thì lại phạm sai lầm trong đánh giá đối phương, trong quyết định hành

động và trong lựa chọn thời cơ, thì đó là một sai lầm có tính chất lịch sử.

Những đối sách do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thường vụ Trung ương Đảng xử lý đã

minh chứng cho tư duy sáng tạo và cho tài năng kiệt xuất trong nghệ thuật chỉ đạo cách mạng.

Đó là một Đảng đã từng được thử thách trong đấu tranh, nắm vững chủ nghĩa Mác - Lê-nin

và tư tưởng Hồ Chí Minh, biết lãnh đạo phong trào thực tiễn bằng cách vận dụng uyển chuyển

tính nguyên tắc và tính linh hoạt trong chiến lược và sách lược, bằng cách kết hợp khéo léo

tính cứng rắn và tính mềm dẻo trong phương pháp. Sự tỉnh táo và tài thao lược của Đảng được

phát huy đúng lúc và đúng chỗ cần thiết, nhất là trước những bước ngoặt của lịch sử đã làm

nên thành công của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám năm 1945./.

---------------------------------

(1), (2), (3), (4) Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, t. 7, tr. 427

(5) Văn kiện Đảng Toàn tập, Sđđ, t. 7, tr. 353

6. Không thể phủ nhận thành quả Cách mạng Tháng Tám / Nguyễn Sỹ Họa4 //

https://www.qdnd.vn. - 2020. - Ngày 18/08.

Phủ nhận thành quả Cách mạng Tháng Tám năm 1945 dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng

sản Việt Nam nhằm xuyên tạc lịch sử, hướng lái con thuyền cách mạng nước ta theo quỹ đạo

của chủ nghĩa tư bản, là thủ đoạn không mới, nhưng vô cùng thâm độc của các thế lực thù

địch. Do đó, luận giải và kiên quyết đấu tranh làm thất bại mưu đồ phản động ấy là vấn đề

cấp thiết và thời sự hiện nay.

Cách mạng Tháng Tám giành thắng lợi cách đây 75 năm là dấu mốc lịch sử vĩ đại của

dân tộc Việt Nam thời hiện đại. Vậy mà, những phần tử cơ hội, xét lại trong và ngoài nước,

đặc biệt cái gọi là đảng Việt Tân lại cố tình phủ nhận thành quả vĩ đại ấy của dân tộc ta. Chúng

cho rằng “Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là sai lầm lịch sử”, “là đi ngược lại sự bảo hộ

của mẫu quốc”, “là nguyên nhân dẫn đến hai cuộc chiến tranh đẫm máu ở Việt Nam”... Đây

là những luận điệu xuyên tạc trắng trợn của những kẻ thiếu lương tri... quên đi “vết nhơ” của

lịch sử dân tộc ta đã phải chịu cảnh nô lệ, lầm than hơn 80 năm.

Năm 1858, thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái, đến cướp nước ta, áp

bức đồng bào ta, khiến dân tộc ta mất quyền độc lập, nhân dân ta phải chịu cảnh nước mất,

nhà tan, “một cổ hai tròng”. Thực dân Pháp không cho dân ta bất cứ quyền tự do dân chủ nào;

bóc lột nhân dân ta đến tận xương tủy, thẳng tay chém giết những người yêu nước, dìm những

cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta trong bể máu... Từ năm 1940, trước sự xâm lăng của phát xít

Nhật vào Đông Dương và Việt Nam, đã bao lần Việt Minh kêu gọi người Pháp liên minh để

chống Nhật. Vậy mà, chẳng những thực dân Pháp không đáp ứng, lại thẳng tay đàn áp Việt

Minh và quỳ gối đầu hàng, bán nước ta cho phát xít Nhật, làm cho nhân dân ta phải chịu hai

tầng xiềng xích...

Luận điệu cho rằng Cách mạng Tháng Tám là “nguyên nhân dẫn đến hai cuộc chiến

tranh đẫm máu ở Việt Nam” thì quả là sự vu khống và xuyên tạc lịch sử. Bởi lẽ, sau khi Nhật

4 Đại tá, PGS, TS Nguyễn Sỹ Họa, Học viện Lục quân

3.4 Page 24

▲back to top

hàng đồng minh, Vua Bảo Đại thoái vị, nhân dân ta giành được chính quyền, lập nên nước

Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chưa được bao lâu, thì ngày 23-9-1945, thực dân Pháp quay trở

lại cướp nước ta một lần nữa. Trước tình thế đất nước “ngàn cân treo sợi tóc”, Chính phủ Việt

Nam Dân chủ Cộng hòa đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thực hiện nhiều chính sách để

gìn giữ hòa bình, tránh “cuộc chiến tranh đổ máu vô nghĩa”. Nhưng “chúng ta muốn hòa bình,

chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới,

vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa”. Với tinh thần “Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ

nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”(1), quân và dân ta đã trường

kỳ kháng chiến và giành thắng lợi to lớn trong Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954 “lừng lẫy

Điện Biên, chấn động địa cầu”. Với bản chất hiếu chiến, phản động, thực dân Pháp đã cấu kết

và “bật đèn xanh” cho đế quốc Mỹ nhảy vào xâm lược Việt Nam và Đông Dương, buộc nhân

dân ta phải tiếp tục chiến đấu bảo vệ nền độc lập dân tộc và con đường phát triển đi lên chủ

nghĩa xã hội (CNXH) do Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta xác định từ năm 1930. Và con đường

cách mạng chân chính ấy đã đưa nước ta đến thắng lợi vẻ vang vào ngày 30-4-1975, thống

nhất Tổ quốc, cả nước đi lên CNXH. Như vậy, chính sự hiếu chiến xâm lược của bọn thực

dân, đế quốc là nguyên nhân dẫn đến hai cuộc kháng chiến thần thánh của nhân dân ta, chứ

không phải Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là “nguyên nhân dẫn đến hai cuộc chiến tranh

đẫm máu ở Việt Nam” như bọn phản động xuyên tạc.

Về vai trò lãnh đạo và nguyên nhân thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, chúng cho

rằng “đó là sự ăn may, vì Nhật thua trong Chiến tranh thế giới thứ hai, chứ Đảng Cộng sản

Việt Nam chẳng có tài cán gì”; rằng “do khoảng trống quyền lực, nên Việt Nam dễ giành

được kết quả nhanh chóng”... Thực chất, luận điệu ấy là chúng muốn phủ nhận vị trí, vai trò

lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với vận mệnh dân tộc Việt Nam, phủ nhận khối

đại đoàn kết và tinh thần dân tộc, khát khao giành độc lập dân tộc của nhân dân ta sau hơn 80

năm dưới sự cai trị tàn bạo của chế độ thực dân Pháp. Cách mạng Tháng Tám nổ ra và giành

thắng lợi do Đảng Cộng sản Việt Nam đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng suốt lựa chọn

con đường giải phóng dân tộc một cách khoa học, đúng đắn, khắc phục triệt để hạn chế, sai

lầm của những con đường cứu nước mà các nhà yêu nước trước đó đã tiến hành và khẳng

định: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách

mạng vô sản”(2). Các cao trào cách mạng 1930-1931, 1936-1939, 1939-1945 thực sự là những

“cuộc tổng diễn tập”, là tiền đề cho Cách mạng Tháng Tám thành công. Trung ương Đảng và

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát lệnh Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước đúng

thời cơ, vào thời điểm thuận lợi nhất nên đã giành thắng lợi!

Về thành quả của Cách mạng Tháng Tám, chúng cho rằng “không có gì thay đổi chế độ

xã hội ở Việt Nam, chẳng qua chỉ là thay từ chế độ “vua trị” sang chế độ “đảng trị”... Đây là

sự xuyên tạc trắng trợn và phi lịch sử. Ngay về thuật học, chúng đã đánh tráo khái niệm. Ở

nước ta, chế độ “vua trị”, hay nói cách khác là chế độ “quân chủ” bao giờ cũng đối lập hoàn

toàn với chế độ “dân chủ”. Trong khi đó, cuộc Cách mạng Tháng Tám không những lật đổ sự

thống trị của thực dân, phát xít, mà còn lật đổ hoàn toàn chế độ phong kiến “vua trị”.

Ngay từ khi ra đời, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định rõ tôn chỉ, mục đích rõ ràng

“làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”(3). Mục

3.5 Page 25

▲back to top

tiêu của Cách mạng Tháng Tám “là giành lại hòa bình, thống nhất, độc lập và dân chủ cho Tổ

quốc ta, cho nhân dân ta”(4). Nghĩa là, đánh đổ đế quốc Pháp, Nhật và bọn phong kiến tay

sai, giành độc lập dân tộc hoàn toàn, độc lập dân tộc thực sự để đi đến xây dựng một xã hội

hoàn toàn ấm no, tự do, hạnh phúc-chế độ cộng sản chủ nghĩa. Sau khi Cách mạng Tháng

Tám thành công, ngày 2-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai

sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa-nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, đưa

nhân dân ta từ kiếp nô lệ, bị bóc lột lên địa vị làm chủ nhà nước, làm chủ xã hội. Đồng thời,

đưa cách mạng Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới độc lập dân tộc và CNXH. Thành quả ấy

đã giải quyết được vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam-vấn đề chính quyền của giai cấp

công nhân và nhân dân lao động. Đây là điều kiện tiên quyết để nhân dân ta tiến hành cuộc

cách mạng xã hội chủ nghĩa (XHCN)...

Giá trị lịch sử và thời đại vô cùng to lớn của Cách mạng Tháng Tám đó là giá trị hòa

bình chân chính. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không chỉ là thắng lợi của

nhân dân Việt Nam mà còn là ngọn cờ đầu của các dân tộc, thuộc địa bị áp bức đấu tranh

chống chủ nghĩa thực dân trên toàn thế giới.

Để kiên quyết đấu tranh, làm thất bại những thủ đoạn thâm độc ấy của các thế lực thù

địch, hơn bao giờ hết, chúng ta phải tiếp tục khẳng định giá trị lịch sử và thời đại to lớn của

Cách mạng Tháng Tám; phải nâng cao bản lĩnh chính trị vững vàng, tư tưởng luôn kiên định

với con đường cách mạng mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn. Hiện nay, trước

những biến đổi nhanh chóng của tình hình thế giới, khu vực, mỗi quốc gia-dân tộc đều có

những chiến lược, sách lược nhất định nhằm bảo đảm tối cao lợi ích quốc gia-dân tộc. Đảng

ta chủ trương phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân làm động lực chủ yếu để phát triển

đất nước; độc lập dân tộc và CNXH là mục tiêu tối thượng, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức

mạnh thời đại để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN; phấn đấu “sớm

đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Nâng cao đời sống vật

chất và tinh thần của nhân dân...; nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trong khu vực và

trên thế giới”(5) là những mục tiêu, giải pháp căn bản, góp bảo vệ thành quả vĩ đại trong Cách

mạng Tháng Tám năm 1945 của dân tộc ta.

---------------------------

(1) Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG - Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 4, tr.534.

(2) Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG - Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 12, tr.30.

(3) Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG - Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 3, tr.1.

(4) Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG - Sự thật, Hà Nội, 2011, tập 9, tr.35.

(5) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung

ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.76.

7. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 - Thắng lợi vĩ đại của dân tộc Việt / Phạm Thị

Nhung, Trần Trung Nhàn5 // http://www.xaydungdang.org.vn. - 2011. - Ngày 19/8.

Ngay từ khi ra đời năm 1930, Đảng ta đã có chủ trương, đường lối đúng đắn, vạch ra

con đường đi đến thắng lợi của cách mạng Việt Nam là làm “tư sản dân quyền cách mạng và

5 Phạm Thị Nhung, Trần Trung Nhàn (Trường Sỹ quan Lục quân II)

3.6 Page 26

▲back to top

thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”(1). Đảng đã lãnh đạo dân tộc Việt Nam giành

thắng lợi từng bước trong hai cuộc tổng diễn tập đầu tiên 1930-1931, 1936-1939. Thắng lợi

của Cách mạng Tháng Tám đã tạo ra cơ sở, tiền đề vững chắc để nhân dân tin tưởng, đi theo

tiếng gọi của Đảng.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà

nước công nông đầu tiên ở khu vực Đông Nam châu Á ra đời, đánh dấu bước ngoặt lịch sử vĩ

đại trong tiến trình phát triển của dân tộc Việt Nam. Thắng lợi này là kết quả của 15 năm đấu

tranh kiên cường, bền bỉ, anh dũng của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta, trong đó đặc biệt

là sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng, của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, sự vận dụng

sáng tạo Chủ nghĩa Mác - Lênin vào hoàn cảnh cụ thể của cách mạng Việt Nam, giành chính

quyền về tay nhân dân.

Ngay từ khi ra đời năm 1930, Đảng ta đã có chủ trương, đường lối đúng đắn, vạch ra

con đường đi đến thắng lợi của cách mạng Việt Nam là làm “tư sản dân quyền cách mạng và

thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”(1). Đảng đã lãnh đạo dân tộc Việt Nam giành

thắng lợi từng bước trong hai cuộc tổng diễn tập đầu tiên 1930-1931, 1936-1939. Thắng lợi

của Cách mạng Tháng Tám đã tạo ra cơ sở, tiền đề vững chắc để nhân dân tin tưởng, đi theo

tiếng gọi của Đảng.

Đầu năm 1939, chiến tranh thế giới lần thứ II bùng nổ. Theo dõi sát diễn biến của chiến

tranh, Đảng ta nhận định: “Nếu cuộc chiến tranh thế giới lần trước đã đẻ ra Liên Xô, một

nước xã hội chủ nghĩa, thì cuộc chiến tranh lần này sẽ đẻ ra nhiều nước xã hội chủ nghĩa, sẽ

do đó mà cách mạng nhiều nước thành công”(2).

Nhận định của Đảng dựa trên cơ sở phân tích khoa học và lý luận cách mạng của Chủ

nghĩa Mác - Lênin một cách biện chứng, khách quan, toàn diện, thể hiện tư duy nhạy bén của

Đảng về quy luật vận động tất yếu: Có áp bức, có đấu tranh. Nhận định này chứng minh tầm

vóc, tư duy chiến lược của Đảng và Bác Hồ sớm nhận thấy quy luật vận động cách mạng, dự

báo thời cơ cách mạng, nhanh chóng triển khai, thực hiện nhiệm vụ để thúc đẩy cách mạng

từng bước phát triển. Tức là, không thụ động chờ thời cơ, mà sáng tạo, tích cực, chủ động

tiến hành đấu tranh cách mạng, từng bước tạo thế, lực và thời, thúc đẩy thời cơ nhanh chóng

chín muồi.

Nắm vững thực tế và yêu cầu đòi hỏi bức thiết của lịch sử, Ban Chấp hành Trung ương

Đảng đã liên tiếp họp Hội nghị Trung ương 6 (11-1939), 7 (11-1940), 8 (5-1941). Nội dung

của 3 Hội nghị đã đánh dấu sự chuyển hướng chỉ đạo chiến lược của cách mạng Việt Nam:

Xác định kẻ thù trước mắt của cách mạng Việt Nam là đế quốc và tay sai. Giải phóng dân tộc

lên hàng đầu, tạm gác khẩu hiệu cách mạng ruộng đất. Đặt và giải quyết vấn đề dân tộc trong

phạm vi mỗi nước Đông Dương. Chuyển đổi hình thức tổ chức và phương pháp đấu tranh từ

công khai hợp pháp, nửa hợp pháp sang bí mật bất hợp pháp.

Nghị quyết Trung ương 8 khẳng định: “Trong lúc này quyền lợi của bộ phận, của giai

cấp phải đặt dưới sự sinh tử, tồn vong của quốc gia, dân tộc. Trong lúc này nếu không giải

quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì

chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ

3.7 Page 27

▲back to top

phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được. Đó là nhiệm vụ của Đảng ta trong vấn

đề dân tộc”(3).

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Chủ nghĩa dân tộc là động lực lớn của đất nước”(4); nhân

dân Việt Nam hoàn toàn có thể chủ động đứng lên “đem sức ta mà giải phóng cho ta”(5).

Cuộc cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam được Chủ tịch Hồ Chí Minh đúc kết thành:

Cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người với khẩu hiệu: Đoàn

kết, đoàn kết, đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công.

Đầu năm 1945, phát xít Đức đang bên bờ diệt vong, phát xít Nhật lâm vào tình thế khốn

quẫn. Đúng như dự báo của Đảng, mâu thuẫn Nhật - Pháp ở Đông Dương đã lên tới đỉnh điểm

giống như “cái nhọt bọc sẽ phải vỡ mủ”. Ngay đêm mồng 9-3, khi Nhật đảo chính Pháp độc

chiếm Đông Dương, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã triệu tập Hội nghị và đưa ra Văn

kiện lịch sử vô cùng quan trọng, đó là Chỉ thị “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng

ta”.

Nội dung Chỉ thị xác định: Kẻ thù chính của cách mạng lúc này là phát xít Nhật, Việt

gian tay sai và chủ trương thay khẩu hiệu “đánh đuổi Nhật, Pháp” bằng khẩu hiệu“đánh đuổi

phát xít Nhật”. Phát động một cao trào kháng Nhật cứu nước và làm tiền đề cho tổng khởi

nghĩa, thực hiện khởi nghĩa từng phần ở những địa phương có điều kiện.

Với quyết tâm phải giành cho được độc lập, tự do, Đảng ta chỉ đạo tích cực xây dựng

lực lượng cách mạng, chủ động đón thời cơ, nổi dậy giành chính quyền, khởi nghĩa từng phần

tiến tới tổng khởi nghĩa. Một cao trào cách mạng phát triển rộng rãi, sôi nổi, phong phú về

hình thức và nội dung như: Phong trào phá kho thóc của Nhật cứu đói cho dân, phong trào

khởi nghĩa từng phần diễn ra ở nhiều nơi và giải phóng hàng loạt các thị xã, châu, huyện ở

các tỉnh phía Bắc... Ngày 16-4-1945, Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị về việc tổ chức Ủy ban

Dân tộc giải phóng Việt Nam. Tiếp đó, Hội nghị quân sự Bắc Kỳ tại Hiệp Hòa (Bắc Giang)

ra nhiệm vụ phát triển chiến tranh du kích, thống nhất các lực lượng quân sự thành Việt Nam

giải phóng quân. Như vậy, những chủ trương đấu tranh của Đảng trong cao trào kháng Nhật,

cứu nước là bước chuẩn bị quan trọng để cả nước sẵn sàng tổng khởi nghĩa khi thời cơ chín

muồi.

Ngày 9-5-1945, Đức đầu hàng đồng minh. Trong nước, phong trào đấu tranh của quần

chúng phát triển mạnh mẽ chưa từng thấy. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: Thời cơ

thắng lợi đã tới! Bác Hồ đã căn dặn đồng chí Võ Nguyên Giáp: Dù phải hy sinh tới đâu, dù

phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn, cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập. Ngày 14-8-

1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) nhận định thời cơ đã

đến, quyết định tổng khởi nghĩa trong toàn quốc, giành chính quyền trước khi quân đồng minh

vào Đông Dương, đêm 13-8-1945, khi Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1 - hiệu triệu toàn

dân đứng lên tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

Ngày 15-8-1945, Nhật đầu hàng đồng minh. Ngày 16 và 17-8-1945, Quốc dân Đại hội

họp tại Tân Trào, tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách

lớn của Việt Minh, thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Trong

thư kêu gọi đồng bào cả nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh

dân tộc đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”(6).

3.8 Page 28

▲back to top

Không khí Tổng khởi nghĩa diễn ra sôi nổi khắp cả nước. Cả dân tộc muôn người như

một, vùng lên. Hành động vùng dậy, lay trời chuyển đất của hàng triệu quần chúng đã tạo nên

một ưu thế áp đảo, giáng một đòn quyết định vào các cơ quan đầu não của bọn Việt gian, làm

tê liệt mọi sự kháng cự của phát xít Nhật và các thế lực thù địch, giành chính quyền về tay

nhân dân. Cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám giành chính quyền đã thành công rực rỡ trong

cả nước vào ngày 28-8-1945.

Như vậy, chỉ trong vòng 15 ngày, cuộc Tổng khởi nghĩa đã thành công. Ngày 2-9-1945,

tại vườn hoa Ba Đình - Hà Nội, thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản

Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố trước toàn thể quốc dân đồng bào và thế giới về sự ra đời của

Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và khẳng định toàn thể dân tộc Việt Nam quyết tâm

đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

Thắng lợi của dân tộc ta trong cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đánh dấu bước

ngoặc lịch sử vĩ đại, là thắng lợi vô cùng to lớn trên con đường cứu nước và giải phóng dân

tộc mà Nguyễn Ái Quốc đã lựa chọn khi bắt gặp Chủ nghĩa Mác - Lênin. Thắng lợi này đã

chứng tỏ nghệ thuật lãnh đạo, chỉ đạo tài tình của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

Ðánh giá ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh

chỉ rõ: "Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp

lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng: lần này là lần đầu tiên

trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Ðảng mới 15 tuổi đã

lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc"(7).

Trong quá trình đấu tranh giành lại chủ quyền dân tộc, non sông gấm vóc, Cách mạng

Tháng Tám với những bài học quý về nghệ thuật tạo thế và lực, về tập hợp lực lượng, nhất là

nghệ thuật chớp thời cơ đã trở thành biểu tượng sáng ngời của ý chí quật cường của dân tộc

ta, thôi thúc cả dân tộc đồng lòng, chung sức, anh dũng, bền bỉ đấu tranh, thu non sông về

một mối, cả nước đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Mốc son chói lọi ấy đã, đang và luôn luôn

tỏa sáng, thôi thúc toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta tiếp tục vượt qua mọi khó khăn, thách

thức, tạo ra thế và lực mới, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XI của Đảng.

------------------------------------------

(1). Văn kiện Đảng, toàn tập, NXB CTQG, H.2000, tập 2, tr.2.

(2). Sách đã dẫn, tập 7, tr.100.

(3). Sđd, tập 7, tr.113.

(4). Hồ Chí Minh toàn tập, NXB CTQG, H.2002, tập 1, tr.466.

(5), (6). Sđd, tập 3, tr.554.

(7). Sđd, tập 6, tr.159.

8. Sự thật khách quan phủ nhận một cách nhìn phi lịch sử về thành công của Cách mạng

Tháng Tám / Vũ Như Khôi6 // Nguồn: https://tapchiqptd.vn. - 2014. - Ngày 19/08.

Thắng lợi Cách mạng Tháng Tám là kết quả tất yếu của cuộc đấu tranh lâu dài, gian

khổ, hy sinh, kiên cường và tài giỏi của Đảng và nhân dân ta. Tuy nhiên, trước kia và cả hiện

6 PGS, TS. Vũ Như Khôi

3.9 Page 29

▲back to top

nay, vẫn có người tung ra luận điệu “Cách mạng Tháng Tám là một hành động nhanh tay

cướp lấy chính quyền khi bộ máy chính quyền cũ đã bỏ trống”. Luận điệu của họ thật lạc lõng

và thể hiện một cách nhìn phi lịch sử.

Sau khi Cách mạng Tháng Tám nổ ra và thắng lợi, đã có những nhân chứng lịch sử,

những nhà nghiên cứu về lịch sử chính trị, quân sự, ngoại giao Việt Nam đề cập. Hầu hết

những người này, kể cả những người từng ở trong bộ máy chính trị, quân sự của thực dân

Pháp hay cơ quan tình báo Mỹ ở Viễn Đông, ở mức độ khác nhau, đều phản ánh đúng một sự

thật khách quan rằng: dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) và lãnh tụ

Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đã trải qua một quá trình đấu tranh lâu dài, gian khổ, xây

dựng lực lượng ngày càng trưởng thành, làm suy yếu lực lượng địch, tạo và đón thời cơ khởi

nghĩa giành chính quyền. Đến tháng 8-1945, nắm bắt thời cơ thuận lợi, cả dân tộc Việt Nam,

nòng cốt là Mặt trận Việt Minh, vùng lên khởi nghĩa, giành chính quyền. Tuy nhiên, cũng vẫn

có ý kiến đánh giá không đúng thành công của Cách mạng Tháng Tám như nêu ở trên. Dù

cách nói có khác nhau, nhưng tựu trung, họ đều cắt xén, xuyên tạc lịch sử, lấy một số hiện

tượng không tiêu biểu quy thành bản chất, lập luận một cách ngụy biện, rút ra kết luận không

dựa vào các luận cứ, luận chứng khoa học. Họ miêu tả tình hình chính trị lúc đó là: chính

quyền và quân Pháp ở Đông Dương đã bị đảo chính, quân Nhật đã đầu hàng, chính phủ Trần

Trọng Kim thân Nhật đã rệu rã, bộ máy thống trị cũ đã bỏ trống. Việt Minh lợi dụng nạn đói,

kêu gọi dân nghèo đi phá kho thóc của Nhật để cứu đói, dùng lực lượng đó để cướp chính

quyền đang bỏ trống, cướp công của các đảng phái yêu nước cách mạng khác,… Mục đích

đen tối của họ, suy cho cùng là phủ nhận công lao to lớn của ĐCSVN, của quần chúng yêu

nước cách mạng, phủ nhận thành quả của Cách mạng Tháng Tám; từ đó, bác bỏ con đường

đã và đang đi của cách mạng Việt Nam, đi đến xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng và chế độ XHCN.

Lịch sử là khách quan và công bằng. Đối với những ai còn có quan điểm, cách nhìn

thiếu khách quan, phi lịch sử về thành công của Cách mạng Tháng Tám, hãy xem lại những

bằng chứng lịch sử để hiểu đúng chân lý.

Trước hết, phải khẳng định rằng, Đảng ta và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã sớm có những

dự báo và chuẩn bị lực lượng cho thành công của Cách mạng Tháng Tám. Từ năm 1921,

Nguyễn Ái Quốc đã dự báo về một cuộc khởi nghĩa nhân dân ở Đông Dương và đặt nhiệm

vụ cho những người cách mạng phải thúc đẩy cho thời cơ đó sớm xuất hiện: “Đằng sau sự

phục tùng tiêu cực, người Đông Dương giấu một cái gì đang sôi sục, đang gào thét và sẽ bùng

nổ một cách ghê gớm, khi thời cơ đến. Bộ phận ưu tú có nhiệm vụ phải thúc đẩy cho thời cơ

đó mau đến”1. Dưới sự lãnh đạo của ĐCSVN, hai cao trào cách mạng 1930 - 1931 và 1936 -

1939 là những cuộc tổng diễn tập cho cao trào cách mạng 1939 - 1945 và Cách mạng Tháng

Tám. Khi Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, thực dân Pháp thi hành chính sách phát-xít

quân phiệt thời chiến ở Đông Dương, tình thế cách mạng xuất hiện. Tháng 5-1941, Hội nghị

Ban Chấp hành Trung ương lần thứ Tám (khoá I) đã phân tích diễn biến cuộc Chiến tranh thế

giới và dự báo chắc chắn rằng: “Nếu cuộc đế quốc chiến tranh lần trước đã đẻ ra Liên Xô,

một nước XHCN thì cuộc đế quốc chiến tranh lần này sẽ đẻ ra nhiều nước XHCN, sẽ do đó

mà cách mạng nhiều nước thành công”2. Trên cơ sở phân tích tình hình Đông Dương, Hội

nghị khẳng định nhiệm vụ trung tâm của toàn Đảng, toàn dân ta là chuẩn bị khởi nghĩa giành

3.10 Page 30

▲back to top

chính quyền và xác định hình thái khởi nghĩa ở nước ta sẽ là từ khởi nghĩa từng phần tiến lên

tổng khởi nghĩa. Sau Hội nghị này, Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh (Việt Minh) ra đời,

tập hợp lực lượng toàn dân tộc mưu cầu nền độc lập. Lực lượng chính trị ngày càng phát triển,

nòng cốt là các tổ chức cứu quốc trong mặt trận Việt Minh. Từ nền tảng là lực lượng chính

trị và phong trào đấu tranh chính trị, lực lượng vũ trang từng bước được tổ chức, xây dựng

căn cứ địa cách mạng, chuẩn bị cho cuộc tổng khởi nghĩa. Ở căn cứ địa Việt Bắc, các trung

đội Cứu quốc quân được thành lập; tiếp đó, ngày 22-12-1944, Đội Việt Nam Tuyên truyền

Giải phóng quân ra đời. Cứu quốc quân và Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân chiến

đấu thắng lợi và phát triển nhanh chóng.

Sự chỉ đạo linh hoạt, sáng tạo của Đảng ta là nhân tố hết sức quan trọng làm nên thắng

lợi của Cách mạng Tháng Tám. Ngay trong đêm Nhật đảo chính lật đổ chính quyền Pháp,

Ban Thường vụ Trung ương Đảng nhận định, cuộc đảo chính đã tạo nên tình hình khủng

hoảng chính trị sâu sắc, làm cho điều kiện cuộc khởi nghĩa chóng chín muồi và quyết định

phát động một cao trào chống Nhật, cứu nước trong toàn quốc. Ở hầu hết các xã, huyện, châu

vùng Việt Bắc, lực lượng chính trị của quần chúng phối hợp với lực lượng vũ trang cách mạng

nổi dậy xóa bỏ chính quyền cũ, giành quyền làm chủ, căn cứ địa cách mạng Việt Bắc hình

thành. Ngày 12-3-1945, các chiến sĩ cộng sản bị địch giam giữ ở đồn Ba Tơ (miền Tây Quảng

Ngãi) đã giác ngộ và lãnh đạo binh lính nổi dậy khởi nghĩa, chiếm đồn, thu vũ khí, thành lập

Đội du kích Ba Tơ. Trước sự vây ráp, khủng bố gắt gao của địch, Đội du kích Ba Tơ đã kiên

cường bám dân, bám đất, bảo toàn lực lượng, tiến hành cuộc chiến tranh du kích hỗ trợ cho

cao trào kháng Nhật cứu nước ở Nam Trung Kỳ lúc đó và là hạt nhân của lực lượng vũ trang

Liên khu 5 sau này. Ở Nam Bộ, nhiều địa phương, như: Sài Gòn, Mỹ Tho, Sa Đéc,… lực

lượng quần chúng cách mạng phát triển mạnh mẽ, cùng với việc thành lập nhiều đội tự vệ,

đội vũ trang tuyên truyền làm cho tình hình biến đổi nhanh chóng, không khí chuẩn bị khởi

nghĩa sôi động.

Giữa lúc cao trào cách mạng cả nước đang lên, từ ngày 15 đến ngày 20-4-1945, Ban

Thường vụ Trung ương Đảng triệu tập Hội nghị Quân sự Bắc Kỳ, phân tích tình hình và nhận

định: Chiến tranh thế giới sắp kết thúc với thắng lợi về phe Đồng minh và “Không chóng thì

chày, thế nào quân Đồng minh cũng vào Đông Dương”, nhưng chúng “nhảy vào Đông Dương

để thủ lợi”. Về phía ta, “Chúng ta phải tích cực phát triển chiến tranh du kích, gây dựng căn

cứ địa kháng Nhật, để chuẩn bị cuộc tổng khởi nghĩa cho kịp thời cơ”, vì thế “Phải tích cực

chuẩn bị thực lực, không được ỷ lại vào người”, “Phải gấp phát triển các đội quân du kích

thật lớn”, phải “…chiếm lấy các yếu điểm và phải giữ quyền chủ động về mình”3. Hội nghị

quyết định thành lập 7 chiến khu trong cả ba miền Bắc, Trung, Nam, đó là những căn cứ địa

kháng Nhật và chủ trương phát động chiến tranh du kích trong các chiến khu, lấy đó là hình

thức đấu tranh mấu chốt để thúc đẩy phong trào kháng Nhật. Hội nghị cũng quyết định thống

nhất các đơn vị Cứu quốc quân và Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân thành Việt Nam

Giải phóng quân. Đến lúc này, cả dân tộc ta gấp rút chuẩn bị những công việc cuối cùng, tạo

và đón lấy thời cơ để vùng lên tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước.

Thấy lực lượng Việt Minh ngày càng lớn mạnh, trung tuần tháng 5-1945, Nhật huy động

trên 2.000 quân, mở cuộc tiến công lớn vào căn cứ địa Việt Bắc nhằm tiêu diệt Việt Nam Giải

4 Pages 31-40

▲back to top

4.1 Page 31

▲back to top

phóng quân và bộ máy lãnh đạo cách mạng. Lực lượng vũ trang cách mạng và nhân dân các

tỉnh Việt Bắc tiến hành cuộc chiến tranh du kích, thực hiện vườn không nhà trống, đánh địch

khắp nơi. Quân Nhật bị thiệt hại nặng phải rút lui khỏi khu giải phóng của ta. Ở các chiến khu

khác, quân Nhật cũng cố sức mở các cuộc tiến công, nhưng đều bị chặn đánh quyết liệt, phải

rút chạy.

Dự báo trước diễn biến tình hình thế giới, khi Nhật Hoàng tuyên bố đầu hàng Đồng

minh, Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, từ ngày 13 đến ngày 15-8-1945, Trung ương Đảng

đã triệu tập Hội nghị toàn quốc. Trong đó nhận định: điều kiện khởi nghĩa đã chín muồi và

cử ra Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc. Ngay đêm 13-8, Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc ra lệnh tổng

khởi nghĩa. Ngày 16-8-1945, Đại hội quốc dân quyết định thành lập Ủy ban giải phóng dân

tộc Việt Nam (tức Chính phủ lâm thời) do lãnh tụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Sau Đại hội

quốc dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư kêu gọi đồng bào cả nước: “Giờ quyết định cho

vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng

cho ta”4. Cả dân tộc ta, với quyết tâm “…dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường

Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”5 như lời dạy của Bác Hồ, đã nhất tề vùng

lên. Ở nhiều địa phương, lực lượng chính trị hùng hậu của nhân dân kết hợp với lực lượng vũ

trang đã trưởng thành vượt bậc, giành được thế áp đảo, nhất tề nổi dậy dưới hình thức phổ

biến là mít tinh, biểu tình, tuần hành vũ trang với khí thế mạnh mẽ, quyết liệt, lật đổ chính

quyền địch, giành chính quyền về tay nhân dân. Đây là các cuộc khởi nghĩa từng phần, tạo

tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa toàn quốc.

Khởi nghĩa ở các thành phố lớn - các trung tâm chính trị, quân sự, kinh tế, văn hoá của

cả nước là đòn quyết định thắng lợi tổng khởi nghĩa. Ở Hà Nội, từ ngày 15-8-1945, Ủy ban

quân sự cách mạng (Ủy ban khởi nghĩa) đã quyết định động viên mạnh mẽ lực lượng chính

trị của quần chúng, đồng thời tăng cường chuẩn bị lực lượng vũ trang. Ngày 19-8, hàng chục

vạn nhân dân cả ở nội thành và ngoại thành, cùng với tự vệ chiến đấu xuống đường biểu tình

thị uy, chuyển thành cuộc khởi nghĩa vũ trang rộng lớn, trấn áp mọi sự chống đối của quân

Nhật và chính quyền bù nhìn. Quân khởi nghĩa tràn lên chiếm các cơ quan đầu não của địch,

chính quyền về tay nhân dân. Thắng lợi cuộc tổng khởi nghĩa ở Hà Nội có ý nghĩa quyết định

đối với cả nước, làm cho quân Nhật bất lực, chính quyền bù nhìn tê liệt, các thế lực chống đối

không dám hoạt động; cổ vũ và thúc đẩy các địa phương khác trong cả nước, nhất là Huế, Sài

Gòn khởi nghĩa. Trong dịp này, các tỉnh Bắc Bộ và Trung Bộ chưa giành được chính quyền,

cũng khởi nghĩa thành công. Ở Huế, ngày 23-8-1945, hàng chục vạn nhân dân nội, ngoại

thành có lực lượng vũ trang hỗ trợ, đồng loạt xuống đường biểu tình, thị uy và tiến lên chiếm

các công sở, lập chính quyền cách mạng và buộc vua Bảo Đại phải thoái vị. Ở Sài Gòn, trước

cuộc khởi nghĩa, các lực lượng “Thanh niên tiền phong”, “Xung phong công đoàn”, các đoàn

công nhân, học sinh, nông dân các tỉnh cận kề đã ráo riết sắm sửa giáo mác, gậy tầm vông,

luyện tập để chuẩn bị cho ngày khởi nghĩa. Ngày 25-8-1945, khoảng một triệu người ào ạt đổ

xuống đường với khí thế hừng hực, hoàn toàn áp đảo quân Nhật và chính phủ bù nhìn, lần

lượt chiếm các công sở và các vị trí quan trọng khác của thành phố, lập chính quyền cách

mạng. Cuộc khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn tạo khí thế cho các tỉnh Nam Bộ vùng lên giành

4.2 Page 32

▲back to top

chính quyền. Ngày 28-8, Hà Tiên và Đồng Nai Thượng là hai tỉnh cuối cùng ở Nam Kỳ khởi

nghĩa thành công.

Như vậy, chỉ trong vòng nửa tháng, cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi trên cả

nước. Cách mạng Tháng Tám diễn ra nhanh gọn, ít đổ máu và thành công trọn vẹn. Có được

thành công đó là do dưới sự lãnh đạo của ĐCSVN, nhân dân ta đã trải qua 15 năm đấu tranh

oanh liệt với ba cao trào đấu tranh và kết thúc bằng cuộc tổng khởi nghĩa toàn dân trên cả

nước. Biết bao chiến sĩ cách mạng và đồng bào yêu nước đã kiên cường đấu tranh, vào sinh

ra tử, hy sinh cả tính mạng của mình vì nền độc lập, thống nhất Tổ quốc, vì tự do, hạnh phúc

của nhân dân. Thành quả cách mạng không bao giờ tự nhiên mà có, phải do công lao phấn

đấu của nhiều người, nhiều thế hệ, phải trả giá bằng mồ hôi, nước mắt, bằng xương máu của

hàng triệu đồng bào. Điều này không cho phép chúng ta lãng quên.

Vào thời điểm tháng 8-1945, tuy thời cơ thuận lợi cho cuộc khởi nghĩa xuất hiện, nhưng

nếu Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh không có đường lối giải phóng dân tộc đúng đắn, có

phương pháp xây dựng lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang, tổ chức, lãnh đạo hai lực

lượng đó đấu tranh bằng nhiều hình thức, chủ yếu là tiến công chính trị và tiến công quân sự

từ thấp đến cao, thì không thể có cuộc khởi nghĩa vũ trang đồng loạt cả nước. Cuộc tổng khởi

nghĩa đã giành chính quyền từ tay kẻ thù đang có bộ máy thống trị với đầy đủ công cụ bạo

lực, lại không thiếu các thủ đoạn chính trị, cùng lực lượng vũ trang đông đảo, trang bị hiện

đại. Tuy lúc đó, chúng có rệu rã về tinh thần, nhưng vẫn chống đối quyết liệt phong trào cách

mạng của nhân dân ta để giữ quyền thống trị. Vì vậy, nếu chúng ta không tiến hành một cuộc

đấu tranh rộng lớn, quyết liệt bằng cả đòn tiến công chính trị và quân sự; kết hợp sức mạnh

dân tộc và sức mạnh thời đại, lấy sức ta giải phóng cho ta thì không thể có thành quả vẻ vang

đó. Thực tế thời kỳ tiền khởi nghĩa và trong cuộc tổng khởi nghĩa cho thấy, nếu cách mạng

không có lực lượng to lớn, tiến công quyết liệt cùng với sự vận động thuyết phục, thì quân

Nhật không chịu “án binh bất động” và chính quyền, quân đội tay sai không chịu đầu hàng

vô điều kiện. Chỉ riêng việc trong vòng nửa tháng, cả nước đồng loạt khởi nghĩa và giành

thắng lợi đã chứng tỏ sự chuẩn bị mọi mặt cho cuộc tổng khởi nghĩa và vai trò của một mệnh

lệnh thống nhất như thế nào. Thời cơ không phải chỉ là do điều kiện khách quan đưa lại, mà

là sự tổng hòa các nhân tố khách quan và chủ quan. Nếu không có sự chuẩn bị lực lượng, đưa

lực lượng đó vào cuộc đấu tranh thường xuyên để làm cho ta mạnh lên, làm cho địch suy yếu

dần, làm cho tất cả các tầng lớp nhân dân tin theo và ủng hộ cách mạng, tạo thời cơ và đón

thời cơ, thì khi có điều kiện khách quan thuận lợi cũng không thể phát động được cuộc khởi

nghĩa và khởi nghĩa thành công. Vì lẽ đó, tạo thời cơ, đón thời cơ và tận dụng được thời cơ là

một điểm đặc sắc của Đảng ta trong lãnh đạo Cách mạng Tháng Tám.

Những ai biết tôn trọng lịch sử đều thừa nhận sự thật hiển nhiên đó. Điều này chẳng

những được nhân dân ta nhận thức ngày càng sâu sắc, mà nhiều người nước ngoài cũng cảm

nhận được và nói lên ở mức độ khác nhau sự thật về cuộc Cách mạng Tháng Tám6. Lịch sử

đã chứng tỏ rõ ràng, hoàn toàn không có chuyện đây là “một hành động nhanh tay” trong khi

“bộ máy chính quyền cũ đã bỏ trống”(!).

------------------------

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 1, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 40.

2 - ĐCSVN - Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 7, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 100.

4.3 Page 33

▲back to top

3 - ĐCSVN - Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 7, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 390-391.

4 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 3, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 596.

5 - Võ Nguyên Giáp - Tổng tập hồi ký, Nxb QĐND, H. 2006, tr. 130.

6 - Xem: Archimedes L. A. Patti (nguyên sĩ quan tình báo Mỹ) - Tại sao Việt Nam? (Why Vietnam?),

Sách dịch, Nxb Đà Nẵng, 2007, tr. 300-307; Ph. Devillers (nhà sử học Pháp): Paris - Sài Gòn - Hà

Nội - Tài liệu lưu trữ của cuộc chiến tranh 1944 - 1947, Sách dịch, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh,

1993, tr. 109-125.

9. Tuyên ngôn Độc lập và tầm nhìn lịch sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh / Lưu Vĩnh Hy //

https://congan.com.vn. - 2023. - Ngày 02/09.

Trong Tuyên ngôn Độc lập ngày 02/9/1945, lãnh tụ Hồ Chí Minh đã trích Tuyên ngôn

Độc lập của nước Mỹ để khẳng định về một nước Việt Nam độc lập, bình đẳng với các dân

tộc khác, khát vọng tự cường và là bạn bè với các quốc gia khác.

Đó là tư tưởng Hồ Chí Minh với tầm nhìn xuyên suốt lịch sử, không gian và thời gian,

để đến hôm nay Việt Nam hoàn toàn độc lập và hợp tác toàn diện với Mỹ, để sẵn sàng bước

sang mối quan hệ chiến lược cao hơn...

Trên Quảng trường Ba Đình lịch sử của Thủ đô Hà Nội, ngày 02/9/1945, Chủ tịch Hồ

Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa,

xóa bỏ ách thống trị hơn 80 năm của thực dân và nền quân chủ chuyên chế tồn tại hàng ngàn

năm, để thành lập nên chế độ cộng hòa - dân chủ. Đó là một bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử

của dân tộc Việt Nam ta.

1. Mở đầu bản Tuyên ngôn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trích dẫn chân lý sáng ngời từ bản

Tuyên ngôn Độc lập 1776 của Mỹ và Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp: "Tất

cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể

xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu

hạnh phúc... Suy rộng ra câu nói ấy có nghĩa là: Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra

bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do, bình đẳng về quyền lợi".

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kế thừa, phát triển quyền con người và quyền dân tộc trong

hai Tuyên ngôn nổi tiếng thế giới, nêu cao "chủ quyền nhân dân". Tuyên ngôn Nhân quyền

và Dân quyền ra đời sau cuộc đại cách mạng tư sản Pháp; Tuyên ngôn Độc lập của nước Mỹ

năm 1776 ra đời từ sau cuộc đấu tranh giành độc lập của 13 bang thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ.

Hai bản Tuyên ngôn là những lời khẳng định đầy sức thuyết phục về quyền con người, quyền

dân tộc, về nguyên tắc "chủ quyền nhân dân" trong cuộc đấu tranh chống lại chế độ phong

kiến chuyên chế, hướng con người vươn tới các giá trị dân chủ, giá trị nhân văn cao cả về tự

do, bình đẳng, bác ái.

Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ, tác giả Thomas Jefferson khẳng định các nước thuộc địa

phải có quyền là quốc gia tự do và độc lập từ việc xóa bỏ quyền thống trị của thực dân Anh.

Hai bản Tuyên ngôn đánh dấu son trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và giải

phóng con người, mang đậm giá trị nhân văn, là nền tảng để xây dựng các bản hiến pháp dân

chủ tiến bộ của nước Pháp, nước Mỹ sau đó, nhấn mạnh "con người sinh ra có quyền tự do,

bình đẳng về quyền lợi và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi".

4.4 Page 34

▲back to top

Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tầm nhìn của một lãnh tụ đã rất sáng tạo trong khi viết Tuyên

ngôn Độc lập của Việt Nam. Trong Tuyên ngôn Độc lập của nước Mỹ, nguyên bản câu "tất

cả mọi người" được hiểu là "tất cả đàn ông" (all men) - đặt trong bối cảnh nước Mỹ những

năm cuối thế kỷ XVIII khi chế độ nô lệ còn tồn tại, sự phân biệt và kỳ thị chủng tộc, nam -

nữ còn rất nặng nề, "những người đàn ông" có quyền mà Tuyên ngôn đề cập đến chỉ là những

người đàn ông da trắng. Còn với Hồ Chí Minh, Người khẳng định một cách rõ ràng, các quyền

đó là dành cho "tất cả mọi người", không phân biệt địa vị, thành phần, tôn giáo, giới tính, sắc

tộc. Đó là những giá trị to lớn và phù hợp với sự phát triển tiến bộ của nhân loại.

Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ quyền của con người, Người đã suy rộng ra quyền của

các dân tộc "các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống,

quyền sung sướng và quyền tự do". Đó là điểm kế thừa và cũng là khác biệt, khi Người nhấn

mạnh "các dân tộc trên thế giới", mở ra một thời đại mới, là những lời cổ vũ, lời khẳng định

quyền thiêng liêng của tất cả các dân tộc trên thế giới, đặc biệt là các dân tộc đang chịu sự cai

trị của chủ nghĩa thực dân lúc bấy giờ.

2. 78 năm nền dân chủ - cộng hòa được Chủ tịch Hồ Chí Minh thiết lập, đã đưa dân tộc

ta phát triển bền vững không ngừng kể từ ngày 02/9/1945 lịch sử. Nhãn quan, tầm nhìn chiến

lược, tư tưởng của Người với tầm nhìn xuyên suốt lịch sử, không gian và thời gian.

Nhưng lịch sử cũng thật oái oăm, Pháp và Mỹ lại quên mất tuyên ngôn rất tiến bộ của

chính mình, để rồi chính nước Pháp sau 1945 tái xâm lược Việt Nam dẫn đến sự thất bại thảm

hại sau chiến thắng Điện Biên Phủ (1954) lẫy lừng của quân và dân ta. Nước Mỹ sau 1954 lại

giẫm chân lên sự thất bại của người Pháp, để rồi dân và quân ta phải tiến hành cuộc chiến

tranh chống Mỹ kéo dài 21 năm, kết thúc bằng chiến thắng lịch sử 30/4/1975.

Lãnh tụ Hồ Chí Minh đã thấy rất rõ tiến trình của lịch sử đôi khi chân lý bị giẫm đạp

nhưng chân lý vẫn là chân lý. Chính vì vậy trong sách lược ngoại giao của Đảng, Chủ tịch Hồ

Chí Minh luôn luôn tôn trọng, muốn làm bạn thực sự với cả Pháp và Mỹ, đặc biệt với nước

Mỹ.

Ngay từ lúc chống Pháp và Nhật xâm lược nước ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi trọng

quan hệ hợp tác với Mỹ để tìm đồng minh chống quân xâm lược, đặc biệt với phát xít Nhật.

Hãy nghiên cứu hai ấn phẩm sau đây thì rõ. Bài viết "Ho Chi Minh and OSS", đăng trên

tạp chí Historynet.com (Mỹ) của tác giả Claude G.Berube, giảng viên Học viện Hải quân Mỹ,

nói về ký ức lịch sử một thời Mỹ và Hồ Chí Minh từng là đồng minh chống phát xít và lịch

sử quan hệ Việt - Mỹ trong Thế chiến II cũng như vai trò to lớn của lãnh tụ Hồ Chí Minh

trong và sau Cách mạng Tháng Tám 1945.

Một ấn phẩm khác có tên "The OSS and Ho Chi Minh, the Unexpected Allies in the

War Against Japan" (Hồ Chí Minh và OSS, đồng minh bất ngờ trong cuộc chiến chống phát

xít Nhật) của tác giả Dixee R. Bartholomew- Fets.

Cả hai ấn phẩm đều có cái nhìn thiện cảm về cuộc đấu tranh giành độc lập của người

Việt Nam. Cả hai được xem như là những biên niên hoàn chỉnh về lịch sử quan hệ Việt - Mỹ

diễn ra trong Thế chiến II. Đây cũng là hai tài liệu quan trọng nói về mối quan hệ Việt - Mỹ

cũng như tiến trình đổi mới, hội nhập của Việt Nam hiện nay.

4.5 Page 35

▲back to top

Tháng 7/1945, toán quân Đặc nhiệm số 13, biệt danh Deer (Con Nai) đầu tiên do Thiếu

tá Allison Thomas dẫn đầu đã nhảy dù xuống khu vực Tân Trào. Deer thuộc Cơ quan Tình

báo chiến lược Mỹ (OSS) - tiền thân của CIA ngày nay, có nhiệm vụ đào tạo du kích Việt

Minh và thu thập thông tin tình báo để phục vụ việc chống lại quân Nhật vào giai đoạn cuối

khi Chiến tranh Thế giới lần thứ II kết thúc. Ngày 15/9/1945, đội quân này đã được Chủ tịch

Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp tiếp. Trong buổi tiếp, Allison Thomas đã mạnh

dạn hỏi: "Ngài là một người Cộng sản?", "Vâng, nhưng chúng ta vẫn có thể là bạn, phải

không?", Chủ tịch Hồ Chí Minh đáp.

Theo Thiếu tá Allison Thomas, đội quân của ông có nhiệm vụ huấn luyện từ 50 đến 100

người làm nhiệm vụ tấn công và ngăn cản giao thông trên tuyến đường sắt Hà Nội - Lạng

Sơn, ngăn chặn người Nhật vào Việt Nam từ phía Trung Quốc. Nhóm Allison Thomas gồm

3 người nhảy dù xuống Tân Trào ngày 16/7/1945. Nhóm Deer được chào đón bởi hơn 200 du

kích Việt Minh ngay tại lán tiền phương. Sau đó họ được gặp lãnh tụ Hồ Chí Minh ngay tại

Tân Trào. Ngày 30/7/1945, các thành viên còn lại của Deer tiếp tục nhảy dù xuống Tân Trào,

sau đó được "Mr. Văn" tức tướng Giáp, và lãnh tụ Hồ Chí Minh tiếp và đồng ý cho OSS thành

lập một trại huấn luyện trong rừng, tại chiến khu Tân Trào, cách Hà Nội chừng 200 cây số.

Sau khi Nhật đầu hàng, Việt Nam tuyên bố độc lập, vai trò của OSS tại Việt Nam cũng

kết thúc.

Điều đặc biệt, tác giả Bartholomew-Feis trong cuốn "The OSS and Ho Chi Minh, the

Unexpected Allies in the War Against Japan" thừa nhận mong muốn hòa bình của lãnh tụ Hồ

Chí Minh như khẳng định trong tuyên bố năm 1946 (Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến

19/12/1946), mà giá trị của nó còn có sức sống và phát triển bền vững cho đến ngày nay rằng:

"Việt Nam chủ trương hoàn toàn độc lập và hợp tác toàn diện với Mỹ”.

3. Tác giả Bartholomew-Feis đã nhận định rất chính xác: "Việt Nam chủ trương hoàn

toàn độc lập và hợp tác toàn diện với Mỹ”, dù sự hợp tác này phải trải qua những thăng trầm

lịch sử, bằng một cuộc chiến tranh rất ác liệt mà phần thắng thuộc về nhân dân Việt Nam và

chính nghĩa.

Sau cuộc cấm vận của Mỹ với Việt Nam kéo dài từ năm 1975 đến năm 1995, Mỹ đã

nhận ra Việt Nam chủ trương trở thành đối tác với tất cả các nước trên thế giới, trong đó có

Mỹ.

Ngày 24/5/2016, trong chuyến thăm Việt Nam, phát biểu trước 2.000 người tại Trung

tâm Hội nghị Quốc gia (Hà Nội), Tổng thống Barack Obama nhấn mạnh: "Mục tiêu của tôi

trong chuyến thăm này là chúng ta xây dựng nền tảng ngày càng vững chắc hơn cho quan hệ

hai nước trong nhiều thập kỷ tới... Chúng tôi muốn ưu tiên cho mối quan hệ đối tác toàn diện

với Việt Nam".

Kể từ ngày 11/7/1995, thời điểm Việt Nam và Mỹ bình thường hóa quan hệ ngoại giao,

mỗi đời tổng thống Mỹ đều sang thăm Việt Nam. Các tổng thống Mỹ đương nhiệm từng tới

thăm Việt Nam, gồm: Tổng thống Bill Clinton (tháng 11/2000), Tổng thống George W.Bush

(tháng 11/2006), Tổng thống Barack Obama (tháng 5/2016) và Tổng thống Donald Trump.

Riêng Tổng thống Donald Trump thăm Việt Nam hai lần. Lần đầu là vào tháng 11/2017, khi

4.6 Page 36

▲back to top

ông đến Việt Nam dự Hội nghị cấp cao APEC, lần hai là vào tháng 02/2019, khi ông Trump

sang Việt Nam dự Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên.

Ngày 29/8/2023, Bộ Ngoại giao Việt Nam thông báo Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ đến

thăm Việt Nam trong hai ngày 10 và 11/9/2023, theo lời mời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú

Trọng. Ông Biden sẽ là tổng thống Mỹ thứ 5 đến thăm Việt Nam. Ông Joe Biden không phải

tổng thống Mỹ đầu tiên thăm Việt Nam, nhưng ông là tổng thống Mỹ đầu tiên thăm chính

thức theo lời mời của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam. Tất cả cho thấy nhận định của

cựu Tổng thống Obama từ năm 2016, với mong muốn "xây dựng nền tảng ngày càng vững

chắc hơn cho quan hệ hai nước trong nhiều thập kỷ tới" đang được thực hiện.

Và trên hết, ngay từ Tuyên ngôn Độc lập, lãnh tụ Hồ Chí Minh đã trích Tuyên ngôn Độc

lập của nước Mỹ để khẳng định về một nước Việt Nam độc lập, bình đẳng với các dân tộc

khác, khát vọng tự cường và là bạn bè với các quốc gia khác, kể cả Mỹ và Pháp.

Đó là tư tưởng Hồ Chí Minh với tầm nhìn xuyên suốt lịch sử, không gian và thời gian,

để đến hôm nay Việt Nam hoàn toàn độc lập và mong muốn là bạn của tất cả các nước, nhân

dân yêu chuộng hòa bình, tiến bộ trên thế giới.

10. Sự độc đáo trong Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh / Trần Thị Minh

Tuyết7 // https://thanhnien.vn. - 2022. - Ngày 25/08.

Khi quyền con người, quyền bình đẳng giữa các dân tộc là chỉ số quan trọng về trạng thái

văn minh của nhân loại thì Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã góp phần thúc

đẩy lịch sử nhân loại tiến lên.

Cách đây 77 năm, ngày 2.9.1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Chính phủ lâm

thời đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tới nay, chúng

ta vẫn thấy áng văn lập quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh có nhiều điểm độc đáo, sáng tạo.

Đặc biệt trong hoàn cảnh ra đời

Dọc theo chiều dài lịch sử, những bậc tiên hiền đã để lại nhiều kiệt tác mang tầm vóc và

ý nghĩa của bản tuyên ngôn độc lập như Nam quốc sơn hà (năm 1077) và Bình Ngô đại cáo

(năm 1428) nhưng phải đến năm 1945, một tác phẩm chính danh là Tuyên ngôn độc lập mới

được Hồ Chí Minh soạn thảo. Do tính chất thời đại, bản Tuyên ngôn độc lập có đối tượng

hướng tới rất rộng rãi: Toàn thể nhân dân Việt Nam và mọi quốc gia trên thế giới, trong đó

có cả các nước lớn và các thế lực đang lăm le cướp đi nền độc lập vừa giành được của dân

tộc Việt Nam. Có thể khẳng định: Đây là tuyên bố ngoại giao đầu tiên của nhà nước Việt Nam

Dân chủ Cộng hòa.

Sự đặc biệt của Tuyên ngôn độc lập còn nằm ở tình cảm, tâm trạng của người viết. Là

nhà thơ, nhà văn, nhà báo lão luyện với hàng ngàn trang viết nhưng lần này, Hồ Chí Minh đã

“không giấu nổi sự sung sướng” khi được thảo áng văn lập quốc ở mảnh đất Thăng Long.

Chứa đựng trong đó là niềm hạnh phúc vô hạn của người đứng đầu cuộc cách mạng giải

phóng dân tộc nay đã thành công và của nhà tư tưởng được đúc kết thành lời những quan

7 PGS-TS Trần Thị Minh Tuyết

4.7 Page 37

▲back to top

điểm của mình về nền độc lập thiêng liêng của Tổ quốc. Giấc mơ thường trực về cảnh tượng

“sao vàng năm cánh mộng hồn quanh” của Người đã tạo nên cảm xúc mãnh liệt nơi ngòi bút.

Quá trình soạn thảo Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh cũng hết sức đặc biệt: Suy

ngẫm, “hoài thai” rất lâu mà viết lại rất nhanh. Là người có niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi

của cách mạng và có khả năng dự đoán tương lai, trong hơn 3 thập niên hoạt động cứu nước,

chắc chắn Hồ Chí Minh đã nhiều lần suy ngẫm về thời khắc thiêng liêng này. Trên thực tế,

Người chính thức soạn thảo Tuyên ngôn độc lập từ ngày 28.8.1945 - sau khi Chính phủ lâm

thời được thành lập và Người được bầu làm chủ tịch. Điều kiện lịch sử phức tạp đòi hỏi Việt

Nam phải nhanh chóng tuyên bố về nền độc lập của mình trước khi quân Đồng minh đổ bộ

vào tước vũ khí của Nhật. Do suy ngẫm từ lâu nên dù viết trong thời gian ngắn, từng ý tứ, câu

chữ trong Tuyên ngôn độc lập vẫn đạt “độ chín” cả về tư tưởng lẫn thủ pháp nghệ thuật.

Tính tiên phong của nhà tư tưởng tầm cỡ

Là áng văn lập quốc, Tuyên ngôn độc lập chứa đựng nhiều thông điệp quan trọng nhưng

tất cả đều xoay quanh trục duy nhất: Nền độc lập chính đáng, không thể bác bỏ của dân tộc

Việt Nam. Với tầm nhìn của một chính khách lão luyện, Hồ Chí Minh hiểu rằng: Con đường

đi đến độc lập - tự do đã đầy máu và nước mắt nhưng làm cho các nước khác, nhất là các

nước lớn, thừa nhận và tôn trọng nền độc lập đó, cũng hết sức khó khăn. Vì thế, trong Tuyên

ngôn độc lập, điều quan trọng nhất là Hồ Chí Minh phải đưa ra cơ sở pháp lý về quyền độc

lập của Việt Nam.

Người đã mở đầu áng văn lập quốc bằng những câu trích từ Tuyên ngôn độc lập năm

1776 của nước Mỹ và Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp về quyền

sống, quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc của con người. Từ đó, Người nâng quyền con người

đã được thừa nhận trong xã hội phương Tây thành quyền dân tộc: “Suy rộng ra, câu ấy có ý

nghĩa là: Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền

sống, quyền sung sướng và quyền tự do”. Bằng cách suy rộng ra, Hồ Chí Minh gián tiếp

khẳng định trong thời đại chống đế quốc, thực dân, cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc là

cuộc đấu tranh chính nghĩa. Giá trị thời đại của bản tuyên ngôn nằm ở đó.

Sự “suy rộng ra” của Hồ Chí Minh ở thời điểm năm 1945 còn thể hiện tính tiên phong

của một nhà tư tưởng tầm cỡ vì lúc này, quyền dân tộc chưa được các công ước quốc tế đề

cập. Phải hơn 20 năm sau, vào năm 1966, Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị

mới khẳng định: “Tất cả các dân tộc đều có quyền dân tộc tự quyết” và gần 50 năm sau, Tuyên

bố Vienna và Chương trình hành động năm 1993 của Liên Hiệp Quốc mới ghi rõ: “Việc

khước từ quyền dân tộc tự quyết là sự vi phạm nhân quyền”.

Sự “suy rộng ra” của Hồ Chí Minh còn thể hiện bản sắc văn hóa dân tộc. Nếu văn hóa

phương Tây đề cao con người cá nhân thì văn hóa phương Đông đề cao con người cộng đồng.

Trong bản Tuyên ngôn độc lập, Hồ Chí Minh đã lấy dân tộc làm bản thể, thay vì lấy cá nhân

làm bản thể. Quan điểm của Người đã thể hiện truyền thống văn hóa phương Đông: Quyền

lợi cá nhân phải gắn kết và đặt dưới quyền lợi cộng đồng, dân tộc.

Khi quyền con người, quyền bình đẳng giữa các dân tộc là chỉ số quan trọng về trạng

thái văn minh của nhân loại thì Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh đã góp phần thúc đẩy

lịch sử nhân loại tiến lên.

4.8 Page 38

▲back to top

Sự độc đáo trong hình thức thể hiện

Là tác phẩm ra đời giữa thế kỷ 20, Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh có sự kết hợp

nhuần nhuyễn giữa tính dân tộc và tính hiện đại.

Trong lịch sử nước ta, các tác phẩm mang tầm vóc và ý nghĩa của bản tuyên ngôn độc

lập như Nam quốc sơn hà, Bình Ngô đại cáo đều được viết bằng tiếng Hán. Hồ Chí Minh là

người đầu tiên viết Tuyên ngôn độc lập bằng tiếng Việt. Xác định rõ câu hỏi “viết cho ai”, từ

ngữ, hình ảnh trong bản tuyên ngôn đều thuần Việt, giản dị và dễ hiểu đối với đông đảo quần

chúng.

Không dừng lại ở cương vực dân tộc, Tuyên ngôn độc lập còn có đích đến là đông đảo

các quốc gia trên thế giới nên cách lập luận và hành văn cũng rất hiện đại. Chỉ vẻn vẹn hơn

một nghìn chữ, bản Tuyên ngôn độc lập có sức mạnh của lẽ phải, phù hợp với lối tư duy “duy

lý” của người phương Tây. Để khẳng định quyền độc lập tự do của dân tộc Việt Nam, Hồ Chí

Minh đưa ra căn cứ pháp lý là những định đề mang tính chân lý trong Tuyên ngôn độc lập

của nước Mỹ và Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp về quyền tự do

của con người. Bằng phương pháp “dùng gậy ông đập lưng ông”, Hồ Chí Minh vừa đẩy đối

phương vào thế khó phản bác, vừa tranh thủ được sự đồng tình rộng rãi của dư luận thế giới.

Sự độc đáo trong Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh nằm ở cách Người thể hiện văn

bản. 77 năm đã trôi qua nhưng không ai có thể quên chi tiết: Sau khi đọc xong đoạn mở đầu

của tuyên ngôn, Chủ tịch Hồ Chí Minh bất ngờ dừng lại hỏi: “Đồng bào nghe tôi nói có rõ

không?” Câu hỏi bật ra hết sức tự nhiên từ trái tim của con người hết lòng trọng dân và yêu

dân chứ không phải là “thủ pháp” nằm sẵn trong kịch bản của một nhà hùng biện đại tài nhằm

thu phục nhân tâm.

Trong dòng chảy bất tận của thời gian và sự bùng nổ thông tin của xã hội hiện đại, dấu

ấn của sự kiện, của con người dường như trở nên rất mong manh. Vì thế, sức sống trường tồn

của bản tuyên ngôn độc lập cũng là điều rất đặc biệt. TS Modagat Ahmed, nguyên Giám đốc

UNESCO khu vực châu Á – Thái Bình Dương, đã có nhận định sâu sắc: “Có ít nhân vật trong

lịch sử trở thành một bộ phận của huyền thoại ngay khi còn sống, và rõ ràng Hồ Chí Minh là

một trong số đó”.

11. 10 sự kiện trọng đại để có ngày 2-9-1945 / Lê Bá Duy // https://www.qdnd.vn. - 2025.

- Ngày 17/07.

Để có sự kiện ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh

long trọng đọc bản “Tuyên ngôn Độc lập”, khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, thì

có rất nhiều dấu mốc quan trọng của 70 năm trước, trong đó có 10 sự kiện hết sức quan trọng

góp phần làm nên thắng lợi vẻ vang đó.

1 - Cuối năm 1944, đầu năm 1945, tình hình thế giới có nhiều chuyển biến có lợi cho ta.

Thời cơ cách mạng đã chín muồi, vì vậy Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng họp ở Tân

Trào từ ngày 13 đến 15-8-1945 đã đi đến kết luận: “Những điều kiện khởi nghĩa ở Đông

Dương đã chín muồi”, Việt Nam phải “kịp thời hành động, không bỏ lỡ cơ hội”, khẩn trương

“đánh chiếm ngay những nơi chắc thắng, không kể thành phố hay thôn quê, thành lập ủy ban

nhân dân ở những nơi làm chủ”, tất cả vì mục tiêu: “Việt Nam hoàn toàn độc lập”.

4.9 Page 39

▲back to top

2 - Ngày 16-8-1945, Mặt trận Việt Minh triệu tập Đại hội Quốc dân ở Tân Trào. Đại hội

quyết định: Tán thành lệnh Tổng khởi nghĩa của Đảng; Thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng

do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu; Quy định Quốc kỳ, Quốc ca. Đặt tên nước là

Việt Nam dân chủ cộng hòa.

3 - Chiều 16-8-1945, một đơn vị Quân giải phóng do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy,

từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên mở đầu cho Cách mạng Tháng Tám.

4 - Ngày 17-8-1945, tại Hà Nội, Tổng hội Viên chức của chính quyền bù nhìn tổ chức

một cuộc mít tinh lớn tại Quảng trường Nhà hát thành phố với hàng vạn người tham gia, để

ủng hộ “Chính phủ lâm thời” Trần Trọng Kim. Dưới sự lãnh đạo của Xứ ủy Bắc Kỳ và Thành

ủy Hà Nội, quần chúng cách mạng đã chiếm lấy diễn đàn cuộc mít tinh này.

5 - Ngày 18-8-1945, nhân dân Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành được

chính quyền ở tỉnh lỵ sớm nhất trong cả nước.

6 - Ngày 19-8, hàng chục vạn quần chúng cách mạng ở nội và ngoại thành Hà Nội mang

theo gậy dao, súng, mã tấu... tiến về quảng trường Nhà hát thành phố dự cuộc mít tinh do Việt

Minh tổ chức. Cuộc mít tinh phát triển nhanh chóng chuyển thành cuộc biểu tình tuần hành

vũ trang. Quần chúng tiến về các ngả đường, chiếm các cơ quan của chính quyền bù nhìn:

Phủ Khâm sai, Tòa Thị chính, Sở cảnh sát, Trại bảo an binh... Ngày này, chính quyền cách

mạng đã hoàn toàn về tay nhân dân.

7 - Ngày 20-8-1945, cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi ở các tỉnh lỵ Thái Nguyên, Bắc Ninh,

Ninh Bình.

8 - Ngày 21-8-1945, cuộc khởi nghĩa thành công tại các tỉnh lỵ Cao Bằng, Tuyên Quang,

Nam Định, Nghệ An, Ninh Thuận...

9 - Chiều 30-8-1945, ở Ngọ Môn hàng vạn nhân dân cố đô Huế trong màu cờ đỏ sao

vàng đã chứng kiến Bảo Đại - vị vua cuối cùng của chế độ phong kiến Việt Nam, đọc lời thoái

vị và trao ấn, kiếm cho cách mạng. Đại diện Chính phủ lâm thời Việt Nam dân chủ cộng hòa

tuyên bố xóa bỏ chế độ quân chủ ở Việt Nam.

10 - Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, trước hàng nghìn đồng bào, Chủ

tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trịnh trọng đọc bản “Tuyên ngôn Độc lập”,

tuyên bố trước quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ra đời. Bản tuyên

ngôn khẳng định: “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính

mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

12. Quốc khánh 2-9: Cột mốc lịch sử vĩ đại của dân tộc / Vũ Trung Kiên8; Nguyệt Hà,

Nga Sơn: ghi // https://baodongnai.com.vn. -2023. - Ngày 31/08.

78 năm trước, ngày 2-9-1945, giữa Quảng trường Ba Đình lịch sử vang lên lời Tuyên

ngôn độc lập của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và

độc lập và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất

cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

* Xin chào cách mạng thành công

8 TS Vũ Trung Kiên

4.10 Page 40

▲back to top

Năm 1945, chàng thanh niên 19 tuổi, sau này là người lãnh đạo có uy tín và từng lãnh

trọng trách người đứng đầu TP.Sài Gòn - Gia Định một số thời kỳ, nhà thơ Hưởng Triều (Trần

Bạch Đằng) đã cảm xúc về ngày độc lập của dân tộc: “Xin chào cách mạng thành công/ Sài

Gòn như ngọn thác hồng đổ xuôi/ Ngàn năm có một ngày vui/ Đùng đùng chuyển đất rung trời

là đây/ Lưng chừng Thủ Ngữ cờ bay/ Miệng reo mà tưởng đang say mơ màng/ Nước này tên

nước Việt Nam/ Chạy từ cửa ải Nam Quan chạy vào/ Cờ này nền đỏ vàng sao/ Là cờ độc lập,

tự hào, tự do…” (Chào cách mạng).

Trong suốt lịch sử mấy ngàn năm của dân tộc, cha ông chúng ta đã bao lần phải đứng

lên chống ngoại xâm, giành độc lập cho Tổ quốc. Có lẽ vì vậy mà dân tộc Việt Nam có rất

nhiều bản hùng ca. Chúng ta vẫn nghe văng vẳng đâu đây những khúc ca khải hoàn ấy. Đó là

bản hùng ca của ngày chiến thắng quân Nguyên xâm lược: “Xã tắc hai phen chồn ngựa đá/

Non sông nghìn thuở vững âu vàng” (Trần Nhân Tông). Hay “Xã tắc từ đây vững bền/ Giang

sơn từ đây đổi mới” (Nguyễn Trãi - Bình Ngô đại cáo”… Hẳn nhiên, thắng lợi càng nhiều thì

khổ đau càng lớn, thế nhưng khát vọng lớn nhất của dân tộc Việt Nam vẫn là khát vọng hòa

bình, vậy nên “Dẫu thân mình có phải hy sinh/ Cũng chỉ vì trường xuân cho đất Việt” (Phạm

Thị Xuân Khải - Mùa xuân nhớ Bác).

Trong lịch sử hàng ngàn năm, dân tộc Việt Nam đã viết nên những trang sử vàng trong

sự nghiệp chống ngoại xâm, giành độc lập dân tộc và xây dựng đất nước. Đó là những Bạch

Đằng, Chi Lăng, Xương Giang, Đống Đa… Trong những trang sử huy hoàng, vĩ đại ấy, Cách

mạng Tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa là trang sử

vẻ vang nhất, là sự kiện trọng đại nhất trong lịch sử đấu tranh dựng nước, giữ nước của dân

tộc.

Nửa cuối thế kỷ XIX, nước Việt Nam đang yên lành bỗng một cơn gió lạ từ đâu thổi

tới mang theo mùi khói súng khét lẹt: “Một xã hội suốt mấy nghìn năm kéo dài một cuộc sống

gần như không thay đổi, về hình thức cũng như về tinh thần… Nhưng, nhất đán, một cơn gió

mạnh bỗng từ xa thổi đến. Cả nền tảng xưa bị một phen điên đảo, lung lay. Sự gặp gỡ phương

Tây là cuộc biến thiên lớn nhất trong lịch sử Việt Nam từ mấy mươi thế kỷ” (Hoài Thanh,

Hoài Chân - Thi nhân Việt Nam).

Năm 1858, thực dân Pháp xâm lược Việt Nam. Năm 1884, với Hòa ước Patenôtre, nước

Việt Nam hoàn toàn nằm trong tay người Pháp đô hộ. Sĩ khí của bao lớp cha ông anh hùng

làm sao chống nổi vũ khí tối tân của quân thù. Thế rồi lớp vào tù, lớp ra pháp trường ròng rã

hơn 80 năm, hơn 80 năm là hơn 4 thế hệ. Còn nỗi đau, nỗi nhục nào lớn hơn.

Vì những khổ đau chất chứa hơn 80 năm ấy nên ngày 2-9-1945, cả dân tộc đã mừng

vui đón chào ngày độc lập. Cũng giống như nhà thơ Hưởng Triều, một nhà cách mạng lớn ở

Sài Gòn, ở Nam bộ là Nguyễn Văn Nguyễn, Ủy viên Xứ ủy Nam bộ đã cảm tác về ngày vui

đặc biệt này: “Dưới cảnh trời lộng mây, làn sóng triệu triệu người cuồn cuộn chảy vào đô thị.

Chiến tranh vừa chấm dứt. Nhân loại thở hồi dài. Người nô lệ đi ra đường. Cỏ cây, đất nước

được giải phóng. Một tác phẩm xuất hiện. Không phải công trình vô vi của anh hùng cô độc.

Một tác phẩm của nhân dân, làm bằng máu thịt của nhân dân, anh hùng là nhân dân”.

* “Lấy làm vui được làm dân một nước độc lập”

5 Pages 41-50

▲back to top

5.1 Page 41

▲back to top

Ngày 30-8-1945, trong Chiếu thoái vị để trao quyền cho Chính phủ dân chủ cộng hòa,

vua Bảo Đại đã viết: “Riêng Trẫm trong 20 năm ngai vàng bệ ngọc, đã biết bao lần ngậm đắng

nuốt cay. Từ nay Trẫm lấy làm vui được làm dân một nước độc lập, quyết không để ai lợi dụng

danh nghĩa của Trẫm hay danh nghĩa của hoàng gia mà lung lạc quốc dân nữa”.

Lâu nay, cứ đến ngày này, lại xuất hiện những bài viết xuyên tạc với dụng ý xấu, trong

đó có quan điểm cho rằng không cần có cuộc Cách mạng Tháng Tám rồi Việt Nam cũng sẽ

giành được độc lập. Đó không chỉ là những luận điệu xuyên tạc mà còn vô ơn đối với các thế

hệ cha ông. Hãy nhìn lại lịch sử Việt Nam kể từ khi thực dân Pháp đô hộ, họ đã làm gì cho đất

nước chúng ta. Xin đừng kể cầu Long Biên, cầu Trường Tiền, cầu Bình Lợi, xin đừng kể đường

sắt Bắc - Nam… Lịch sử luôn luôn vận động, biến đổi không ngừng theo chiều hướng tiến bộ

và sự vật sau bao giờ cũng hoàn thiện hơn sự vật trước, đó là lẽ thường. Hơn 80 năm đô hộ,

nếu thực dân Pháp chỉ làm được từng ấy cho Việt Nam, thử hỏi có đáng được ngợi ca? Đó là

chưa kể, trong từng sự việc cụ thể đều có những câu chuyện riêng lắt léo ẩn sau đó. Tất cả các

công trình được xem là công lao của thực dân Pháp nêu trên được xây dựng dưới thời Toàn

quyền Paul Doumer (1897-1902).

Một học giả đất Nam bộ là Vương Hồng Sển, người từng làm Thư ký Phủ Thống đốc

Nam kỳ, người tuyên bố đã biết gần đủ mặt các Toàn quyền, Thống đốc của người Pháp, trong

tác phẩm Dỡ mắm cho rằng, trong tất cả những vị toàn quyền Đông Dương, ông đều “bốc…

xong đi rửa tay”, chỉ riêng một người ông “bốc thơm”, đó là Toàn quyền Paul Doumer. Vậy,

với những công trình nêu trên mà thực dân Pháp làm cho Việt Nam chẳng qua cũng nhờ đức

tính tốt của quan Toàn quyền Paul Doumer chứ đâu phải chủ trương chung của chính phủ thực

dân khi ấy?

“Thuở nô lệ thân ta nước mất/ Cảnh cơ hàn, trời đất tối tăm/ Một đời đau suốt trăm

năm/ Chim treo trên lửa cá nằm dưới dao/ Giặc cướp hết non cao biển rộng/ Cướp cả tên nòi

giống tổ tiên/ Lưỡi gươm cắt đất ngăn miền/ Núi sông một khúc ruột liền chia ba” (Tố Hữu).

Đó là tình cảnh của dân tộc Việt Nam khi mất nước. Hơn 80 năm đô hộ, thực dân Pháp đã làm

gì cho dân tộc chúng ta? Họ đã đẩy biết bao người Việt thành những anh Pha, chị Dậu, lão

Hạc…

Trong Tuyên ngôn độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Chúng lập ra nhà tù

nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta.

Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu. Chúng ràng buộc dư luận, thi hành

chính sách ngu dân. Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta suy nhược…”.

Đó là tình cảnh của nhân dân Việt Nam “được” cai trị bởi những nhà “khai sáng văn

minh” đến từ đất nước đã ra đời câu tuyên ngôn nổi tiếng “Tự do - bình đẳng - bác ái”. Tự

xưng là bảo hộ nước Việt Nam, tự xưng là nước “mẹ” đại Pháp, vậy mà ngày 9-3-1945, sau

tiếng súng đảo chính của phát xít Nhật, “mẹ” đã chạy dài để rồi sau đó quay trở lại cấu kết với

phát xít Nhật bóc lột dân ta. Thảm họa hơn 2 triệu đồng bào Việt Nam chết đói cuối năm 1944,

đầu năm 1945 là tội ác mà “trời không dung, đất không tha”.

Thậm chí, Tổng trưởng Nội các Đế quốc Việt Nam là Trần Trọng Kim (Chính phủ Trần

Trọng Kim) trong hồi ký Một cơn gió bụi đã than phiền rằng, mặc dù làm Thủ tướng nhưng

ông cũng không có toàn quyền quyết định mà đều phải xin ý kiến quyết định từ người Nhật.

5.2 Page 42

▲back to top

Chính cụ Trần Trọng Kim đã nhìn ra bản chất thật của phát xít Nhật nên đã viết trong hồi ký:

“Người Nhật tuy dùng khẩu hiệu “đồng minh cộng nhục” và lấy danh nghĩa “giải phóng các

dân tộc bị hà hiếp” nhưng thâm ý là muốn thu hết quyền lợi về mình”.

* Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập

Không phải sau ngày 2-9-1945, người Pháp đã chịu công nhận nền độc lập của Việt

Nam. Sài Gòn và Nam bộ chỉ được hưởng nền độc lập đúng 21 ngày để rồi cả miền Nam, cả

dân tộc lại bước vào cuộc chiến đấu mới. Thực dân Pháp vẫn âm mưu quay trở lại đô hộ Việt

Nam một lần nữa và họ đã dựng lên chính phủ với tên gọi là “Nam Kỳ quốc” với Thủ tướng

là bác sĩ Nguyễn Văn Thinh.

Và đây là những dòng trong hồi ký của nhà báo Nam Đình, Đổng lý Văn phòng Bộ Tư

pháp Chính phủ Trần Trọng Kim: “Chính phủ Thinh không hoạt động được gì, vì Pháp không

cho họ một chút quyền nào. Còn các bộ trưởng thì lại là… bù nhìn của 2 người Pháp làm đổng

lý văn phòng và chủ sự! Mọi việc gì cũng do đổng lý và chủ sự Pháp định đoạt (…). Thậm chí,

muốn xin một cây súng lục cho đổng lý văn phòng, bác sĩ Thinh phải tự mình đến bót mật

thám ở Catinat mà xin và phải ngồi chờ chủ sự Pháp, cũng như thường dân đi xin giấy tờ vậy!

Thương hại thay!”. Rất may, biết mình bị lừa và lợi dụng, bác sĩ Nguyễn Văn Thinh sau đó đã

thắt cổ tự tử.

Tiếp nối truyền thống, khát vọng và quyết tâm của cha ông, ngày 2-9-1945, trong Tuyên

ngôn độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do

và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem

tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

--------------------------------------------

Thượng tướng, Viện sĩ, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân NGUYỄN HUY

HIỆU, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng:

Tiếp tục phát huy bài học về đại đoàn kết toàn dân

Cách mạng Tháng Tám thành công, Quốc khánh 2-9 đưa tới sự ra đời của Nhà nước

Việt Nam dân chủ cộng hòa (Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày nay) có ý nghĩa quan

trọng và để lại cho chúng ta nhiều bài học quý. Với tôi, bài học về sự đoàn kết toàn dân khiến

tôi suy nghĩ nhiều nhất. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Dễ trăm lần không dân

cũng chịu/ Khó vạn lần dân liệu cũng xong”; nhắc lại lời Bác thêm một lần nữa khẳng định

sức mạnh của lòng dân…

Thực tế lịch sử dân tộc đã chứng minh, Việt Nam đã đánh thắng nhiều trận lớn như:

Điện Biên Phủ (năm 1954), Điện Biên Phủ trên không (năm 1972), Chiến dịch Hồ Chí Minh

(năm 1975)… Đó chính là đỉnh cao của nghệ thuật quân sự Việt Nam, nghệ thuật chiến tranh

nhân dân, truyền thống quật cường Việt Nam “Đem đại nghĩa để thắng hung tàn/ Lấy trí nhân

để thay cường bạo”.

Đại tá HUỲNH CÔNG PHÚC, Phó chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh:

Tăng cường giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ

Với những cựu chiến binh từng trải qua các cuộc kháng chiến bảo vệ độc lập của Tổ

quốc, ngày Quốc khánh là ngày thiêng liêng. Do đó, trong giai đoạn hiện nay, mỗi cán bộ, hội

viên cựu chiến binh phải tiếp tục kế thừa xứng đáng truyền thống dân tộc, tinh thần Cách

mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2-9, phát huy tốt bản chất truyền thống bộ đội Cụ Hồ, phối

5.3 Page 43

▲back to top

hợp với Đoàn thanh niên và các cơ quan chức năng tăng cường giáo dục thế hệ trẻ, giúp họ

nhận thức tốt hơn giá trị của hòa bình, độc lập lớn lao chừng nào. Qua đó, giúp họ tiếp tục

thực hiện tốt hoài bão, lý tưởng vươn lên xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình

hình mới.

ThS TRẦN QUANG TOẠI, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Đồng Nai:

Phát huy bài học đoàn kết từ Cách mạng Tháng Tám

78 năm trước, vào những ngày cuối tháng 8-1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng

sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, quân và dân ta đã tiến hành cuộc tổng khởi nghĩa và

giành thắng lợi. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), thay mặt Chính phủ lâm

thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt

Nam dân chủ cộng hòa - nhà nước công - nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9-1945 là sự kiện vĩ đại trong

lịch sử dân tộc Việt Nam. Đó là thắng lợi của sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt, khéo léo; chủ

động đón thời cơ và kiên quyết chớp thời cơ của Đảng… Đặc biệt, đó còn là thắng lợi của tinh

thần đoàn kết một lòng của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta.

Bài học đoàn kết từ cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vẫn còn nguyên giá trị

trong mọi thời đại. Tôi cho rằng, để phát huy tinh thần đoàn kết, cần tạo được niềm tin trong

nhân dân. Để làm được điều này, ngoài việc phải thay đổi cơ chế, chính sách sát với thực tiễn,

đáp ứng được tâm tư, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân, cần một đội ngũ cán bộ, đảng

viên trong sạch, luôn phấn đấu vì mục tiêu chung.

Thầy CAO TIẾN DŨNG, giáo viên Tổng phụ trách Đội Trường THCS Trần

Hưng Đạo (TP.Biên Hòa):

Thế hệ trẻ cần hiểu rõ về ý nghĩa Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9

Là thế hệ may mắn được sinh ra và lớn lên khi đất nước đã hòa bình, non sông thu về

một mối, chúng tôi chỉ biết về Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2-9-1945 qua những trang

sách, những thước phim tư liệu. Thế nhưng, cứ đến mùa thu tháng Tám, Tết Độc lập 2-9, tôi

cũng như bao người dân Việt Nam lại thấy bồi hồi, xúc động.

Nếu không có cuộc Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2-9 cách đây 78 năm, có lẽ

chúng tôi của hôm nay không được hưởng giá trị của hòa bình. Là người trẻ, tôi nhận thấy

bản thân phải có trách nhiệm giữ gìn và phát huy những thành quả cách mạng. Muốn vậy, thế

hệ trẻ hôm nay cần hiểu rõ về ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9.

Trong vai trò giáo viên Tổng phụ trách Đội, những ngày này, cá nhân tôi đã thiết kế

các infographics về sự kiện trọng đại này và sẽ đăng tải trên các trang Facebook cá nhân,

fanpage của liên đội để tuyên truyền rộng rãi trong đội viên thiếu nhi. Từ đó, nâng cao trách

nhiệm của thế hệ trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Em TRẦN ĐÌNH QUỲNH ANH, học sinh Trường THCS Lê Thánh Tông

(H.Định Quán):

Sống xứng đáng với thế hệ cha anh

Mỗi khi đến ngày 19-8 và Quốc khánh 2-9, qua các phương tiện thông tin đại chúng,

các trang mạng xã hội, em lại được xem lại những hình ảnh, thước phim tư liệu về cuộc Cách

mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9 trong lịch sử. Những hình ảnh ấy như nhắc nhở các thế

5.4 Page 44

▲back to top

hệ người dân Việt Nam, trong đó có thế hệ măng non phải biết ơn thế hệ cha anh đã anh dũng

đấu tranh cho độc lập, tự do của dân tộc, để chúng em có được cuộc sống hòa bình hôm nay.

Cá nhân em nhận thấy, hầu hết người dân Việt Nam, trong đó có em đều ý thức được

giá trị thiêng liêng, ý nghĩa lịch sử của sự kiện trọng đại này; trách nhiệm của bản thân trong

sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Là học sinh còn ngồi trên ghế nhà trường, trách nhiệm

của em chính là học tập tốt, rèn luyện chăm để trở thành con ngoan, trò giỏi, cháu ngoan Bác

Hồ, sau này là một công dân tốt của xã hội, xứng đáng với sự hy sinh của thế hệ cha anh.

13. Việc xây dựng và củng cố chính quyền sau Cách mạng tháng Tám dưới sự lãnh đạo

của Đảng / Nguyễn Minh Hải // https://www.hcmcpv.org.vn. -2021. - Ngày 17/09.

Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám vừa thành công, nước

Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa ra đời thì đã lập tức đối đầu với bao nhiêu khó khăn, thử

thách, trong đó thù trong giặc ngoài đã đe dọa trực tiếp đến sự sống còn của chính quyền cách

mạng.

Ngay trước khi Chính phủ lâm thời chính thức ra mắt đồng bào, ngày 22/8/1945, 20 vạn

quân Tưởng do Lư Hán chỉ huy bắt đầu kéo vào Đông Dương. Ngày 7 đến ngày 10/9, các tên

Tạ Sùng Kỳ và Tiêu Văn đến Hà Nội nhân danh phái bộ Trung Hoa, đem theo các tổ chức

phản động: Việt Nam Quốc dân đảng (Việt Quốc), Việt Nam Cách mạng đồng minh hội (Việt

Cách). Ngày 14/9, Lư Hán đáp máy bay đến Hà Nội. Ngày 26 và 27/9, hàng vạn quân Tưởng

lếch thếch kéo vào thủ đô. Ngày 7/10, Hà Ứng Khâm, Tổng Tham mưu trưởng quân đội của

Tưởng Giới Thạch, đến Hà Nội cùng tướng Mỹ Mac Lure để xúc tiến xâm lược nước ta. Ngày

24/10, bọn Việt Quốc, Việt Cách dựa vào áp lực của quân Tưởng đã bắt cóc nhân viên chính

phủ ta, đòi ta phải nhượng cho chúng 7 ghế trong Chính phủ: Nội vụ, Quốc phòng, Tài chính,

Kinh tế, Thanh niên, Giáo dục, Kiều vụ và 2 chức Tổng lý Nội các và Tổng Tham mưu trưởng.

Tuy nhiên, chúng ta chỉ chấp nhập nhân nhượng hạn chế: lãnh đạo Việt Cách Nguyễn Hải

Thần được bổ nhiệm vào ghế Phó Chủ tịch Chính phủ; đồng thời hai ghế bộ trưởng Y tế và

Vệ sinh, một ghế thứ trưởng Quốc dân kinh tế được giao cho các thành viên của Việt Quốc,

Việt Cách. Cuối tháng 12/1945, Lư Hán đưa tối hậu thư đòi Chính phủ ta phải loại các bộ

trưởng là đảng viên cộng sản… Cùng với các hoạt động chính trị, quân Tưởng và các thế lực

phản động liên tục thực hiện nhiều hoạt động cướp bóc, khủng bố, phá hoại, buôn lậu…

Ở miền Nam, dựa vào quân Anh, thực dân Pháp đã trở lại xâm lược nước ta. Ngày

23/9/1945, tiếng súng chống Pháp đã nổ tại Sài Gòn, sau đó lan rộng toàn Nam bộ, báo hiệu

một trận chiến mới vô cùng khắc nghiệt.

Tình thế lúc này được những người trong cuộc và những người chép sử gọi là “ngàn cân

treo sợi tóc”. Thực sự không có hình tượng nào phản ánh đúng hơn!

Đảng, Nhà nước ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có những đối sách vô cùng sáng suốt,

linh hoạt, mềm dẻo nhưng cũng rất kiên quyết. Riêng trong việc xây dựng và củng cố chính

quyền, vấn đề được coi là cơ bản, cốt yếu của mọi cuộc cách mạng xã hội, đã được thực hiện

rất quyết liệt và đạt được những kết quả rất quan trọng, góp phần giữ vững thành quả cách

mạng.

5.5 Page 45

▲back to top

Ngày 3/9/1945, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh

đã nêu 6 nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa: chống giặc đói;

chống giặc dốt; tổ chức tổng tuyển cử; giáo dục lại tinh thần của nhân dân bằng cách thực

hiện cần, kiệm, liêm, chính; bỏ thuế thân, thuế chợ, thuế đò và cấm thuốc phiện; thực hiện tự

do tín ngưỡng.

Đối với thực dân Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi nhân dân cảnh giác và sẵn sàng

chiến đấu. Ngày 5/9/1945, Người kêu gọi: “(Nhân dân Việt Nam) cương quyết phản đối quân

Pháp kéo vào Việt Nam, vì mục đích của họ chỉ là hãm dân tộc Việt Nam vào vòng nô lệ một

lần nữa… Hiện một số quân Pháp đã lọt vào nước ta. Đồng bào hãy sẵn sàng đợi lệnh Chính

phủ để chiến đấu!”.

Ngày 10 và 11/9/1945, Hội nghị cán bộ Bắc kỳ của Đảng đã ra nghị quyết, trong đó về

vấn đề chính quyền, nghị quyết nêu rõ: huy động các hạng nhân tài và chính trị phạm ra giúp

việc; cấp tốc tổ chức các ủy ban nhân dân các làng, các phố; thi hành thống nhất các chương

trình của Việt Minh và do Chính phủ quyết định…

Ngày 11/9/1945, với bút danh Chiến Thắng, Hồ Chí Minh nêu “cách tổ chức các ủy ban

nhân dân” (làng, huyện, tỉnh, thành phố), đăng trên báo Cứu quốc. Theo đó, mỗi ủy ban có từ

5 - 7 người, gồm một chủ tịch, một phó chủ tịch, một thư ký, một ủy viên phụ trách chính trị,

một ủy viên phụ trách kinh tế - tài chính, một ủy viên phụ trách quân sự, một ủy viên phụ

trách xã hội. Người nhấn mạnh: “Ủy ban nhân dân tổ chức và làm việc theo một tinh thần

mới, một chế độ dân chủ mới, khác hẳn các cơ quan do bọn thống trị cũ đặt ra”.

Từ ngày 17 đến 24/9/1945, Chính phủ tổ chức “Tuần lễ vàng” để có nguồn tài chính

phục vụ việc xây dựng đất nước và chuẩn bị chiến tranh chống xâm lược. Trong một tuần,

nhân dân quyên góp tổng cộng 60 triệu đồng Đông Dương và 370 ký vàng. Khi Cách mạng

thành công, chúng ta chiếm được Ngân hàng Đông Dương nhưng chỉ thu được 1,25 triệu đồng

Đông Dương mà trong đó phần lớn là tiền rách nát! Điều đó cho thấy ý nghĩa lớn lao của

“Tuần lễ vàng” như thế nào.

Để đối phó với sự công kích trực diện của kẻ thù, ngày 11/11/1945, Đảng Cộng sản

Đông Dương tuyên bố tự giải tán và rút vào hoạt động bí mật, đồng thời thành lập Hội Nghiên

cứu chủ nghĩa Mác, hoạt động công khai.

Bấy giờ, để tập hợp đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia các hoạt động cách mạng,

Đảng ta đã chỉ đạo phát triển rộng khắp các tổ chức quần chúng, mở rộng mặt trận đoàn kết

toàn dân. Chẳng hạn, trong các xí nghiệp thì có ủy ban công nhân (sau đổi thành ủy ban xí

nghiệp); tổ chức lực lượng Thanh niên cứu quốc, Tự vệ chiến đấu (kể cả trong học sinh, thanh

niên Công giáo và hướng đạo); tổ chức Phụ nữ cứu quốc; tiếp tục phát triển Hội Văn hóa cứu

quốc; đồng thời hình thành nhiều tổ chức quần chúng khác như Công thương cứu quốc đoàn,

Cựu binh sĩ cứu quốc đoàn, Liên đoàn Công giáo cứu quốc, Hội Phật giáo cứu quốc…

Ngày 25/11/1945, Trung ương Đảng ban hành chỉ thị về kháng chiến kiến quốc (mật),

nêu rõ “kẻ thù chính của ta lúc này là thực dân Pháp xâm lược” nên “chiến thuật của ta lúc

này là lập Mặt trận Dân tộc thống nhất chống thực dân Pháp xâm lược”, đồng thời “phải củng

cố chính quyền chống thực dân Pháp xâm lược, bài trừ nội phản, cải thiện đời sống cho nhân

dân”, “xúc tiến việc đi đến Quốc hội để quy định Hiến pháp, bầu Chính phủ chính thức”.

5.6 Page 46

▲back to top

Ngày 6/1/1946, cuộc bầu cử Quốc hội khóa I đã diễn ra tại 71 tỉnh thành trong cả nước

theo lối phổ thông đầu phiếu và chọn ra 333 đại biểu. Hai Đảng đối lập trong Chính phủ là

Việt Quốc và Việt Cách không tham gia bầu cử; trong kỳ họp thứ nhất, Quốc hội đã đồng ý

công nhận thêm 70 ghế thuộc các đảng này, nâng tổng số đại biểu là 403. Cuộc bầu cử đã

được toàn dân nô nức tham gia; dù diễn ra trong điều kiện chiến sự, có sự cản trở, phá hoại

của bọn phản động và sự hạn chế đi lại nhưng có đến 89% cử tri đi bầu; thậm chí ở Trung bộ

và Nam bộ, cuộc bầu cử đã có đổ máu, với ít nhất 42 cán bộ của ta hy sinh. Tại kỳ họp đầu

tiên, Quốc hội đã công nhận Chính phủ liên hiệp kháng chiến do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng

đầu; với hai đảng đối lập, Việt Quốc nắm một số bộ gồm Kinh tế, Ngoại giao, Việt Cách nắm

chức Phó Chủ tịch Chính phủ, Bộ Xã hội, Y tế, Cứu tế - Lao động, Canh nông. Sau đó, Quốc

hội đã thông qua Hiến pháp năm 1946 tại kỳ họp thứ hai.

Đối với vấn đề ngoại xâm, ngày 6/3/1946, Chính phủ ta đã ký Hiệp định Sơ bộ với Pháp,

đồng ý cho 15.000 quân Pháp thay thế quân Tưởng giải giáp quân Nhật. Đến tháng 6/1946,

toàn bộ quân Tưởng rút khỏi Việt Nam; bọn phản động mất chỗ dựa nên ra sức chống phá,

nhân Chủ tịch Hồ Chí Minh đi thăm Pháp đã mưu toan đảo chính lật đổ Chính phủ Việt Nam

Dân chủ Cộng hòa. Tháng 7/1946, âm mưu của chúng bị vạch trần, thông qua sự kiện vụ án

phố Ôn Như Hầu. Vụ phá án đã đập tan cuộc đảo chính phản cách mạng, làm tan rã hệ thống

tổ chức của một đảng phản động, phá vỡ liên minh phản cách mạng giữa bọn phản động bên

trong với thế lực xâm lược bên ngoài.

Có thể thấy, việc giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám dưới sự lãnh đạo của

Đảng là hết sức ngoạn mục, vừa chớp được thời cơ, vừa giành thắng lợi trọn vẹn, vừa hạn chế

tối đa đổ máu. Các diễn biến tiếp theo đó trong việc giữ vững thành quả cách mạng cũng

ngoạn mục không kém, khi chính quyền non trẻ đã phải cùng lúc đương đầu với rất nhiều kẻ

thù, rất nhiều thử thách khốc liệt. Nhưng dưới sự sáng suốt của Đảng, của Chính phủ, đứng

đầu là Chính phủ Hồ Chí Minh, chính quyền cách mạng không những được giữ vững mà còn

không ngừng được củng cố và phát triển. Đến tháng 12/1946, khi toàn quốc kháng chiến nổ

ra, chính quyền cách mạng đã thực sự vững mạnh và đủ sức lãnh đạo nhân dân thực hiện hai

nhiệm vụ chiến lược quan trọng là vừa kháng chiến vừa kiến quốc. Nhờ đó, cuộc kháng Pháp

của nhân dân ta dù lúc đầu hết sức khó khăn nhưng dần dần ta đã chiếm ưu thế và giành thắng

lợi cuối cùng.

5.7 Page 47

▲back to top

PHẦN II: NHỮNG BÀI HỌC VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ

14. Ba nguyên tắc Tập trung – Thống nhất – Kịp thời trong thành công Cách mạng

Tháng Tám năm 1945 và ý nghĩa của nó / Nguyễn Hoàng Việt //

https://tapchicongsan.org.vn. -2015. - Ngày 25/08.

Trong thành công của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, bên cạnh sức mạnh vô cùng

to lớn của toàn thể dân tộc Việt Nam, xuất phát từ truyền thống yêu nước nồng nàn của dân

tộc, có vai trò lãnh đạo, tổ chức của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đảng đã đề ra nhiều chủ

trương, biện pháp, nhưng quan trọng nhất chính là các nguyên tắc chỉ đạo.

1- Hội nghị toàn quốc Đảng Cộng sản Đông Dương, diễn ra trong 2 ngày 14 và 15-8-

1945 tại Tân Trào (Sơn Dương, Tuyên Quang), thành phần tham gia gồm đại biểu các đảng

bộ địa phương trong nước, của các chiến khu và khu giải phóng. Hội nghị đã phân tích, đánh

giá, cân nhắc tình hình cách mạng Việt Nam trong quan hệ khăng khít với những diễn biến

chính trị trọng đại trên thế giới; nhận định tương quan lực lượng giữa phong trào cách mạng

do Đảng lãnh đạo với các thế lực thù địch cũng như các thế lực có liên quan;… từ đó, quyết

định nhiều vấn đề trọng đại của cao trào cách mạng đất nước. Những nguyên tắc nổi bật chỉ

đạo hành động cách mạng: tập trung - thống nhất - kịp thời, được Hội nghị đặc biệt nhấn

mạnh. Chính việc tuân thủ nghiêm và bảo đảm hiện thực hóa đầy đủ các nguyên tắc này trong

lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đã góp phần vào thành công vang dội của Cách mạng Tháng Tám

năm 1945, lật đổ ách thống trị của thực dân, phong kiến, lập nên nhà nước dân chủ nhân dân

đầu tiên trong lịch sử nước ta.

Cụ thể, 3 nguyên tắc đó là: “Tập trung - tập trung lực lượng vào những việc chính;

Thống nhất - thống nhất về mọi phương diện quân sự, chính trị, hành động và chỉ huy; Kịp

thời - kịp thời hành động, không bỏ lỡ cơ hội”(1).

Những nguyên tắc này được đề ra dựa trên nhận định của Hội nghị là: “Cơ hội cho ta

giành quyền độc lập đã tới”, và “Tình thế vô cùng khẩn cấp”, do đó thực hiện những nguyên

tắc này là để thực hiện “Mục đích… lúc này là giành quyền độc lập hoàn toàn”.

Sau khi Hội nghị cán bộ toàn quốc của Đảng bế mạc, Đại hội Quốc dân khai mạc vào

ngày 16-8, kết thúc ngày 17-8 cũng tại Tân Trào. Tham dự, có hơn 60 đại biểu 3 miền Bắc,

Trung, Nam, của các đảng phái, các đoàn thể dân tộc, tôn giáo, đại biểu kiều bào nước ngoài.

Đại hội đã xác định rõ những nhiệm vụ trọng yếu, nhấn mạnh yêu cầu cần tuân thủ 3 nguyên

tắc đã được Hội nghị cán bộ toàn quốc của Đảng xác định trước đó.

Ba nguyên tắc trên đã được Đảng ta tuân thủ và vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong suốt

cao trào Cách mạng Tháng Tám năm 1945 cho đến những thời điểm bước ngoặt sau đó của

cách mạng Việt Nam, đưa đến những thắng lợi như Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ năm

1954, Chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước vào năm

1975…

2- Về nguyên tắc kịp thời. Mặc dù trong văn kiện Hội nghị, nguyên tắc này được nêu

lên cuối cùng trong 3 nguyên tắc, nhưng thực tế cho thấy với Tổng khởi nghĩa năm 1945, hay

với bất kỳ cuộc cách mạng nào, để bảo đảm thành công đều cần phải diễn ra đúng thời điểm.

Do đó, đây được xem là nguyên tắc có vị trí quan trọng nhất.

5.8 Page 48

▲back to top

Trong Nghị quyết Hội nghị, Đảng ta đã chỉ rõ về nguyên tắc này là “kịp thời hành động,

không bỏ lỡ cơ hội”. Để đi đến xác định rõ thời cơ hành động của cuộc Tổng khởi nghĩa

Tháng Tám năm 1945, Đảng ta đã phân tích, đánh giá sâu sắc diễn biến tình hình cách mạng

đất nước; những bài học kinh nghiệm qua các cao trào cách mạng Xô viết Nghệ Tĩnh những

năm 1930 - 1931, phong trào vận động dân chủ những năm 1936 - 1939, Khởi nghĩa Nam kỳ,

Khởi nghĩa Bắc Sơn năm 1940;… bước trưởng thành trên các phương diện của phong trào

cách mạng, của năng lực lãnh đạo cách mạng của Đảng; tình hình thế giới lúc bấy giờ...

Thời cơ và nắm bắt đúng thời cơ rất quan trọng với thắng lợi cuối cùng của các cuộc

cách mạng. Khi còn ở trong nhà tù chế độ Tưởng Giới Thạch năm 1942, suy nghĩ về vấn đề

thời cơ cách mạng thông qua hoạt động đánh cờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Lạc

nước, hai xe đành bỏ phí/ Gặp thời, một tốt cũng thành công”. Thời cơ đó là sự hội tụ của

nhiều yếu tố, cả yếu tố chủ quan cũng như khách quan. Đó là khi so sánh lực lượng địch - ta

có lợi nhất cho ta. Lúc này phong trào cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng đã lớn mạnh,

quy tụ được lực lượng toàn dân tộc; cùng những biến chuyển của tình hình chính trị thế giới

đã đưa đến những thay đổi có lợi cho phong trào cách mạng trong nước… Thời cơ của cách

mạng nước ta đã thực sự xuất hiện vào thời điểm tháng 8-1945.

Khi đó, Chiến tranh thế giới thứ hai sắp kết thúc, phát xít Nhật đã đầu hàng Đồng Minh

vô điều kiện. Ở Việt Nam, phát xít Nhật đã hoàn toàn bó tay, cam chịu chờ bị giải giáp theo

các quy định của lực lượng đồng minh chiến thắng trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Chính

quyền phong kiến tay sai cũng bị ảnh hưởng bởi sự tan rã của Nhật… Lực lượng quân đội

Đồng Minh giải giáp quân đội Nhật (Tàu Tưởng ở phía Bắc, quân Anh ở phía Nam) chưa tiến

vào lãnh thổ Việt Nam, do đó không thể can dự vào quyết tâm và hành động giành độc lập

của dân tộc Việt Nam. Nếu cuộc tổng khởi nghĩa giành quyền độc lập của chúng ta diễn ra

sau khi các lực lượng này đã hiện diện trên đất nước Việt Nam, chắc chắn sẽ gặp vô vàn khó

khăn, trở ngại. Thực tế, sau khi chúng ta đã tiến hành thành công Tổng khởi nghĩa giành chính

quyền, khi các lực lượng này tiến vào giải giáp quân đội Nhật đã gây ra muôn vàn khó khăn

cho hoạt động của chính quyền dân chủ nhân dân non trẻ của chúng ta, đe dọa nền độc lập

mới giành được của dân tộc. Qua đó có thể thấy, việc tuân thủ nguyên tắc kịp thời chính là

một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn tới thành công của Cách mạng Tháng Tám năm

1945.

Hội nghị cán bộ toàn quốc của Đảng, sau đó là Đại hội Quốc dân (kết thúc ngày 17-8-

1945) quyết định tổng khởi nghĩa, nhưng trước đó, ngày 15-8, Xứ ủy Bắc Kỳ đã quyết định

khởi nghĩa giành chính quyền trong các địa phương do Xứ ủy phụ trách (gồm 10 tỉnh, 03

thành phố và Chiến khu III). Hà Nội chuẩn bị khởi nghĩa từ 15-8, đến 19-8 giành chính quyền

thành công. Tương tự, sau khi được tin Nhật đầu hàng Đồng Minh, ngày 15-8-1945 Xứ ủy

Nam Kỳ đã thành lập Ủy ban khởi nghĩa, để đến 25-8 giành chính quyền ở Sài Gòn. Các địa

phương khác, dưới sự lãnh đạo các đảng bộ Đảng Cộng sản Đông Dương và Việt Minh các

tỉnh, căn cứ vào chủ trương và quyết tâm khởi nghĩa của các xứ ủy Đảng Cộng sản Đông

Dương, bám sát diễn biến phong trào cách mạng ở địa phương và căn cứ vào phản ứng của

chính quyền địch, đã nhạy bén, kịp thời phát động khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát

5.9 Page 49

▲back to top

xít Nhật và tay sai. Đến cuối tháng 8-1945, về cơ bản chính quyền ở tất cả các tỉnh, thành trên

toàn quốc đã về tay nhân dân.

Một chi tiết để chứng minh cho tính đúng đắn của nguyên tắc kịp thời trong lãnh đạo

cuộc tổng khởi nghĩa là, ở một số tỉnh sát biên giới phía Bắc, trước và sau khi chúng ta giành

chính quyền từ tay phát xít Nhật và tay sai, các đảng phái phản động, được sự tiếp tay của

quân Tưởng đã cướp được chính quyền từ tay phát xít Nhật (tại Hà Giang), có nơi chúng đẩy

lùi lực lượng của ta (tại Cao Bằng)… Như vậy, nếu Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên

khắp cả nước và ở các thành phố lớn không diễn ra kịp thời, thì kết quả của cuộc Tổng khởi

nghĩa sẽ khó đạt mục tiêu đề ra, thành quả của cách mạng sẽ không triệt để.

Về nguyên tắc tập trung. Nguyên tắc yêu cầu, tập trung toàn bộ quyết tâm và sức lực

của toàn thể dân tộc vào giải quyết những mục tiêu quan trọng nhất lúc này. Sau khi xác định

mục tiêu cách mạng trong giai đoạn này là giành chính quyền, tất cả mọi cố gắng, nỗ lực đều

tập trung giải quyết nhiệm vụ đó. Nhiệm vụ trước tiên được đặt ra là: “Thành lập Ủy ban khởi

nghĩa để thống nhất chỉ huy cuộc chiến đấu”, tiếp đó “Đánh chiếm ngay những nơi chắc thắng,

không kể thành phố hay thôn quê. Thành lập những ủy ban nhân dân ở những nơi ta làm chủ”.

Để thực hiện nhiệm vụ này, Đại hội Quốc dân đã quyết định thành lập Ủy ban giải phóng

dân tộc Việt Nam - “cũng như Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam trước khi thành lập

một chính phủ chính thức” - do Hồ Chủ tịch đứng đầu, với 15 thành viên là các cá nhân tiêu

biểu, đại diện cho các thành phần, dân tộc và xu hướng chính trị với sứ mệnh: “thay mặt quốc

dân mà giao thiệp với các nước ngoài và chủ trì mọi công việc trong nước”. Cả Hội nghị cán

bộ toàn quốc, cũng như sau đó trong nội dung lá thư kêu gọi đồng bào cả nước đứng lên Tổng

khởi nghĩa của Hồ Chủ tịch, đều nêu bật mục tiêu quan trọng nhất của quốc gia, dân tộc, đòi

hỏi sự tập trung cao nhất lúc này là, giành độc lập dân tộc, với nhiệm vụ cụ thể là “Thành lập

Ủy ban khởi nghĩa”, “Thành lập những ủy ban nhân dân”…

Sau khi phát động Tổng khởi nghĩa trên phạm vi toàn quốc, đến cuối tháng 8-1945, trừ

một số địa bàn tại các vùng núi và biên giới phía Bắc bị các đảng phái phản động thân Tàu

Tưởng chiếm giữ, chính quyền nhân dân đã được thành lập trên toàn lãnh thổ đất nước ta.

Đây là bước đi quan trọng đầu tiên để tiến tới hoàn thành nhiệm vụ tối quan trọng là, thông

qua “TỔNG TUYỂN CỬ” toàn dân, với “chế độ phổ thông đầu phiếu”, để thành lập chính

quyền dân chủ nhân dân trên toàn quốc, việc mà Hồ Chủ tịch xác định là “tổ chức càng sớm

càng hay”. Hành động chính trị này có ý nghĩa vô cùng quan trọng, vì nó xác định vị thế pháp

lý/chính trị vững chắc cho chính quyền nhân dân, tạo cho chính quyền nhân dân một tư cách

hợp pháp để đứng ra lãnh đạo, điều hành đất nước, đồng thời giao tiếp với các thế lực ngoại

quốc, với lực lượng đồng minh vào giải giáp quân Nhật một cách hợp pháp, hợp lý.

Về nguyên tắc thống nhất, yêu cầu là: thống nhất về mọi phương diện quân sự, chính

trị, hành động và chỉ huy. Hội nghị cán bộ toàn quốc chỉ rõ: “Công tác tuyên truyền cổ động

phải làm ngay: Phát truyền đơn và dán áp phích, giải thích chủ trương của Đoàn thể. Phát

bươm bướm và dán áp phích nêu 10 chính sách của Việt Minh (sau này được Đại hội Quốc

dân, họp ngày 16-8-1945, tuyên bố - tác giả chú thích)”. Sau đó, Đại hội Quốc dân tán thành

và ủng hộ chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng; thông qua 10 chính sách của Mặt trận Việt

5.10 Page 50

▲back to top

Minh; thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Từ đây,

mọi chủ trương và hành động đối nội, đối ngoại đã thống nhất về một mối.

Một trong những nội dung quan trọng được tuân thủ triệt để trong giai đoạn này chính

là thống nhất trong tổ chức và hành động của Đảng. Trước khi Hội nghị toàn quốc của Đảng

diễn ra, việc thống nhất trong tổ chức đảng là nhiệm vụ quan trọng, luôn được Đảng quan

tâm, thực hiện. Cụ thể, chủ trương thống nhất về tổ chức và hành động với Đảng bộ Trung kỳ

đã được Thường vụ Trung ương Đảng xúc tiến vào tháng 6-1945, với việc ra đời của Ủy ban

thống nhất Trung kỳ. Đến ngày 31-8-1945, Xứ ủy Trung kỳ được tái lập, do đồng chí Nguyễn

Chí Thanh làm Bí thư. Ở miền Nam, vẫn tồn tại 2 xứ ủy, Xứ ủy Giải phóng và Xứ ủy Tiền

phong. Cả hai tổ chức đảng này đều có những đóng góp quan trọng, quyết định vào thành

công của cuộc tổng khởi nghĩa ở miền Nam. Sau khi giành chính quyền ở Sài Gòn ngày 25-

8, vấn đề này mới từng bước được giải quyết, với sự tham gia tích cực của Trung ương, thông

qua các biện pháp về tổ chức, cán bộ. Nhưng, trước đó, ngày 17-7-1945, đồng chí Trường

Chinh thay mặt Trung ương Đảng, đã viết bài báo với nhan đề “Để thống nhất Đảng bộ Nam

kỳ hãy kíp đi vào đường lối”, đăng trên báo Cờ giải phóng, trong đó có đoạn nhấn mạnh:

“Chúng ta sẽ phạm phải một tội lớn, nếu trước giờ quyết liệt, chúng ta còn mãi chia rẽ”.

Tại Hội nghị cán bộ toàn quốc của Đảng, vấn đề này lại được Đảng nhấn mạnh trong

mục riêng (mục XI - Vấn đề Đảng), theo đó nội dung đầu tiên là yêu cầu “Thống nhất Đảng/a-

Thống nhất tổ chức; b- Thống nhất chính trị”.

Một nội dung quan trọng khác trong việc quán triệt nguyên tắc thống nhất, chính là xây

dựng lực lượng vũ trang thống nhất trên phạm vi toàn quốc, với các yêu cầu, “thống nhất biên

chế”, “kỷ luật”, “công tác chính trị trong bộ đội”... Với nòng cốt là Đội Việt Nam tuyên truyền

giải phóng quân, lực lượng vũ trang đã từng bước được xây dựng và trưởng thành. Sau Cách

mạng Tháng Tám, khi thực dân Pháp dựa vào quân Anh và quân Nhật (dưới sự giật dây của

quân Anh), đã chiếm lại các địa bàn quan trọng ở miền Nam, tiêu biểu là Sài Gòn vào ngày

23-9-1945, ngay lập tức các đoàn quân đã được chi viện cho cách mạng miền Nam. Bên cạnh

đó, để thống nhất các nhóm vũ trang miền Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, Trung ương Đảng

đã cử đồng chí Nguyễn Bình vào làm Tư lệnh lực lượng vũ trang Nam Bộ. Với sự nỗ lực của

Xứ ủy Nam kỳ trong việc cùng hành động, lực lượng vũ trang miền Nam đã dần đi tới thống

nhất, hình thành những đơn vị tập trung với kỷ luật quân đội ngày càng được coi trọng, tuân

thủ sự lãnh đạo của Đảng trong việc thực hiện các nhiệm vụ quân sự. Chính lực lượng vũ

trang dưới sự lãnh đạo của Đảng ngày càng lớn mạnh, đã góp phần quan trọng vào những

thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp.

3- Việc quán triệt 3 nguyên tắc tập trung - thống nhất - kịp thời, đã đưa tới thành công

của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, với nhiều ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Một là, ba nguyên tắc nói trên không chỉ phát huy tác dụng đúng lúc trong cuộc tổng

khởi nghĩa, mà cũng chính là những nguyên tắc quan trọng trong việc nâng cao năng lực lãnh

đạo cách mạng của Đảng, trong việc xây dựng và chỉnh đốn Đảng trên tất cả các mặt… Đồng

thời, đó còn là những nguyên tắc và điều kiện tiên quyết cho việc xây dựng chính quyền nhân

dân sau này.

6 Pages 51-60

▲back to top

6.1 Page 51

▲back to top

Xem xét kỹ nội dung 3 nguyên tắc tập trung - thống nhất - kịp thời, có thể thấy chúng

bao hàm các khía cạnh chủ yếu sau. Về nguyên tắc tập trung, có thể xem xét trên khía cạnh

xác định mục tiêu hành động (tập trung vào mục tiêu nổi bật lên trong thời điểm ấy, trong giai

đoạn ấy); cũng như trên khía cạnh huy động lực lượng tổng hợp, sức mạnh toàn diện để thực

hiện mục tiêu - “tập trung lực lượng”. Về nguyên tắc thống nhất, có thể khai thác trên khía

cạnh xác định rõ lực lượng lãnh đạo chủ chốt - “chỉ huy”; từ góc độ công tác tổ chức (“thống

nhất về mọi phương diện”), ở tất cả các lĩnh vực (“quân sự”, “chính trị”). Về nguyên tắc kịp

thời, khai thác việc xác định thời điểm và bước chuyển bắt buộc của tiến trình cách mạng -

“Kịp thời”.

Hai là, bước vào giai đoạn đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước,

các nguyên tắc trên càng thể hiện vai trò quan trọng trong công tác lãnh đạo của Đảng.

- Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân dưới ngọn cờ của Đảng trong sự nghiệp xây

dựng và bảo vệ Tổ quốc có thể coi là nguyên tắc quan trọng nhất, quyết định thành công sự

nghiệp cách mạng. Nguyên tắc này xuất phát từ luận điểm cơ bản của chính đảng theo chủ

nghĩa Mác - Lê-nin, đó là, cách mạng là sự nghiệp của quần chúng. Đảng nhận rõ sức mạnh

to lớn của khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, và

luôn tuân thủ nguyên tắc phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân dưới ngọn cờ của Đảng

trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trong công tác lãnh đạo của mình.

- Xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam xứng đáng là người lãnh đạo đất nước, dân tộc là

nguyên tắc thể hiện rõ nhất vị trí, vai trò của Đảng trong lịch sử phát triển dân tộc, từ khi ra

đời cho đến mãi sau này. Nguyên tắc này xuất phát từ bài học Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng

là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam, được nhấn mạnh

trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đây có thể

coi là sự thể hiện của nguyên tắc thống nhất trong giai đoạn hiện nay, khi khẳng định rõ điều

kiện tiên quyết cho sự thành công của sự nghiệp cách mạng - “Sự lãnh đạo đúng đắn của

Đảng”.

- Vận dụng nguyên tắc kịp thời trong giai đoạn cách mạng hiện nay chính là việc Đảng

phải đề ra được nhiệm vụ trọng tâm, chủ yếu và xác định quyết tâm cao độ cùng toàn dân tộc

phải thực hiện thành công tại những thời điểm xác định. Đó là, “khi kết thúc thời kỳ quá độ

ở nước ta”... “xây dựng được về cơ bản nền tảng kinh tế của chủ nghĩa xã hội với kiến trúc

thượng tầng về chính trị, tư tưởng, văn hóa phù hợp, tạo cơ sở để nước ta trở thành một nước

xã hội chủ nghĩa ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”. Cụ thể hơn: “Từ nay đến giữa thế kỷ

XXI, toàn Đảng, toàn dân ta phải ra sức phấn đấu xây dựng nước ta trở thành một nước công

nghiệp hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa”(2).

- Ba là, các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng hiện nay cũng thể hiện sự kế thừa và

tiếp nối những nội dung của 3 nguyên tắc chỉ đạo Cách mạng Tháng Tám.

Thứ nhất, Đảng lãnh đạo hệ thống chính trị, đồng thời là một bộ phận của hệ thống ấy.

Nguyên tắc này bảo đảm mọi chủ trương, đường lối của Đảng trong lãnh đạo sự nghiệp xây

dựng và bảo vệ Tổ quốc đều được quán triệt và cụ thể hóa đầy đủ, kịp thời, tạo được sự đồng

thuận của các tầng lớp nhân dân, phát huy cao độ sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; đồng

thời thể hiện rõ và khẳng định vị thế của Đảng là Đảng cầm quyền.

6.2 Page 52

▲back to top

Thứ hai, khẳng định nhất quán Đảng lãnh đạo trực tiếp và toàn diện lực lượng vũ trang.

Nguyên tắc này bảo đảm bạo lực cách mạng luôn sẵn sàng trấn áp bạo lực phản cách mạng,

để bảo vệ vững chắc chính quyền của dân, do dân và vì dân dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Thứ ba, để Đảng ngày càng vững mạnh, cần tuân thủ và thực hiện nghiêm các nguyên

tắc sinh hoạt Đảng như, Tự phê bình và phê bình, Tập thể lãnh đạo cá nhân phụ trách,…;

đồng thời thực hiện nghiêm chỉnh và thường xuyên, liên tục công tác xây dựng và chỉnh đốn

Đảng ở mọi tổ chức cơ sở đảng.

Quán triệt 3 nguyên tắc tập trung - thống nhất - kịp thời trong Cách mạng Tháng Tám

năm 1945 cũng như những chặng đường tiếp sau đó cho thấy, việc Đảng luôn kịp thời đề ra

những nguyên tắc phù hợp đã đem lại thành công cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc, cũng

như rút ra những kinh nghiệm quý báu cho Đảng trong công tác lãnh đạo, cả trong chiến tranh

giành độc lập cũng như sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

---------------------------------

(1) Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t. 7, tr. 425

(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội,

2011, tr. 71

15. Bài học phát huy sức mạnh toàn dân tộc của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và

sự vận dụng trong sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự hiện nay / Phạm Văn Long9 //

https://tapchicongsan.org.vn. -2024. - Ngày 07/09.

Khơi dậy các giá trị truyền thống của dân tộc như lấy “dân làm gốc”, đại đoàn kết toàn

dân tộc và với niềm tin vững chắc vào vai trò, sức mạnh to lớn của quần chúng nhân dân trong

sự nghiệp cách mạng nói chung, sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự nói riêng, Đảng ta đã lãnh

đạo nhân dân “nhất tề đứng lên” làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vĩ đại và để

lại nhiều bài học quý về phát huy sức mạnh toàn dân tộc trong bối cảnh hiện nay.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và bài học phát huy sức mạnh toàn dân tộc

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, ngay từ khi thành lập năm 1930, Đảng

ta luôn xác định đoàn kết dân tộc chính là đường lối chiến lược quan trọng nhất, thể hiện ở

nhiều cách thức, biện pháp nhằm phát huy sức mạnh toàn dân tộc. Trong quá trình chuẩn bị

để tập hợp lực lượng cho Cách mạng Tháng Tám, Đảng ta chú trọng đến việc xây dựng và

phát triển Mặt trận Việt Minh để đoàn kết và phát huy sức mạnh toàn dân tộc. Sự ra đời của

Mặt trận Việt Minh đánh dấu bước ngoặt trong đường lối lãnh đạo cách mạng Việt Nam,

hướng tới việc mở rộng và củng cố khối đại đoàn kết, quy tụ và phát huy cao độ sức mạnh

toàn dân tộc. Ngày 25-10-1941, Mặt trận Việt Minh công bố Tuyên ngôn, Chương trình và

Điều lệ nêu cao ngọn cờ đại đoàn kết dân tộc. Tuyên ngôn của Mặt trận Việt Minh nêu rõ:

“Chủ trương liên hiệp hết thảy các giới đồng bào yêu nước, không phân biệt giàu nghèo, già

trẻ, trai gái, không phân biệt tôn giáo và xu hướng chính trị, đặng cùng nhau mưu cuộc dân

tộc giải phóng và sinh tồn”(1).

9 PGS, TS Phạm Văn Long Thiếu tướng, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH PCCC, Bộ Công an

6.3 Page 53

▲back to top

Nhận thức đúng và đầy đủ về vị trí của các giai cấp và các tầng lớp quần chúng nhân

dân trong quá trình xây dựng Mặt trận Việt Minh, từ cuối năm 1941 đến năm 1942, các hội:

Công nhân cứu quốc, Nông dân cứu quốc, Phụ nữ cứu quốc, Quân nhân cứu quốc, Thanh niên

cứu quốc, Tự vệ cứu quốc… đã được thành lập. Theo đó, Mặt trận Việt Minh phát triển mạnh

mẽ ở nhiều vùng nông thôn và thị xã, không những có cơ sở rộng khắp ở trong nước mà còn

có cơ sở ở nước ngoài. Ngày 12-3-1945, đúng ba ngày sau khi Nhật đảo chính Pháp, Ban

Thường vụ Trung ương đã ra Chỉ thị Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta. Chỉ

thị cũng nhấn mạnh đến việc phải mở rộng cơ sở của Mặt trận Việt Minh, nhằm đoàn kết, tập

hợp mọi lực lượng nhân dân vào cao trào kháng Nhật cứu nước. Chính vì vậy, nhân dân cả

nước đồng lòng, đồng sức, không phân biệt giàu nghèo, giai tầng, không phân biệt dân tộc,

tôn giáo, xu hướng chính trị vùng lên tiến hành cuộc tổng khởi nghĩa “long trời, lở đất” giành

chính quyền trên phạm vi cả nước. Đây là Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên trong lịch sử

dân tộc Việt Nam và chính quyền thuộc về tay nhân dân; nhân dân ta từ kiếp nô lệ lên địa vị

làm chủ đất nước, làm chủ xã hội.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đánh dấu bước ngoặt lịch sử, là thắng

lợi vĩ đại của sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng con người dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo

tài tình của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đặc biệt là, Đảng ta đã xây dựng và phát huy cao

độ sức mạnh toàn dân tộc, nòng cốt là liên minh công - nông - trí thức; trên cơ sở lợi ích, nhu

cầu, nguyện vọng của quần chúng nhân dân để tổ chức, tập hợp họ vùng lên đấu tranh. Thắng

lợi của Cách mạng Tháng Tám là minh chứng sinh động về sức mạnh đồng lòng, đồng thuận

của cả dân tộc Việt Nam, khi được Đảng khơi dậy, tổ chức tập hợp với tinh thần tự lực, tự

cường và khát vọng giải phóng dân tộc. Thắng lợi này đã khẳng định trong thực tế lòng tin

tuyệt đối của quần chúng nhân dân vào đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Do đó, Cách mạng Tháng Tám đã tạo nên một cao trào cách mạng rộng khắp, mạnh mẽ, với

đông đảo lực lượng tham gia. Trong lịch sử thế giới, đây là một cuộc cách mạng ít đổ máu

nhất, nhưng có uy lực to lớn, với việc phát huy sức mạnh toàn dân tộc, sức mạnh chính trị -

tinh thần vững chắc của quần chúng nhân dân do Đảng Cộng sản Việt Nam - đội tiên phong

của giai cấp công nhân Việt Nam lãnh đạo. Trong cuộc cách mạng này, nhân dân ta “đồng

lòng như một” đã đập tan xiềng xích nô lệ, giành lại độc lập, chủ quyền cho Tổ quốc, tự do,

hạnh phúc cho nhân dân. Đúng như trong lời nói đầu của Hiến pháp năm 1946 đã khẳng định:

“Cuộc Cách mạng Tháng Tám đã giành lại chủ quyền cho đất nước, tự do cho nhân dân và

lập ra nền dân chủ cộng hòa”. Đó là lời khẳng định bản chất chế độ chúng ta - một chế độ

“Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam”(2).

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thắng lợi đã để lại nhiều bài học lịch sử vô giá cho

cách mạng Việt Nam; trong đó, bài học về phát huy sức mạnh toàn dân tộc là bài học có giá

trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, không chỉ trong chiến tranh giải phóng mà còn tiếp tục soi rọi

trong công cuộc đổi mới đất nước, trong sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự hiện nay. Đây là

bài học kinh nghiệm quý báu được Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp thu, kế thừa và vận dụng nhuần

nhuyễn, sáng tạo truyền thống dựng nước, giữ nước của ông cha ta, nhất là tư tưởng chiến

tranh nhân dân, toàn dân đánh giặc, chiến tranh du kích, xây dựng “thế trận lòng dân” hay

trọng dân… Cùng với tổ chức xây dựng nền, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với nền, thế

6.4 Page 54

▲back to top

trận an ninh nhân dân, phát huy sức mạnh toàn dân tộc tạo nên nét đặc sắc của nghệ thuật giữ

nước của Việt Nam. Vì vậy, Đảng ta luôn xác định phát huy sức mạnh toàn dân tộc bảo vệ

Tổ quốc là đường lối chiến lược cơ bản, lâu dài, là cội nguồn sức mạnh, động lực chủ yếu của

cách mạng Việt Nam. Đây cũng là tư tưởng xuyên suốt và nhất quán trong nhận thức, tư duy

lý luận và hoạt động thực tiễn gần 95 năm qua của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhất là được

thể hiện rõ nét về nội dụng trong các kỳ đại hội Đảng. Đơn cử, tại Đại hội IX của Đảng đã lấy

chủ đề “Phát huy sức mạnh toàn dân tộc, tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện

đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”(3) nhằm phát triển và cụ

thể hóa quan điểm về phát huy sức mạnh của quần chúng nhân dân. Qua nhiều kỳ đại hội, phát

huy sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự là quan điểm chỉ đạo xuyên

suốt và ngày càng được hoàn thiện về nhận thức, tư duy lý luận của Đảng ta, trên cơ sở nhận

thức, coi trọng và phát huy vai trò, sức mạnh to lớn của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng

và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nêu rõ: “Phát

huy cao nhất sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị kết hợp với sức

mạnh thời đại…, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và

lợi ích quốc gia - dân tộc…”(4). Đây vừa là mục tiêu, vừa là phương thức quan trọng góp

phần giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người,

xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh để phát triển đất nước theo định hướng

xã hội chủ nghĩa.

Cùng với đó, xác định “dân là gốc” là một vấn đề có tính quy luật, chiến lược lâu dài,

Đảng ta luôn kiên trì đường lối quy tụ nhân tố “lòng dân”, phát huy sức mạnh toàn dân tộc với

nền tảng là “thế trận lòng dân”; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại phục vụ đắc

lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Việc xây dựng

“thế trận lòng dân”, củng cố vững chắc lòng tin của quần chúng nhân dân đối với Đảng, Nhà

nước được xem là vấn đề cốt lõi, chiến lược trong xây dựng, củng cố nền, thế trận an ninh

nhân dân, kết hợp chặt chẽ với nền, thế trận quốc phòng toàn dân. Tại Hội nghị Trung ương

8 khóa XIII, đồng chí cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ đạo: lấy “yên dân” là nhân

tố quyết định mọi thắng lợi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc(5). Trong sự nghiệp

xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung, sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự nói riêng, phát huy

sức mạnh toàn dân tộc nhằm tạo ra nền tảng chính trị - tinh thần vững chắc, với sự tổng hòa

của nhận thức, ý chí, niềm tin, tinh thần yêu nước, tinh thần đại đoàn kết, sự đồng thuận của

nhân dân, khát vọng độc lập tự do, ý chí đấu tranh kiên cường, bất khuất của cả dân tộc được

hội tụ, kết tinh, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của Nhà nước để

cùng với nền, thế trận quốc phòng toàn dân và nền, thế trận an ninh nhân dân bảo vệ độc lập,

chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội

chủ nghĩa.

Sự vận dụng bài học phát huy sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp bảo vệ an

ninh, trật tự hiện nay

Ra đời ngay trong khí thế vang dội của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, các tổ chức

tiền thân của Công an nhân dân Việt Nam nhanh chóng được thành lập để bảo vệ thành quả

cách mạng, bảo vệ Đảng và chính quyền non trẻ. Lúc này, cách mạng nước ta cùng lúc phải

6.5 Page 55

▲back to top

đối mặt với vô vàn khó khăn, thách thức, đặc biệt là thù trong, giặc ngoài, nên vấn đề bảo vệ

an ninh, trật tự được xác định là một trong những nhiệm vụ cấp thiết, quan trọng để đưa đất

nước vượt qua tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Thành quả bảo vệ chính quyền non trẻ cũng

là nhờ vào việc xác định rõ: Nhân dân là nền tảng của xã hội, là chủ nhân của đất nước và

phát huy được sức mạnh toàn dân tộc sẽ trở nên vô địch trong bảo vệ chế độ. Sinh thời, Chủ

tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao, tin tưởng vào vai trò, sức mạnh tuyệt đối của quần chúng nhân

dân được quyết định bởi số lượng đông đảo. Người từng so sánh: “Công an có bao nhiêu

người? Dù có vài ba nghìn hay năm bảy vạn đi nữa thì lực lượng ấy vẫn còn ít lắm bên cạnh

lực lượng nhân dân”(6); “Giữ gìn trật tự, an ninh trước hết là việc của công an, bộ đội, cảnh

sát. Nhưng chính quyền ta là chính quyền dân chủ, bất kỳ việc to việc nhỏ đều phải dựa vào

lực lượng của nhân dân để phụng sự lợi ích của nhân dân”(7). Người yêu cầu công an nhân

dân phải dựa vào dân, nhất định phải lấy nhân dân làm nền tảng sức mạnh, coi nhân dân thật

sự là chủ nhân trên mặt trận này và gần dân, dựa vào dân còn để cho lực lượng công an có

môi trường, điều kiện “giúp đỡ, tổ chức, giáo dục nhân dân, làm cho mọi người dân là người

giúp việc của mình, làm thành mạng lưới Công an nhân dân, như thế công tác mới có kết

quả”(8). Vì vậy, lực lượng công an nhân dân biết dựa vào dân thì mới hoàn thành được tốt

nhiệm vụ của mình.

Để bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội ngoài việc triển

khai các biện pháp công tác công an thì còn phải biết bày thế trận vững mạnh nhờ phát huy

được sức mạnh toàn dân tộc, dựa vào lực lượng quần chúng nhân dân. Đây chính là nền an

ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà có. Xây dựng

nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân là quá trình dựa vào nhân dân, thông qua sự

ủng hộ của nhân dân, bằng sức mạnh của nhân dân hình thành tổ chức và lực lượng để chủ

động trong phòng ngừa, đấu tranh bảo vệ an ninh, trật tự. Muốn nền an ninh nhân dân, thế

trận an ninh nhân dân có hiệu quả thì quần chúng nhân dân phải được giác ngộ, huấn luyện

thông qua các phong trào cách mạng, nhất là phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”

để mỗi người dân tự giác tham gia bảo vệ an ninh, trật tự. Lực lượng công an nhân dân có

bám sát cơ sở, gắn bó với dân, dựa vào dân, lắng nghe ý kiến của dân mới phát huy được vai

trò, sức mạnh vô địch của quần chúng trong sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự. Sự nghiệp này

trước hết phải vì dân, đem lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho nhân dân, bảo vệ tính mạng,

tài sản, lợi ích hợp pháp của nhân dân. Mục tiêu quan trọng của sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật

tự là nhân dân, nhân dân là đối tượng bảo vệ; đồng thời, nhân dân cũng trực tiếp là lực lượng

tham gia vào sự nghiệp này. Nhân dân đã trở thành một chủ thể quan trọng, không thể thiếu

trong sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng và bảo vệ an ninh Tổ

quốc cũng chính là trách nhiệm, nghĩa vụ của nhân dân.

Gần 80 năm, kể từ thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Đảng ta tiếp tục kế

thừa và vận dụng sáng tạo bài học về phát huy sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp xây

dựng và bảo vệ đất nước nói chung, sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự nói riêng. Đảng ta đã đề

ra nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo, tổ chức nhiều hình thức tập hợp quần chúng nhân

dân bảo vệ an ninh, trật tự thành các phong trào cách mạng, thi đua yêu nước, tạo nên sức

mạnh to lớn đưa đất nước vượt qua mọi khó khăn, thử thách, thực hiện thắng lợi cuộc đấu

6.6 Page 56

▲back to top

tranh giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc, bảo toàn nền độc lập và xây dựng chủ nghĩa xã

hội; góp phần mang lại cuộc sống ấm no, tự do, bình yên, an toàn, hạnh phúc cho mỗi cá nhân,

gia đình và cộng đồng xã hội. Trong sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự, phát huy sức mạnh

toàn dân tộc được thể hiện thông qua các hình thức tổ chức của quần chúng và phong trào

“Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”, có sự kết hợp giữa sức mạnh của lực lượng nòng cốt với

sức mạnh của quần chúng nhân dân, có sự kết hợp lực lượng công an chính quy với lực lượng

tham gia bảo vệ an ninh, trật tự và cơ sở quần chúng. Trong đó, phong trào “Toàn dân bảo vệ

an ninh Tổ quốc” được phát triển sâu rộng từ miền núi đến miền xuôi, từ nông thôn đến thành

thị, từ nội bộ các cơ quan, đơn vị đến ngoài xã hội, tạo thành thế trận “thiên la, địa võng”

giăng bắt kẻ địch và các loại tội phạm, bảo đảm an ninh, trật tự trong mọi tình huống, qua đó

góp phần củng cố và nâng cao niềm tin của nhân dân đối với Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa.

Nhiều địa phương có những cách làm hay, sáng tạo trong tổ chức, huy động quần chúng

nhân dân thông qua các mô hình được xây dựng đa dạng, phong phú, phù hợp với điều kiện,

hoàn cảnh cụ thể của từng khu vực, địa bàn, lĩnh vực, đối tượng(9). Thông qua các mô hình,

quần chúng nhân dân đã cung cấp cho lực lượng công an hàng triệu tin, trong đó nhiều tin có

giá trị giúp lực lượng chức năng điều tra, khám phá giải quyết các vụ án, đạt tỷ lệ giải quyết

trung bình trên 90%. Đã xuất hiện hàng nghìn lượt tập thể điển hình tiên tiến, nhiều đơn vị

đạt cờ thi đua xuất sắc của Bộ Công an, ủy ban nhân dân cấp tỉnh nhiều năm; có hàng nghìn

quần chúng tiêu biểu, xuất sắc, dũng cảm, mưu trí, không sợ gian khổ, hy sinh trong tấn công

truy bắt tội phạm, bảo vệ cuộc sống bình yên của nhân dân(10).

Tuy nhiên, qua thực tiễn cho thấy, ở một số nơi do nhận thức chưa thật đầy đủ, sâu sắc

về vai trò, tầm quan trọng của việc phát huy sức mạnh toàn dân trong sự nghiệp bảo vệ an

ninh, trật tự, nên có hiện tượng chỉ tập trung đến nhiệm vụ phát triển kinh tế, chưa quan tâm

thỏa đáng đến nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự, vẫn còn tình trạng “trên nóng dưới lạnh” hoặc

“khoán trắng” cho lực lượng công an. Bên cạnh đó, công tác vận động quần chúng và xây

dựng phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” có nơi còn hình thức, hiệu quả chưa cao,

chưa thật sự coi trọng công tác kiểm tra, hướng dẫn, đôn đốc thực hiện.

Thời gian tới, việc vận dụng bài học phát huy sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp

bảo vệ an ninh, trật tự sẽ chịu nhiều tác động khách quan từ bối cảnh tình hình thế giới, khu

vực và trong nước; sự mở rộng phạm vi không gian, địa bàn mới(11) của chủ quyền quốc gia,

cùng xu hướng chuyển đổi số và sự phát triển nhanh chóng của cuộc Cách mạng công nghiệp

lần thứ tư. Bên cạnh bốn nguy cơ mà Đảng ta đã chỉ ra vẫn còn tồn tại, có mặt còn gay gắt

hơn, xuất hiện các thách thức, nguy cơ mới, nhất là tình hình tội phạm xâm phạm trật tự, an

toàn xã hội diễn biến phức tạp, tội phạm “cổ cồn trắng” gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng,

có sự cấu kết chặt chẽ với các đối tượng trong bộ máy nhà nước, từ đó có thể chuyển hóa

thành các vấn đề chính trị - xã hội phức tạp, đe dọa trực diện đến an ninh chính trị và lòng tin

của nhân dân.

Để tiếp tục vận dụng hiệu quả bài học phát huy sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp

bảo vệ an ninh, trật tự, cần thực hiện tổng hợp, đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó vấn đề xây

dựng “thế trận lòng dân”, tạo sức mạnh tổng hợp - nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh

nhân dân kết hợp với nền, thế trận quốc phòng toàn dân giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Theo

6.7 Page 57

▲back to top

đó, cần tích cực tham mưu với cấp ủy, chính quyền các cấp củng cố “thế trận lòng dân”, nền,

thế trận an ninh nhân dân gắn kết với nền, thế trận quốc phòng toàn dân; đẩy mạnh phong

trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” bảo đảm thiết thực, phù hợp với sự phát triển của đất

nước, với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của từng vùng, từng địa bàn, từng lĩnh vực, nhất là ở

các địa bàn chiến lược, tuyến biên giới, biển, đảo, vùng dân tộc thiểu số, vùng đồng bào theo

tôn giáo và trên không gian mạng. Bên cạnh đó, tiếp tục củng cố, kiện toàn, nâng cao một

bước hiệu quả hoạt động của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự(12) và các tổ chức

của quần chúng ở cơ sở. Tiếp tục thể chế hóa phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân

kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”(13) thành những chính sách, quy chế, quy định cụ thể

để quần chúng nhân dân phát huy quyền làm chủ và thực hiện tốt trách nhiệm, nghĩa vụ của

mình đối với sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự. Cùng với đó, nâng cao chất lượng tổng hợp,

sức mạnh chiến đấu của lực lượng công an nhân dân thật sự trong sạch, vững mạnh, chính

quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới, nhất là vững mạnh

về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ để củng cố niềm tin của nhân dân và sự

nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự. Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, sự quản lý, điều

hành của Nhà nước, sự ủng hộ, giúp đỡ và giám sát của nhân dân đối với lực lượng vũ trang

nhân dân, nhất là nâng cao hiệu quả công tác đảng, công tác chính trị trong công an nhân

dân. Tiếp tục hoàn thiện tổ chức bộ máy, bảo đảm biên chế, xây dựng đội ngũ cán bộ trong

công an nhân dân tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và mang tính chiến đấu cao; bảo đảm

sự lãnh đạo, điều hành tập trung thống nhất, chuyên sâu ở tất cả các cấp, từ Trung ương cho

đến cơ sở./.

------------------------

(1) Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t.7, tr.461.

(2) Văn phòng Quốc hội: Hiến pháp Việt Nam (năm 1946, 1959, 1980, 1992 và Nghị quyết về việc

sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 1992), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.8.

(3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.93.

(4) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021,

t.I, tr.155-156.

(5) Xem: Nguyễn Phú Trọng: “Nâng cao chất lượng chính sách xã hội; xây dựng đội ngũ trí thức

nước nhà xứng tầm là nguyên khí quốc gia; thực hiện tốt chiến lược bảo vệ Tổ quốc, phát huy truyền

thống đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh

phúc”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 8-10-2023.

(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t..7, tr.270.

(7) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.9, tr.77.

(8) Bác Hồ với Công an nhân dân - Công an nhân dân với Bác Hồ, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội,

1990, tr.19.

(9) Nhiều điển hình tiên tiến, mô hình tiêu biểu đã thu hút được sự tham gia tích cực của nhân dân và

toàn xã hội, như: “Tổ tự quản”, “Dòng họ an toàn”; mô hình “3 tăng, 3 giảm”, “Tổ liên gia”; “Phòng,

chống tội phạm trên tuyến biên giới”; “Tuổi trẻ với pháp luật”, “Thanh niên xung kích, tình nguyện”,

tổ an ninh nhân dân, tổ dân phòng, “Xứ, họ đạo tiên tiến; gia đình Công giáo gương mẫu”; nhất là mô

hình ”Tổ hòa giải” của Ban công tác Mặt trận Tổ quốc; “Tự quản về an ninh, trật tự và trật tự an toàn

giao thông” của Hội Cựu chiến binh; “Câu lạc bộ thanh niên tự quản”; “Câu lạc bộ gia đình hạnh

phúc”…; mô hình “Quản lý, giáo dục, giúp đỡ người chấp hành xong án phạt tù, đi cơ sở giáo dục

6.8 Page 58

▲back to top

bắt buộc, trường giáo dưỡng trở về địa phương” tại các tỉnh Hòa Bình, Vĩnh Long, Phú Thọ…; mô

hình “Doanh nhân hỗ trợ vốn cho người chấp hành xong án phạt tù người, hoàn lương ổn định cuộc

sống” tại các tỉnh Kiên Giang, An Giang, Đồng Nai…

(10) Xem: Xuân Tùng: “Dựa vào nhân dân, phát huy sức mạnh toàn dân bảo vệ an ninh Tổ

quốc”, https://www.vietnamplus.vn/dua-vao-nhan-dan-phat-huy-suc-manh-toan-dan-bao-ve-an-

ninh-to-quoc-post811768.vnp, 2022.

(11) Không gian mạng, không gian vũ trụ, không gian kết nối…

(12) Ngày 1-7-2024, tại 63/63 tỉnh, thành phố trong toàn quốc đã triển khai lễ ra mắt lực lượng tham

gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.

(13) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t.II, tr. 336, 173

16. Bài học về thời cơ của cách mạng tháng Tám năm 1945 và sự vận dụng trong điều

kiện cách mạng công nghiệp lần thứ tư hiện nay / Nguyễn Quỳnh Trâm10 //

https://tapchicongsan.org.vn. - 2022. - Ngày 28/04.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý

báu, làm giàu thêm truyền thống cách mạng Việt Nam nói riêng và góp phần bổ sung lý thuyết

về cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lê-nin nói chung. Trong đó, vấn đề thời cơ cách mạng là

một trong những nội dung có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc, được Đảng Cộng sản Việt

Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp thu và phát triển sáng tạo trên nền tảng học thuyết cách

mạng của chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào thực tiễn Việt Nam. Bài học đó vẫn giữ nguyên giá trị

trong việc nắm bắt và tận dụng những thời cơ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay.

Quá trình nhận thức của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh về thời cơ trong Cách

mạng Tháng Tám năm 1945

Ngay từ khi ra đời, trên cơ sở vận dụng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê-nin về khởi

nghĩa vũ trang, về chiến tranh đế quốc và chiến tranh giải phóng dân tộc, Đảng Cộng sản Việt

Nam đã bước đầu xác định: Chiến tranh đế quốc sẽ tạo thời cơ cho cách mạng giải phóng dân

tộc. Năm 1930, trong cuốn “Ngày quốc tế đỏ”, Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ rõ: “Trong xã

hội tư bổn, sự chiến tranh là không thể tránh khỏi […]. Trong cái thời kỳ chiến tranh đế quốc

và cách mạng toàn thế giới này, sự chiến tranh của vô sản chống tư bổn không thể tránh khỏi;

sự chiến tranh giải phóng của các dân tộc bị áp bức cũng không thể tránh khỏi […]. Khi các

nước đế quốc đánh nhau […] các dân tộc bị áp bức ở thuộc địa phải nổi lên, đổi sự chiến tranh

đế quốc ra làm sự chiến tranh giải phóng chống đế quốc chủ nghĩa”(1). Đây là sự phát triển

từ khẩu hiệu “biến chiến tranh đế quốc thành nội chiến cách mạng” của V.I. Lê-nin trong cuộc

Chiến tranh thế giới lần thứ nhất giữa các nước đế quốc, vào hoàn cảnh thực tiễn ở các thuộc

địa, trong đó có Việt Nam. Ngày 1-11-1930, trong “Lời kêu gọi nhân dịp kỷ niệm Ngày Cách

mạng Tháng Mười ở Liên Xô”, Đảng ta khẳng định: “Nếu chủ nghĩa đế quốc tuyên bố chiến

tranh, phải đứng lên làm cách mạng, phải biến chiến tranh đế quốc thành chiến tranh giải

phóng”(2).

10 TS. Nguyễn Quỳnh Trâm

Ban Dân tộc, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

6.9 Page 59

▲back to top

Vận dụng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê-nin về khởi nghĩa vũ trang và tình thế cách

mạng, trong tác phẩm Con đường giải phóng, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu lên ba điều kiện của

thời cơ khởi nghĩa: Một là, chính quyền thực dân đế quốc đã lung lay bối rối đến cao độ,

chúng đã cảm thấy không thể nào ngồi yên giữ địa vị của chúng như trước. Hai là, quần chúng

nhân dân đói khổ đã căm thù thực dân đế quốc đến cực điểm, đã thấy cần phải đồng tâm hiệp

lực, nổi dậy lật đổ ách thống trị của đế quốc thực dân, vì mọi người hiểu rằng nếu ngồi yên

cũng chết. Ba là, đã có một chính đảng cách mạng đủ sức tổ chức lãnh đạo quần chúng nhân

dân nổi dậy khởi nghĩa theo một đường lối đúng đắn, một kế hoạch phù hợp, bảo đảm giành

thắng lợi cho cuộc tổng khởi nghĩa(3).

Trước tình hình cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ hai ngày càng lan rộng và trở nên khốc

liệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã về nước, triệu tập Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng

lần thứ 8 (tháng 5-1941). Trung ương Đảng nhận định và dự đoán: “Nếu cuộc đế quốc chiến

tranh lần trước đã đẻ ra Liên xô, một nước xã hội chủ nghĩa thì cuộc đế quốc chiến tranh lần

này sẽ đẻ ra nhiều nước xã hội chủ nghĩa, sẽ do đó mà cách mạng nhiều nước thành công”(4).

Đây là một bước cụ thể hóa thêm những dự đoán của Đảng ta về thời cơ của cách mạng Việt

Nam.

Sau khi phát xít Nhật đảo chính hất cẳng thực dân Pháp độc chiếm Đông Dương, trong

Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (ngày 12-3-1945), Trung ương

Đảng đã nhận định sáng suốt rằng, bây giờ tình hình đã có nhiều thuận lợi mới, nhưng “điều

kiện khởi nghĩa… hiện nay chưa thực chín muồi”. Đồng thời, Trung ương Đảng cũng dự kiến

những hoàn cảnh thuận lợi để thực hiện tổng khởi nghĩa, như khi quân Đồng minh kéo vào

Đông Dương đánh Nhật đã bám chắc, tiến sâu trên đất ta và quân Nhật kéo ra mặt trận ngăn

cản quân Đồng minh, để phía sau lưng sơ hở thì đó là lúc phát động khởi nghĩa vô cùng thuận

lợi. Hoặc cũng có thể là lúc “nếu cách mạng Nhật bùng nổ, và chính quyền cách mạng của

nhân dân Nhật thành lập hay nếu giặc Nhật mất nước như Pháp năm 1940, và quân đội viễn

chinh của Nhật mất tinh thần, thì khi ấy dù quân Đông minh chưa đổ bộ, cuộc tổng khởi nghĩa

của ta vẫn có thể bùng nổ và thắng lợi”(5).

Như vậy về cơ bản, cho đến trước Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, nhận thức

của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh về thời cơ cách mạng, thời cơ của tổng khởi nghĩa

giành lại độc lập dân tộc đã được định hình và thể hiện rất cụ thể trong các văn kiện, nghị

quyết của Đảng. Nhưng vấn đề mấu chốt ở đây là, để có thể nhận thức đầy đủ những điều

kiện, những thời cơ của cách mạng ấy, Đảng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân ta đã phải

trải qua một quá trình đấu tranh thực tiễn đầy gian khổ và tổng kết lý luận không ngừng, với

sự hy sinh của biết bao chiến sĩ, đồng bào, trên cơ sở sự vận dụng, phát triển sáng tạo lý luận

của chủ nghĩa Mác - Lê-nin và truyền thống đấu tranh của dân tộc, từ đó mà xây dựng nên lý

luận cách mạng Việt Nam. Đó là điều kiện quan trọng nhất để những nhận thức về thời cơ và

những dự đoán về thời cơ cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta luôn luôn phù

hợp với thực tiễn, với xu thế phát triển của hiện thực khách quan.

Kiên quyết chớp thời cơ trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Chớp đúng thời cơ khởi nghĩa là một vấn đề có ý nghĩa quyết định tới thắng lợi của mọi

cuộc cách mạng. Nhận thức rõ tính chất quyết định, ý nghĩa chiến lược của thời cơ khởi nghĩa,

6.10 Page 60

▲back to top

Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hành động kịp thời và kiên quyết trong Tổng khởi nghĩa

Tháng Tám năm 1945. Thời cơ của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 chỉ xuất hiện khi

Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh không điều kiện,

hàng ngũ chỉ huy của Nhật ở Đông Dương chia rẽ đến cực điểm, quân lính Nhật tan rã, mất

tinh thần, bọn Việt gian thân Nhật hoảng sợ. Đồng thời, thời cơ cách mạng xuất hiện cũng là

lúc mọi chuẩn bị của Đảng ta về lực lượng, đường lối, phương châm tác chiến đã hoàn thiện,

khi mà cao trào cứu nước của toàn dân đã dâng lên tới đỉnh cao nhất. Các cuộc khởi nghĩa

từng phần đã nổ ra và thắng lợi ở nhiều vùng. Khu giải phóng và căn cứ địa được lập ra trong

cả nước, quân đội cách mạng đã được thành lập, chiến tranh du kích phát triển và lan rộng;

“đội quân chính trị” của quần chúng nhân dân bao gồm hàng chục triệu người được tập hợp

trong Mặt trận Việt Minh đã sẵn sàng chiến đấu.

Nhưng thời cơ này không tồn tại vĩnh viễn, mà sẽ biến mất khi quân Đồng minh tiến

vào nước ta để tước vũ khí của phát xít Nhật. Với bản chất thực dân đế quốc phản cách mạng,

quân Đồng minh chắc chắn sẽ cấu kết với lực lượng phản cách mạng mà đàn áp lực lượng

cách mạng trong cả nước, dựng ra một chính quyền tay sai bù nhìn trái với ý chí và nguyện

vọng của dân tộc ta. Thực tế diễn ra ở Phi-líp-pin khi quân Mỹ đổ bộ đã chứng minh cho nhận

định này. Hơn thế nữa, đế quốc Pháp dưới sự ủng hộ của Chính phủ Anh cũng đang lăm le

khôi phục lại địa vị cũ ở Đông Dương. Bọn phản động ở trong nước cũng đang tìm cách “thay

thầy đổi chủ”, mong tìm cơ hội cho bản thân. Thời cơ cách mạng chỉ tồn tại từ khi phát xít

Nhật đầu hàng Đồng minh đến trước khi quân Đồng minh vào Việt Nam. Đó là lúc kẻ thù cũ

đã đứng im, nhưng kẻ thù mới chưa kịp đến, tạo thành tình thế so sánh lực lượng có lợi nhất

cho cách mạng: “Phát xít Nhật đã chết gục theo phát xít Đức, Ý. Quân đội Nhật đang bị tan

rã và bị tước khí giới ở khắp các mặt trận. Quân Đồng minh sắp kéo vào Đông Dương. Giờ

hành động quyết liệt đã đến”(6).

Hội nghị toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào quyết định phát động toàn dân nổi dậy

tổng khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát xít Nhật trước khi quân Đồng minh vào Đông

Dương. Kiên quyết chớp thời cơ, Hội nghị chỉ rõ: “Tình thế vô cùng khẩn cấp. Tất cả mọi

việc đều phải nhằm vào ba nguyên tắc: a) Tập trung - tập trung lực lượng vào những việc

chính. b) Thống nhất - thống nhất về mọi phương diện quân sự, chính trị, hành động và chỉ

huy. c) Kịp thời - kịp thời hành động, không bỏ lỡ cơ hội”(7).

Ngày 16-8-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc

ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta… Chúng ta

không thể chậm trễ”(8).

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, cả dân tộc Việt Nam nhất tề nổi dậy với tinh thần: Dù hy

sinh tới đâu, dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng kiên quyết giành cho được độc lập.

Cách mạng Việt Nam nhanh chóng chuyển từ khởi nghĩa từng phần tiến lên tổng khởi nghĩa.

Nhờ có sự chuẩn bị lực lượng chu đáo, lại nổ ra đúng lúc, đúng thời cơ, Cách mạng Tháng

Tám năm 1945 đã giành được thắng lợi “nhanh, gọn, ít đổ máu”. Đó là một điển hình thành

công về nghệ thuật tạo thời cơ, dự đoán thời cơ, nhận định chính xác thời cơ; đồng thời, kiên

quyết chớp thời cơ, phát động toàn dân nổi dậy tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

7 Pages 61-70

▲back to top

7.1 Page 61

▲back to top

Vận dụng sáng tạo bài học chớp thời cơ của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

trong điều kiện Cách mạng công nghiệp lần thứ tư hiện nay

Bài học mẫu mực về tận dụng thời cơ trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã không

ngừng được phát huy, phát triển trong các thời kỳ chiến đấu và chiến thắng vẻ vang của toàn

quân, toàn dân ta, lập nên chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”

năm 1954 và Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975 mang tầm cao thời đại… Trong thời

đại toàn cầu hóa ngày nay, nhiều cơ hội được mở ra, không bỏ qua, nhưng cũng không chờ

đợi bất cứ ai, bất cứ dân tộc nào, quốc gia nào. Quá trình toàn cầu hóa đang tạo ra những điều

kiện chưa từng có cho các quốc gia xích lại gần nhau, tăng cường hội nhập, hợp tác, phát huy

lợi thế cạnh tranh; xu hướng dân chủ hóa đời sống xã hội, đời sống quốc tế đang tạo hành

lang rộng mở cho các chủ thể, các quốc gia khẳng định vai trò, vị trí của mình.

Bài học chớp thời cơ của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vẫn còn nguyên giá trị trong

điều kiện Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang

lại cơ hội phát triển cho nhiều lĩnh vực, như kinh tế, văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục,… Về kinh

tế, thị trường thương mại điện tử Việt Nam tăng trưởng đến 16%, đạt mốc 14 tỷ USD trong

năm 2021. Dự báo đến năm 2025, quy mô thương mại điện tử Việt Nam có thể đạt 52 tỷ USD,

trở thành nền kinh tế có thị trường thương mại điện tử đứng thứ 3 khu vực ASEAN(9). Nhờ

kết nối mạng internet, thương mại điện tử giúp người tiêu dùng có thể mua hàng hóa, dịch vụ

ở khắp mọi nơi mà không phụ thuộc vào không gian, thời gian; nguồn hàng hóa đa dạng,

phong phú, mang lại cho người mua nhiều sự lựa chọn; chất lượng sản phẩm được nâng cao,

trong khi giá thành giảm nhờ việc áp dụng công nghệ cao (công nghệ nano, in 3D, điện toán

đám mây, trí tuệ nhân tạo,…). Nền tảng của công nghệ 4.0 cũng tạo cơ hội cho ngành du lịch,

dịch vụ phát triển, cùng sự gia tăng của nền kinh tế trải nghiệm,… nhờ áp dụng công nghệ

thực tế ảo, cá nhân hóa siêu dữ liệu…

Về văn hóa - xã hội, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tạo sự liên kết, hỗ trợ rất lớn

cho sự phát triển thông tin số, góp phần gìn giữ và bảo lưu, quảng bá các giá trị văn hóa của

dân tộc. Ngành công nghiệp văn hóa phát triển, vừa mang lại giá trị tinh thần, giá trị truyền

thống, góp phần giáo dục đạo đức nhân văn, vừa tạo nên các giá trị kinh tế đóng góp cho GDP

của đất nước (10).

Để có thể nắm bắt được những thời cơ và cơ hội mà Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

mang lại cho Việt Nam, đội ngũ trí thức cần phát huy vai trò tiên phong, từ việc nghiên cứu

đến ứng dụng, chuyển giao công nghệ, góp phần tạo nên thành công trong sự nghiệp xây dựng

và phát triển đất nước. Cần coi trọng và tận dụng những thành tựu của Cách mạng công nghiệp

lần thứ tư để đổi mới phương pháp dạy học, nội dung giảng dạy… nhằm xây dựng được đội

ngũ nhân lực của Việt Nam có trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ ngày càng nâng cao,

tiến tới chuẩn quốc tế.

Thời gian gần đây, đại dịch COVID-19 đã và đang gây ảnh hưởng to lớn tới sự phát

triển của đất nước và đời sống của nhân dân. Nhờ áp dụng những sản phẩm của cuộc Cách

mạng công nghiệp lần thứ tư, như tự động hóa để tránh tiếp xúc gần giữa mọi người, in 3D

để sản xuất nhanh các thiết bị y tế, tư vấn hỗ trợ chữa bệnh từ xa, phần mềm truy vết Bluezone,

Ncovid, Code QR…, nên chúng ta đã từng bước khống chế được dịch bệnh, chuyển sang giai

7.2 Page 62

▲back to top

đoạn thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19, “biến nguy thành cơ”,

đẩy nhanh quá trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Mỗi thành tựu của Việt Nam trong công cuộc đổi mới đều có sự kế thừa và phát triển

những bài học kinh nghiệm quý báu được đúc kết qua các thời kỳ cách mạng, trong đó, bài

học kinh nghiệm về tạo dựng, nắm bắt và chớp thời cơ của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

luôn luôn có giá trị lâu bền và ý nghĩa thời đại, cần được thấm nhuần và vận dụng sáng tạo

trong giai đoạn phát triển mới./.

--------------------

(1) Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998, t. 2, tr. 50 - 51

(2) Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 2, tr. 219

(3) Hoàng Minh Thảo: “Thế và thời trong Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945”, Tạp chí Lịch sử

Đảng, số 8-2003, tr. 7

(4) Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t. 7, tr. 100

(5) Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 373

(6) Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 416

(7) Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 425

(8) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 3, tr. 596

(9) Hữu Tuấn: “Thương mại điện tử năm 2022: Cuộc thư hùng trên bàn phím”, Báo Đầu tư

online, https://baodautu.vn/thuong-mai-dien-tu-nam-2022-cuoc-thu-hung-tren-ban-phim-

d159042.html, ngày 13-1-2022

(10) Chiến lược phát triển ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm

2030, đề ra mục tiêu phấn đấu doanh thu của các ngành công nghiệp văn hóa đóng góp khoảng 3%

GDP vào năm 2020 và 7% vào năm 2030 và tạo thêm nhiều việc làm cho xã hội

17. Bài học về tranh thủ thời cơ, đẩy lùi nguy cơ trong Cách mạng Tháng Tám với

xây dựng, bảo vệ đất nước hiện nay // https://tapchicongsan.org.vn. - 2025. - Ngày

08/09.

Trong những ngày tháng 8-1945 lịch sử, hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí

Minh, thực hiện nghị quyết của Đảng và với sức mạnh đoàn kết trong Mặt trận Việt Minh,

đồng bào cả nước dưới sự lãnh đạo của các tổ chức đảng ở địa phương và cơ sở đã chạy đua

với thời gian để giành độc lập cho dân tộc, giành chính quyền về tay nhân dân. Thành công

của Cách mạng Tháng Tám đã để lại cho chúng ta bài học lớn về tranh thủ thời cơ, đẩy lùi

nguy cơ, kiên quyết giành thắng lợi.

1- Thời cơ Cách mạng Tháng Tám được xác định khi những điều kiện chủ quan và

khách quan đã chín muồi. Một là, phong trào cách mạng và yêu nước của nhân dân Việt Nam

chống ách cai trị của Nhật đã phát triển đến đỉnh cao trên khắp cả nước, ở tất cả các vùng,

miền, các tầng lớp nhân dân. Giành độc lập, giành chính quyền trở thành vấn đề cốt tử của

cách mạng và dân tộc. Nhân dân Việt Nam không thể sống trong sự áp bức bóc lột đến cùng

cực của chế độ thực dân, phát xít và chính quyền phong kiến tay sai nước ngoài. Hai là, phát

xít Nhật, kẻ thù trực tiếp của cách mạng Việt Nam, đã đầu hàng Đồng minh (14-8-1945); chế

độ phong kiến tay sai đã suy tàn và Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim do Nhật dựng lên đã

hoang mang, mâu thuẫn và lâm vào khủng hoảng. Ba là, Đảng và Mặt trận Việt Minh đã lớn

7.3 Page 63

▲back to top

mạnh, không những chủ động về đường lối, chủ trương và sự chỉ đạo thực tế mà còn có tổ

chức và lực lượng rộng khắp trong cả nước, sẵn sàng và chủ động đưa quần chúng nhân dân

vào hành động cách mạng.

Nắm chắc thời cơ, quyết tâm giành thắng lợi, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng cũng thấy

rõ những nguy cơ. Nếu không hành động theo nguyên tắc: Tập trung - Thống nhất - Kịp thời,

để chậm trễ thì các nguy cơ sẽ cản trở, khó giành thắng lợi và tình hình sẽ diễn biến rất khó

khăn, phức tạp. Các nguy cơ đó là: Lợi dụng Nhật thất bại, quân Pháp sẽ nhanh chóng quay

lại Việt Nam, Đông Dương để thiết lập lại vị trí thống trị như trước ngày 09-3-1945 (ý đồ đó

của Pháp đã lộ rõ từ bản tuyên bố 24-3-1945 của Đờ Gôn); quân Đồng minh (Tàu Tưởng và

Anh) kéo vào giải giáp quân Nhật sẽ chiếm đóng lâu dài và thực hiện ý đồ cai trị các vùng đất

của Việt Nam và Đông Dương. Đó là những nguy cơ thực tế rất phức tạp và nguy hiểm. Đảng

và Chủ tịch Hồ Chí Minh với sự nhạy cảm đặc biệt về chính trị đã có những quyết sách kịp

thời, tranh thủ cao nhất những thuận lợi, đẩy lùi nguy cơ, đưa sự nghiệp cách mạng giải phóng

dân tộc đến thắng lợi nhanh nhất, trọn vẹn và ít tổn thất.

Nghị quyết Hội nghị Đảng toàn quốc họp ở Tân Trào nêu rõ: “Chính sách chúng ta là

phải tránh cái trường hợp một mình đối phó với nhiều lực lượng Đồng minh (Tàu, Pháp, Anh,

Mỹ) tràn vào nước ta và đặt Chính phủ của Pháp Đờ Gôn hay một chính phủ bù nhìn khác

trái với ý nguyện dân tộc.

Bởi vậy, cần tranh thủ sự đồng tình của Liên Xô và Mỹ chống lại mưu mô của Pháp

định khôi phục địa vị cũ ở Đông Dương và mưu mô của một số quân phiệt Tàu định chiếm

nước ta”(1).

Ngày 28-8-1945, tại Hà Nội, Ủy ban giải phóng dân tộc được Đại hội quốc dân Tân

Trào cử ra để lãnh đạo tổng khởi nghĩa, được cải tổ thành Chính phủ lâm thời gồm 15 thành

viên do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Một số đồng chí lãnh đạo của Đảng đã tự nguyện không

tham gia Chính phủ lâm thời để các nhân sĩ, trí thức tham gia Chính phủ. Đó là nghĩa cử cao

đẹp được Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá cao và cũng thể hiện chiến lược đại đoàn kết dân

tộc của Đảng và Hồ Chí Minh. Ngày 30-8-1945, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị, chấm dứt chế

độ quân chủ, phong kiến kéo dài hàng ngàn năm.

Ngày 02-9-1945, tại quảng trường Ba Đình, Hà Nội đã trọng thể diễn ra lễ mừng đất

nước độc lập. Thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc Tuyên ngôn độc

lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh cơ sở thực tế và pháp lý của nền độc lập và Nhà nước

cách mạng Việt Nam. “Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các

xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ

chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hòa”, “Chúng tôi tin rằng

các nước Đồng minh đã công nhận những nguyên tắc dân tộc bình đẳng ở các hội nghị

Têhêrăng và Cựu Kim Sơn, quyết không thể không nhận quyền độc lập của dân Việt Nam”(2).

Cách mạng Tháng Tám thắng lợi đã mở ra thời đại mới của lịch sử dân tộc - thời đại Hồ

Chí Minh. Cách mạng Tháng Tám đã để lại nhiều bài học có ý nghĩa lý luận và chính trị -

thực tiễn cho các thời kỳ cách mạng tiếp theo, nhất là với công cuộc đổi mới hiện nay. Một

trong những bài học đó là tận dụng thời cơ và đẩy lùi nguy cơ, kiên quyết giành thắng lợi.

7.4 Page 64

▲back to top

Đảng đã giải quyết thành công mối quan hệ giữa nhân tố chủ quan và khách quan, giữa phát

huy ý chí tự lực, tự cường của dân tộc với hoàn cảnh quốc tế, giữa thuận lợi và thách thức

mới nảy sinh, tạo nên sức mạnh tổng hợp của cách mạng và dân tộc để đi đến thành công.

2- Công cuộc đổi mới gần 30 năm qua đã tạo ra nhiều cơ hội lớn, đất nước đạt được

những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, đồng thời cũng đối đầu với những thách thức nặng

nề, những nguy cơ cản trở, kìm hãm sự phát triển. Do đó, nhận thức rõ hơn cơ hội cho sự phát

triển đất nước hiện nay là quan trọng.

Một là, với thành tựu to lớn, toàn diện của công cuộc đổi mới, thế và lực của đất nước

đã mạnh lên, bảo đảm cho sự phát triển nhanh và bền vững. Việt Nam đã ra khỏi khủng hoảng

kinh tế - xã hội (năm 1996), trở thành quốc gia có thu nhập trung bình (năm 2008), thoát khỏi

tình trạng của nước nghèo, kém phát triển. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

được xây dựng và từng bước hoàn thiện. Thực lực của nền kinh tế tăng lên; kinh tế vĩ mô cơ

bản ổn định; lạm phát được kiểm soát; tăng trưởng kinh tế được duy trì hợp lý và được đánh

giá là thuộc nhóm nước có mức tăng trưởng khá cao trên thế giới. Các đột phá chiến lược

được thực hiện tích cực. Môi trường đầu tư được cải thiện, đa dạng hóa được nhiều nguồn

vốn đầu tư cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Cơ cấu kinh tế bước đầu chuyển dịch theo

hướng hiện đại. Tỷ trọng các ngành công nghiệp, dịch vụ tăng lên. Trình độ công nghệ sản

xuất công nghiệp thay đổi theo hướng hiện đại. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp,

nông thôn có tiến bộ. Diện mạo đất nước thay đổi căn bản so với thời kỳ trước đổi mới. Xây

dựng, phát triển văn hóa, con người đạt được những kết quả quan trọng cùng với những tiến

bộ trong giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ. Việc giải quyết các vấn đề xã hội đã đạt

được những thành tựu quan trọng, nhất là về lao động - việc làm, giảm nghèo bền vững, bảo

đảm an sinh xã hội. Sức mạnh quốc phòng, an ninh được tăng cường, bảo vệ vững chắc độc

lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc; chiến lược bảo vệ Tổ

quốc không ngừng hoàn thiện. Hệ thống chính trị được xây dựng vững chắc bảo đảm sự ổn

định chính trị. Đại đoàn kết dân tộc được củng cố tạo nên sự thống nhất và đồng thuận xã hội.

Hai là, công cuộc đổi mới không ngừng phát triển toàn diện, đồng bộ theo đường lối của

Đảng Cộng sản Việt Nam, thực tiễn và nhận thức về chủ nghĩa xã hội và quá độ lên chủ nghĩa

xã hội ngày càng sáng tỏ, khẳng định Việt Nam đang phát triển theo con đường đúng đắn.

Đường lối đổi mới của Đảng do Đại hội VI đề ra năm 1986 đã tạo ra bước ngoặt và động lực

mạnh mẽ cho sự phát triển. Đường lối đó không ngừng phát triển và được thực tiễn khẳng

định tính đúng đắn. Hiện nay, đang tập trung thực hiện ba đột phá chiến lược để tạo nên bước

phát triển mạnh mẽ và bền vững. Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ

nghĩa, trọng tâm là tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng và cải cách hành chính. Phát triển

nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn

nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học - công nghệ. Xây dựng kết cấu hạ tầng đồng

bộ, hiện đại. Đổi mới tư duy phát triển, phương thức phát triển, chuyển đổi mô hình tăng

trưởng từ chủ yếu phát triển theo chiều rộng sang phát triển hợp lý giữa chiều rộng và chiều

sâu, vừa mở rộng quy mô vừa chú trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả, tính bền vững, gắn

đổi mới mô hình tăng trưởng với cơ cấu lại nền kinh tế. Đổi mới sự lãnh đạo, nâng cao năng

lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng. Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã

7.5 Page 65

▲back to top

hội chủ nghĩa. Chú trọng những vấn đề xã hội, văn hóa và con người. Bảo vệ lợi ích quốc gia,

dân tộc, xây dựng đồng bộ hệ thống chiến lược bảo vệ Tổ quốc, chiến lược quân sự, chiến

lược an ninh quốc gia. Từ thực tiễn đổi mới, nhận thức về chủ nghĩa xã hội và con đường đi

lên chủ nghĩa xã hội ngày càng sáng tỏ hơn. Sáng tỏ về mô hình 8 đặc trưng và mục tiêu của

xã hội xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Sáng tỏ về những vấn đề kinh tế, chính trị, văn hóa, xã

hội của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, đặc biệt là những phương hướng cơ bản và tám

mối quan hệ lớn cần nắm vững và giải quyết tốt. Đó là những vấn đề rất cơ bản để tạo động

lực mới cho sự phát triển đất nước hiện nay.

Ba là, với đường lối, chính sách đối ngoại đúng đắn của Đảng và Nhà nước, tích cực,

chủ động, hội nhập quốc tế, đất nước đang có cơ hội nâng cao vị thế và phát triển bền vững.

Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định, thời đại ngày nay vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa

tư bản lên chủ nghĩa xã hội, đồng thời cũng thấy rõ tính chất phức tạp của quá trình chuyển

biến xã hội. Nhận thức rõ những vấn đề mới của thời đại như quá trình toàn cầu hóa, hội nhập

quốc tế và sự phát triển của khoa học, công nghệ, sự hợp tác và đấu tranh và cùng tồn tại hòa

bình giữa các nước vì lợi ích dân tộc. Thế giới và khu vực vẫn tồn tại nhiều nhân tố bất ổn.

Tranh chấp lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo vẫn diễn ra gay gắt. Trong bối cảnh như thế, Đảng

và Nhà nước Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình,

hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập

quốc tế; nâng cao vị thế của đất nước; vì lợi ích quốc gia, dân tộc, vì một nước Việt Nam xã

hội chủ nghĩa giàu mạnh; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng

quốc tế, góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế

giới. Hợp tác bình đẳng, cùng có lợi với tất cả các nước trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản

của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế. Đường lối đối ngoại đúng đắn đã củng

cố môi trường hòa bình, hữu nghị để hợp tác và phát triển; đã tranh thủ có hiệu quả nguồn lực

bên ngoài, thành tựu khoa học, công nghệ của thế giới để phát triển đất nước về mọi mặt.

Hiện nay, thời cơ, vận hội cho sự phát triển đất nước nhanh và bền vững là rất rõ ràng

và hiện thực. Nhưng cũng cần thẳng thắn nhìn nhận những nguy cơ, thách thức đang tồn tại

cần phải ngăn chặn, đẩy lùi. Bốn nguy cơ mà Đảng xác định từ năm 1994 đến nay vẫn tác

động tiêu cực và có mặt còn trầm trọng hơn. Nguy cơ chệch hướng xã hội chủ nghĩa cả trong

nhận thức và hành động vẫn là mối lo lớn của nhiều người. Nền kinh tế vẫn còn nhiều yếu

kém, quy mô, năng suất, chất lượng, hiệu quả, năng lực cạnh tranh còn thấp, phát triển chưa

bền vững. Công tác xây dựng Đảng còn nhiều hạn chế, yếu kém, tình trạng tham nhũng, lãng

phí, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên

chưa được khắc phục có hiệu quả “là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn

vong của chế độ”(3). Với truyền thống và tinh thần của Cách mạng Tháng Tám cần phát huy

ý chí tự lực, tự cường, phát huy nội lực, tận dụng tốt nhất cơ hội để phát triển đất nước và

quyết tâm đẩy lùi nguy cơ, khắc phục khuyết điểm, yếu kém để xây dựng thành công chủ

nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.

------------------------------

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t. 7,

tr. 427

(2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 4, tr. 3.

7.6 Page 66

▲back to top

(3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Nxb.

Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2012, tr.21-22.

18. Cách mạng Tháng Tám và bài học xây dựng nhà nước pháp quyền / Vân Thiêng //

http://vov.vn. - 2011. - Ngày 14/8.

Với thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Đảng Cộng sản Việt Nam dưới sự

dẫn dắt của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa dân tộc Việt Nam từ thân phận nô lệ rũ bùn đứng

dậy làm chủ nhân đất nước. Dẫu buổi đầu đầy cam go thách thức nhưng người dân Việt Nam

đã tự tay thực hiện quyền làm chủ, cầm lá phiếu bầu nên Quốc hội, chọn những người ưu tú

nhất vào bộ máy nhà nước để lãnh đạo nhân dân chống thù trong giặc ngoài giữ vững nền độc

lập.

Những kinh nghiệm trong buổi đầu đầu lập nước ấy đang được kế thừa và phát huy trong

quá trình hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN theo đường lối của Đảng.

Năm nay đã vào tuổi 93, Giáo sư Lưu Văn Đạt, Chủ tịch Hội đồng tư vấn Dân chủ -

Pháp luật Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam dường như gắn trọn đời mình với sự nghiệp cách

mạng mà ông đã nhiệt tình tham gia từ những năm đầu của cuộc kháng chiến kiến quốc. Mấy

mươi năm công tác, dù ở cương vị nào, Giáo sư Lưu Văn Đạt cũng thể hiện sự uyên bác của

một chuyên gia về pháp luật. Việc ra đời một nhà nước dân chủ ngay sau khi lật đổ ách thống

trị thực dân phong kiến là một thành công vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh trên cương vị

người cầm lái con thuyền cách mạng. Chính Người đã đặt những viên gạch đầu tiên cho đường

lối xây dựng nhà nước pháp quyền khi giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc. Bằng mục tiêu

trong sáng, bằng uy tín, tài năng, đạo đức và tinh thần quyết tâm “dù có đốt cháy cả dải

Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại một di sản

quí giá về tình thần đoàn kết, hòa hợp dân tộc trong quá trình xây dựng nhà nước cách mạng.

Giáo sư Lưu Văn Đạt chia sẻ: “Điều mà tôi tâm đắc nhất là tinh thần đại đoàn kết dân

tộc, trọng nhân tài của Hồ Chủ tịch. Bác nói là ai có tâm huyết thì Bác sẵn sàng tiếp nhận để

làm việc cho đất nước. Lúc bấy giờ Đảng viên có bao nhiêu đâu, những người ngoài Đảng thì

rất đông. Nhưng những người ngoài Đảng đều là những người ủng hộ Việt Minh, ủng hộ

Đảng và Hồ Chủ tịch. Hầu hết trí thức lúc bấy giờ đều đứng dưới lá cờ của Hồ Chủ tịch, sẵn

sàng làm mọi việc giúp ích cho đất nước”.

Nhờ vậy mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xây dựng được một chính phủ đủ sức lãnh đạo

công cuộc kháng chiến kiến quốc thành công. Những trí thức phong kiến như Phạm Khắc

Hòe, Huỳnh Thúc Kháng, Bùi Bằng Đoàn… rồi những trí thức mới như Vũ Đình Hòe,

Nguyễn Văn Huyên, Hoàng Minh Giám, Tạ Quang Bửu, Trần Đại Nghĩa, Hồ Đắc Di, Tôn

Thất Tùng... đều là nhân tài Việt Nam được đào tạo ở nước ngoài cũng trở về góp sức xây

dựng đất nước.

Giáo sư Nguyễn Trọng Phúc - nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng - Học viện Chính

trị hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh phân tích: Thắng lợi lớn nhất, triệt để nhất của Cách

mạng tháng Tám năm 1945 là đánh đổ chế độ nô lệ, xây dựng nhà nước kiểu mới, nhà nước

do dân và vì dân. Cuộc bầu cử Quốc hội tháng 1/1946 và sau đó là thành lập chính phủ liên

hiệp kháng chiến do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu là một bước đi có tính chiến lược, thể

7.7 Page 67

▲back to top

hiện sự tài ba của Bác. Bài học lớn trong xây dựng nhà nước của cuộc Cách mạng tháng Tám

là sự thay đổi bản chất nhà nước. Nói như Bác Hồ là: “Nhà nước ấy không phải để đè đầu

cưỡi cổ dân như chế độ thực dân phong kiến, mà bộ máy chính phủ từ trung ương đến địa

phương phải là công bộc của dân, phục vụ nhân dân”.

Theo Giáo sư Nguyễn Trọng Phúc, tư tưởng xây dựng nhà nước pháp quyền đã được

Chủ tịch Hồ Chí Minh nói đến khi Người gửi bảng yêu sách 8 điều đến Hội nghị Versaill xây

năm 1919. “Tám điểm yêu sách, đầu tiên Cụ chú ý vấn đề pháp luật, trong đó có một câu là

“trăm điều phải có thần linh pháp quyền”. Trong tác phẩm Đường Cách Mệnh thì Cụ lại nói

là cách mệnh rồi thì quyền giao cho dân chúng số nhiều. Đấy chính là quyền làm chủ, quyền

lợi, quyền lực. Cuộc bầu cử tháng Giêng năm 46 để khẳng định cơ sở pháp lý của nhà nước.

Nhà nước này là Nhà nước hợp hiến, hợp pháp, do dân cử, xác định không những cơ sở thực

tế mà còn là cơ sở pháp lý của Nhà nước trong đối nội và đối ngoại” - Giáo sư Nguyễn Trọng

Phúc nói.

Phó Giáo sư Sử học Lê Mậu Hãn cho rằng thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm

1945 đã khẳng định tư thế của một dân tộc khát khao tự do, một quốc gia khát khao độc lập.

Cả đời bôn ba tìm đường cứu nước, lãnh đạo cách mạng thành công đối với Chủ tịch Hồ Chí

Minh cũng chỉ là để thực hiện cho được hoài bão xây dựng một nhà nước của dân, do dân và

vì dân. Tư tưởng ấy là bài học rất quí. Phó Giáo sư Lê Mậu Hãn cho rằng: “Thắng lợi đó là

thắng lợi của tư tưởng nhà nước pháp quyền của Hồ Chí Minh mà Đảng tổ chức lãnh đạo.

Và trong cuộc bầu cử đó toàn dân có quyền ứng cử và bầu cử. Cho nên đó là thắng lợi của tư

tưởng dân tộc bình đẳng, dân chủ và đại đoàn kết. Đó là một bài học kinh nghiệm có giá trị

đặc biệt khi hiện nay đặt vấn đề phải tích cực phát huy quyền dân chủ tự do cho nhân dân để

thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới đang tiến lên trong điều kiện khó khăn”.

Theo Giáo sư Lưu Văn Đạt, để xây dựng nhà nước pháp quyền vững mạnh, không phải

ở luật pháp - tức pháp trị, mà cái chính là đạo đức của người cán bộ cách mạng - tức đức trị.

Tính vì dân của nhà nước phải được thể hiện bằng những việc hết sức cụ thể: “Có một phương

châm Hồ Chủ tịch đề ra là cái gì có lợi cho dân thì hết sức làm, cái gì có hại cho dân thì hết

sức tránh. Điều này Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong kỳ nhậm chức cũng đã nhắc lại. Tôi

nghĩ rằng nếu như tất cả công chức viên chức của nhà nước, các nhà lãnh đạo luôn suy nghĩ

đến phương châm đó chắc chắn là nhà nước pháp quyền của chúng ta sẽ thực sự là của dân,

do dân và vì dân. Bởi vì cuối cùng là vì dân, vì dân là vì lợi ích của nhân dân, cái gì có lợi

cho nhân dân thì làm”.

Nghị quyết Đại hội toàn quốc của Đảng lần thứ XI xác định: Không ngừng hoàn thiện

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân. Việc nhanh chóng tổ chức

bầu cử Quốc hội khóa XIII và hoàn thiện bộ máy nhà nước vừa qua đã thể hiện quyết tâm ấy

của toàn Đảng toàn dân ta.

Đất nước đang kỳ vọng ở đường lối đổi mới của Đảng, vào quyết tâm của Chính phủ

nói không với nạn quan liêu tham nhũng, quyết tâm xây dựng bộ máy công quyền hết lòng

phục vụ dân, để nhà nước ta thực sự là nhà nước pháp quyền, tất cả quyền lực thuộc về nhân

dân, vì nhân dân mà phục vụ./.

7.8 Page 68

▲back to top

19. Vai trò của văn hóa trong thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 và bài

học lịch sử / Đinh Xuân Dũng11 // https://tapchicongsan.org.vn. - 2018. - Ngày 12/04.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 có ý nghĩa lịch sử và giá trị thời đại sâu sắc, phong

phú. Tìm hiểu đặc trưng của Cách mạng tháng Tám từ góc độ văn hóa giúp chúng ta hiểu rõ

hơn về vai trò của văn hoá trong thắng lợi của cuộc cách mạng và rút ra những bài học lịch

sử quý giá.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 nhìn từ góc độ văn hóa

Giới nghiên cứu đã dành nhiều công sức để phân tích, tìm ra đặc trưng, đặc điểm, tính

độc đáo của Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở nước ta. Từ những kết quả nghiên cứu đó,

đứng từ góc nhìn, tầm nhìn văn hóa (theo nghĩa rộng và sâu của nó), có thể thấy những đặc

trưng riêng, độc đáo (không lặp lại) của sự kiện Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Thứ nhất, 15 năm và 7 ngày.

Từ khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam 1930 đến Cách mạng tháng Tám năm 1945

là trọn 15 năm. Đó là 15 năm cực kỳ gian khổ, kiên cường, kiên trì và sáng tạo chuẩn bị từng

bước, từng lĩnh vực, các lực lượng, các cuộc “diễn tập” cho cuộc cách mạng sẽ nổ ra khi có

thời cơ. Còn về diễn biến của Cách mạng tháng Tám, nếu không kể ngày bắt đầu của Quốc

dân Đại hội ở Tân Trào (từ 16 đến 17-8-1945) quyết định khởi nghĩa và bầu ra Ủy ban dân

tộc giải phóng (tức Chính phủ cách mạng lâm thời), thì diễn biến cụ thể của Tổng khởi nghĩa

thành công chỉ diễn ra 1 tuần, bắt đầu từ Hà Nội (19-8) đến Huế chỉ 3 ngày sau (23-8) và Sài

Gòn vào đêm 24, rạng sáng 25-8. Có lẽ, chưa có một cuộc tổng khởi nghĩa nào thành công lại

diễn ra nhanh chóng đến vậy chỉ trong vòng 7 ngày, kéo dài trên một đất nước khoảng 2.000

km từ bắc đến nam. Diễn biến đó được nhà sử học Trần Văn Giàu gọi là “thành công nhanh

chóng phi thường như sét đánh, như chớp giật trên toàn bộ nước Việt Nam”(1) .

Vì sao có được kết quả kỳ diệu như vậy. Có nhiều nguyên nhân đã được chỉ ra - cả

nguyên nhân sâu xa và nguyên nhân trực tiếp - nghệ thuật chớp thời cơ có một không hai.

Không kể lại sự chuẩn bị về quân sự, tổ chức, cán bộ, xét ở góc độ văn hóa, trước hết cần chỉ

ra ba sự chuẩn bị kiên trì, liên tục, sáng tạo. Một là, chuẩn bị về văn hóa chính trị (chiến lược

cách mạng và các bước chuyển hướng chiến lược cách mạng). Hai là, chuẩn bị về lực lượng

quần chúng giác ngộ cách mạng - một sức mạnh vô địch bằng việc tuyên truyền, giáo dục,

tập hợp, tổ chức quần chúng, đúng như lời kêu gọi của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh: “Giờ

quyết định cho vận mệnh dân tộc đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem hết sức ta

mà giải phóng cho ta”(2). “Sức ta” chính là sức mạnh nội sinh của mỗi người Việt Nam yêu

nước, của dân tộc ta, của sự tự nguyện, tự giác chiến đấu cho khát vọng tự do, độc lập. Và đó

chính là văn hóa, là giá trị văn hóa sâu xa nhất mà Đảng và Mặt trận Việt Minh đã xây đắp

được trong quần chúng cách mạng. Ba là, sự chuẩn bị hết sức dày công, sáng tạo về tư tưởng,

văn hóa thông qua việc phát động, triển khai nhiều cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng và

các cuộc vận động văn hóa từ năm 1930 đến năm 1945. Xin không kể lại các cuộc đấu tranh

cụ thể đó diễn ra từ 1930, mà chỉ nhấn mạnh sự chuẩn bị về tư tưởng - văn hóa trong thời gian

11 GS. TS, Đinh Xuân Dũng

Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương

7.9 Page 69

▲back to top

đó để dẫn tới sự tuyên truyền, quảng bá, giáo dục và thắng lợi của các giá trị văn hóa chính

trị - cơ sở, nền tảng tư tưởng cực kỳ quan trọng cho Cách mạng tháng Tám. Đó là sự truyền

bá thế giới quan duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, đó là thắng lợi ưu trội trên mặt trận

triết học của chủ nghĩa duy vật đối với chủ nghĩa duy tâm và phương pháp luận duy tâm, đó

là cuộc tranh luận kéo dài và mở rộng trên trận tuyến lý luận văn hóa, văn học, nghệ thuật dẫn

tới sự tự nguyện hướng về, đồng cảm với khát vọng độc lập, tự do và giải phóng dân tộc của

tầng lớp trí thức, văn nghệ sĩ yêu nước thời đó. Hiệu quả sâu sắc của các cuộc đấu tranh và

vận động tư tưởng - văn hóa đó là hàng loạt các nhà nho yêu nước, các trí thức, các vị lãnh

đạo của đảng “cách mạng quốc gia” và cả các nhà phật học thời đó đã chuyển biến nhận thức

như một bước ngoặt lớn của cuộc đời mình sang với thế giới quan duy vật, với lý tưởng, khát

vọng và con đường cách mạng của Đảng, của mặt trận Việt Minh.

Thứ hai, Cách mạng tháng Tám với bạo lực chính trị của quần chúng và thắng lợi một

cách hòa bình.

Đây là một đặc trưng, một nét độc đáo hiếm có của một cuộc cách mạng giành chính

quyền. Để chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa, Đảng và Mặt trận Việt Minh đã tổ chức lực lượng

vũ trang sẵn sàng chiến đấu, hy sinh cho độc lập, tự do của dân tộc, điều đó là hiển nhiên đối

với mọi cuộc khởi nghĩa tuy đạo quân vũ trang rất trung thành nhưng còn nhỏ. Cuộc tổng

khởi nghĩa có một đạo quân chính trị hàng trăm vạn con người, có tổ chức, kỷ luật, tự nguyện,

tự giác, tràn đầy nhiệt huyết và khát vọng tự giải phóng. Tất cả lực lượng thù địch lúc bấy giờ

đều không thể dự đoán được khả năng nổi dậy và sức mạnh cực kỳ to lớn của đạo quân chính

trị đó. Tổng khởi nghĩa, xét từ chiều sâu văn hóa “là lực lượng của chính lòng dân” (theo GS.

Trần Văn Giàu). Lực lượng vĩ đại này như những dòng thác tràn về, mọi kẻ thù dù rất nhiều

súng đạn đều bó tay. Vì thế, có nhận định đầy thuyết phục rằng đây là cuộc khởi nghĩa giành

thắng lợi một cách hòa bình. Không có văn hóa của những người vùng lên khởi nghĩa sẽ

không thể có đặc điểm trên. (Trong lịch sử loài người, sự đổ máu khủng khiếp đã từng xảy ra

ở hầu hết các cuộc khởi nghĩa nổi dậy của những người bị áp bức, bóc lột).

Thứ ba, Đảng và Cách mạng tháng Tám năm 1945, nhìn từ giá trị văn hóa Đảng.

Cách mạng tháng Tám năm 1945 do Đảng ta lãnh đạo khi mới 15 tuổi với khoảng 5.000

đảng viên phải hoạt động trong bí mật, bị kẻ thù rình rập, khủng bố, giết hại và các thế lực

đối lập khác tranh giành quyền lãnh đạo… nhưng đã lãnh đạo toàn dân tộc ta làm nên thắng

lợi vĩ đại. Cùng với việc lý giải nguyên nhân ở đường lối cách mạng đúng đắn, có lẽ không

thể không nhấn mạnh nguyên nhân “Đảng có mặt mọi lúc, mọi nơi với đồng bào cả nước,

trong lúc khó cũng như trong lúc dễ, khi thắng cũng như khi bại, bao giờ cũng đứng ở đầu

sóng ngọn gió… cho nên dân tin Đảng vì dân mà chiến đấu, vì đồng bào đất nước mà hy sinh,

không vì quyền lợi ích kỷ riêng tư nào cả…”, cách mạng thành công “nhờ mối quan hệ máu

thịt của dân với Đảng”(3). Đó chính là những giá trị văn hóa cực kỳ quý báu của Đảng trong

quá trình chuẩn bị và tiến hành tổng khởi nghĩa tháng 8-1945.

Vai trò của văn hóa trong thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945

Qua các tư liệu, tài liệu, hình ảnh của Cách mạng tháng Tám năm 1945, có thể thấy

những giá trị văn hóa đã được khơi dậy, nuôi dưỡng và phát huy trong quần chúng nhân dân,

trước hết và quan trọng nhất, đó là lòng yêu nước, khát vọng độc lập, tự do, ý chí quyết tâm

7.10 Page 70

▲back to top

tự giải phóng mình. Không phát huy được giá trị văn hóa truyền thống ngàn đời và quý báu

này sẽ không có thắng lợi của Cách mạng tháng Tám. GS. Trần Văn Giàu kể lại “khi những

toán quân Anh đầu tiên tới Sài Gòn thì chúng nó và lũ thực dân Pháp theo sau được “chào

mừng” bằng cách cho chúng chứng kiến tận mắt cuộc biểu tình đông hơn một triệu nhân dân

hoan hô nước Việt Nam tự do và độc lập ra đời… thề quyết tâm bảo vệ độc lập, thống nhất

mới giành lại được, “Độc lập hay là chết” - khẩu hiệu hô lên từ lồng ngực của hàng triệu

người dân thường chắc đã cảnh cáo những ai muốn xâm chiếm Việt Nam một lần nữa”(4).

Một điều kỳ lạ rằng, thời đó, phương tiện thông tin cực kỳ hạn chế, đất nước kéo dài

khoảng 2.000 km mà sao lực lượng nổi dậy lại đồng loạt, trật tự, tự giác đến vậy? Chỉ một lời

kêu gọi, hiệu triệu nhưng cả nước cùng vùng lên. Cái gì tạo nên sức mạnh đó, chỉ có thể lý

giải nó bằng việc khẳng định rằng, các giá trị tiềm ẩn trong quần chúng đã được phát huy cao

độ nhất, đó là tính chủ động, tự lực, tự cường, sáng tạo. Không một chút gán ghép gượng ép,

đó chính là những giá trị văn hóa tiềm tàng trong hàng triệu “dân thường” (chữ dùng của GS.

Trần Văn Giàu) được khơi dậy mãnh liệt trong một cao trào cách mạng hợp lòng dân. Nếu

thử so sánh với khởi nghĩa Yên Bái của quốc dân Đảng do nhà yêu nước Nguyễn Thái Học

lãnh đạo, ta sẽ thấy sự khác biệt rõ ràng. Khởi nghĩa đó chỉ của những người trong quốc dân

Đảng, hầu như không có quần chúng đông đảo tự giác, tự nguyện đi theo. Đó là lý do sâu xa

dẫn tới thất bại đau đớn của cuộc khởi nghĩa. Ngược lại, Cách mạng tháng Tám mang tính

nhân dân sâu sắc, đó không phải cuộc nổi dậy đơn độc của Đảng mà của hàng triệu quần

chúng mang trong mình sức mạnh to lớn, vô địch của sự tự chủ, tự cường, chủ động và sáng

tạo.

Từ khi thành lập, trong hoạt động của mình, Đảng và sau này, Mặt trận Việt Minh luôn

luôn kết hợp nhuần nguyễn, sinh động giữa hoạt dộng chính trị và hoạt động văn hóa để tạo

nên sức mạnh tổng hợp cho các cuộc vận động cách mạng. Nối tiếp các hoạt động, triển khai

các cuộc đấu tranh, tranh luận về triết học, về luận lý học, về lý luận văn nghệ từ năm 1930

đến năm 1942, để chuẩn bị cho thời cơ cách mạng chuyển sang bước ngoặt mới, có hai sự

kiện văn hóa lớn được triển khai, một là Đề cương văn hóa năm 1943 và hai là Hội Văn hóa

cứu quốc - một tổ chức tập hợp lực lượng văn hóa yêu nước trong mặt trận Việt Minh, được

thành lập. Hai sự kiện trên là minh chứng đầy sức thuyết phục cho vai trò đặc biệt quan trọng

của văn hóa cho thắng lợi của Cách mạng tháng Tám.

Không nên tìm sự hoàn hảo, hoàn thiện của Đề cương mà phải tìm trong đó một phương

hướng đúng đắn cho hành động cứu nước Việt Nam của lực lượng trí thức, văn nghệ sĩ, lực

lượng sáng tạo và hoạt động văn hóa, từ đó, đề cương trở thành cơ sở lý luận có sức thu hút,

tập hợp, huy động, giác ngộ các lực lượng văn hóa yêu nước trong những năm trước mắt, và

trước hết cho thời cơ đang đến gần - chuẩn bị cho bước ngoặt của cách mạng. Ba nguyên tắc

lớn của cuộc vận động văn hóa Việt Nam trong giai đoạn lịch sử trước mắt: dân tộc hóa, đại

chúng hóa, khoa học hóa đã được xác định và truyền bá ngay trong giai đoạn đấu tranh đang

tiến về hướng khởi nghĩa giành độc lập. Đó là ý nghĩa lịch sử của bản Đề cương này.

Trên cơ sở định hướng của bản Đề cương, vấn đề cấp bách đặt ra là tập hợp các văn

nghệ sĩ, trí thức vào một tổ chức để họ trở thành một lực lượng yêu nước và cách mạng. Và

Hội Văn hóa cứu quốc ra đời. Một loạt trí thức, văn nghệ sĩ có tên tuổi, có uy tín nghề nghiệp

8 Pages 71-80

▲back to top

8.1 Page 71

▲back to top

đã vào Hội, từ Nguyên Hồng, Nam Cao, Tô Hoài, Kim Lân, Như Phong, Nguyễn Huy Tưởng,

Nguyễn Đình Thi rồi Huy Cận, Xuân Diệu… vào Hội và hoạt động sôi nổi ngay trong những

tháng tiền khởi nghĩa. Những sáng tạo văn học, nghệ thuật phục vụ cách mạng, đáp ứng nhu

cầu tinh thần của quần chúng chuẩn bị cho Cách mạng tháng Tám đã ra đời và được truyền

bá.

Rõ ràng là, văn hóa là một mặt trận, là một sức mạnh to lớn, độc đáo góp phần trực tiếp

tạo nên sức mạnh tổng hợp của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Bài học lịch sử

Trong các văn kiện của Đảng về văn hóa từ nhiều năm nay đã chứa đựng nhiều quan

điểm, kết luận được tổng kết từ thực tiễn gần 90 năm qua. Vấn đề chủ yếu đặt ra là chỉ đạo

và thực hiện những quan điểm đó như thế nào. Có thể rút ra một vài bài học lịch sử thực tiễn

cho hiện tại như sau:

Một là, thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã cho thấy văn hóa và năng lực sử dụng

văn hóa là một thành tố hữu cơ, một sức mạnh độc đáo tạo nên sức mạnh tổng hợp của cách

mạng. Sao nhãng quy luật ấy sẽ dẫn tới những tác hại khó lường đối với sự nghiệp cách mạng.

Tách rời hoặc không biết kết hợp giữa vận động chính trị và vận động văn hóa sẽ đồng thời

hạn chế hiệu quả thực tiễn của hai cuộc vận động đó. Nói rộng hơn, trong sự nghiệp cách

mạng của dân tộc ta hiện nay, đó là sự kết hợp không thể tách rời của 4 trụ cột tạo nên sự phát

triển bền vững của đất nước: kinh tế, chính trị, văn hóa và môi trường.

Hai là, thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là thắng lợi của cuộc cách mạng tự giác của

toàn dân tộc, là hiệu lệnh của chính lòng dân, là sự khơi dậy và phát huy cao độ những giá trị

văn hóa truyền thống, tốt đẹp và bền vững trong quần chúng nhân dân để tạo nên một đạo

quân chính trị hàng triệu người có lòng yêu nước nồng nàn, ý chí kiên cường, đoàn kết một

lòng, tự giác, chủ động, tự cường và sáng tạo tham gia làm nên cao trào cách mạng, thực hiện

bằng được những nhiệm vụ đã được xác định.

Ba là, thắng lợi của Cách mạng tháng Tám gắn liền với một phẩm chất văn hóa đặc biệt

và cao nhất của Đảng, đó là sự gắn bó máu thịt giữa Đảng và dân trong toàn bộ hoạt động

thực tiễn của mình. Củng cố, xây dựng chỉnh đốn Đảng cần gắn liền, không thể tách rời 4

nhân tố chính trị, tư tưởng, tổ chức và văn hóa và có lẽ, cao hơn nữa, phải làm cho các giá trị

văn hóa thấm sâu thực sự vào ba nhân tố trên, để xây dựng Đảng ta trong sạch, vững mạnh,

nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, thực hiện thành công sự nghiệp xây

dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân

chủ, công bằng, văn minh./.

-----------------------------------

(1) Trần Văn Giàu: Tác phẩm được Giải thưởng Hồ Chí Minh, Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2003,

quyển II, tr. 1700

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 3, tr. 554

(3) Trần Văn Giàu: Sđd, tr.1727 -1728

(4) Trần Văn Giàu: Sđd, tr. 1705

8.2 Page 72

▲back to top

20. Cách mạng Tháng Tám - Bản hùng ca bất tử / Đoàn Tất Thắng12 //

https://dangcongsan.vn. – 2024. - Ngày 28/08.

Cách mạng Tháng Tám là một trong 3 thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Việt Nam trong

thế kỷ 20. Bản hùng ca Tháng Tám là thành quả hội tụ bởi sức mạnh bản lĩnh, trí tuệ, hào khí

Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Cách mạng Tháng Tám vẫn mãi trường tồn cùng dân tộc bởi ý nghĩa lịch sử, tầm vóc

thời đại sâu sắc. Song một số tổ chức, cá nhân, nhất là các thế lực thù địch đã cố tình xuyên

tạc sự thật lịch sử, đánh tráo thành quả cách mạng, tìm cách hạ bệ sức mạnh Việt Nam và bôi

nhọ thanh danh của Đảng Cộng sản Việt Nam bằng luận điệu: Cách mạng Tháng Tám là “ăn

may” bởi “khoảng trống quyền lực".

“Ăn may” - một kiểu tư duy lấp liếm

Luận điệu xuyên tạc, đánh tráo thâm độc nhất mà các thế lực thù địch ra sức khai thác,

sử dụng là Cách mạng Tháng Tám diễn ra vào thời điểm mà Việt Nam đang hiện tồn “khoảng

trống quyền lực” sau Chiến tranh Thế giới lần thứ hai. Sự ngụy biện đó được William.J. (Hoa

Kỳ) lấp liếm trong cuốn “Con đường giành quyền lực của cộng sản ở Việt Nam” cho rằng:

“Sự tan rã nhanh chóng của chính phủ ở cả các khu vực thành thị và nông thôn đi đôi với sự

trì hoãn đổ bộ của các lực lượng chiếm đóng của Đồng minh sau khi Nhật Bản đầu hàng đã

tạo ra một khoảng trống chính trị ở tất cả các đầu mối quyền lực”.

Trong cuốn “Cách mạng Việt Nam 1945-Roosevelt, Hồ Chí Minh và De Gaulle trong

một thế giới chiến tranh”, Stein Tonnesson (Na Uy) tự tạo dựng: “Khoảng trống quyền lực có

thể được mô tả cụ thể hơn là sự vắng mặt của người Pháp và quân Đồng minh, sự thiếu quyết

đoán của người Nhật trong việc duy trì sự cai trị cho đến khi quân Đồng minh tới, và sự bất

lực của giới quan lại cùng chính quyền của họ trong việc tự phục vụ quyền lợi của họ” và từ

đó cố tình chụp mũ rằng: “Bằng việc tạo ra khoảng trống quyền lực, các cường quốc đã làm

đảo lộn toàn bộ tình hình và do đó đã “mời” Việt Minh giành chính quyền”...

Những luận điệu xuyên tạc này liên tục được các thế lực thù địch, phản động khai thác,

tán phát. Chúng biện minh, kể từ sau cuộc đảo chính ngày 9-3-1945, Việt Nam không còn là

thuộc địa của Pháp, tới khi phát xít Nhật tuyên bố đầu hàng quân Đồng minh vô điều kiện thì

ở Việt Nam xuất hiện “khoảng trống quyền lực” và khi xuất hiện “khoảng trống quyền lực”

thì cách mạng cứ nổ ra là giành thắng lợi, không cần phải “dày công tổ chức, lãnh đạo”.

Điểm chung của các luận điệu chống phá mà các thế lực cơ hội, bất mãn, thù địch, phản

động sử dụng là thủ đoạn suy diễn, chụp mũ và quy kết hết sức trắng trợn. Chúng cố tình đánh

tráo khái niệm và lập luận rằng Cách mạng Tháng Tám diễn ra đúng vào thời điểm có một

“khoảng trống quyền lực” ở Đông Dương nói chung, Việt Nam nói riêng sau khi Nhật hoàng

tuyên bố trên đài phát thanh chấp nhận đầu hàng không điều kiện các nước Đồng minh (ngày

14-8-1945) và quy kết cách mạng chỉ cần nổ ra là sẽ giành được thắng lợi để đi tới chụp mũ

rằng đó không phải là thành quả có được bằng sức mạnh của toàn thể dân tộc Việt Nam dưới

sự lãnh đạo của Đảng, mà chỉ thuần túy là một sự "ăn may". Bản chất của luận điệu đó nhằm

hạ bệ vai trò lãnh đạo của Đảng và lãnh tụ Hồ Chí Minh, hạ thấp sức mạnh của quần chúng

12 Đại tá, TS Đoàn Tất Thắng - Chủ nhiệm Bộ môn, Khoa Lịch sử Đảng, Trường Sĩ quan Chính trị

8.3 Page 73

▲back to top

nhân dân trong cuộc cách mạng vĩ đại này, làm lu mờ thành quả và giá trị vĩ đại của cuộc

cách mạng “long trời lở đất”.

Thành quả vĩ đại là sự thật không thể đảo lộn

Về mặt lý luận, cách mạng xã hội là sự biến đổi căn bản về chất trong toàn bộ các lĩnh

vực của đời sống xã hội và là phương thức chuyển từ hình thái kinh tế-xã hội cũ sang hình

thái kinh tế-xã hội ưu việt hơn. Bản chất cốt lõi của cách mạng xã hội là việc lật đổ một chính

quyền đã lỗi thời và thiết lập một chế độ chính trị tiến bộ hơn. Vì vậy, giai cấp cách mạng

phải giành chính quyền từ tay giai cấp thống trị, phản cách mạng và xây dựng bộ máy chính

quyền cách mạng. Tuy nhiên, dù đã trở nên lỗi thời, phản động song giai cấp thống trị không

bao giờ chịu nhường quyền lãnh đạo xã hội cho giai cấp khác nên bạo lực cách mạng chính

là quy luật phổ biến của mọi cuộc cách mạng. Vì vậy, cách mạng xã hội chỉ thành công khi

giai cấp cách mạng quy tụ, tổ chức lực lượng đủ mạnh để đánh đổ bạo lực phản cách mạng,

đập tan bộ máy chính quyền cũ, dựng xây chính quyền mới. Là cuộc cách mạng xã hội sâu

sắc, toàn diện, triệt để nhất, nên con đường giành thắng lợi của cách mạng vô sản càng trở

nên khó khăn, phức tạp, gian truân hơn.

Tiến trình lịch sử tự nhiên của xã hội loài người cho thấy, chưa có bất kỳ một cuộc cách

mạng xã hội nào giành thắng lợi do “ăn may” theo kiểu “há miệng chờ sung”, hay món quà

được ban tặng. Các cuộc cách mạng trên thế giới thành công đều là những cuộc chiến đấu đầy

thử thách, hy sinh của lực lượng cách mạng. Trong cuộc cách mạng tư sản Mỹ (1765-1783),

nước Mỹ đã phải tiến hành chiến tranh bằng sức mạnh của quân đội chống lại đế quốc Anh

để giành độc lập và thành lập nền dân chủ tự do lập hiến đầu tiên thời hiện đại là Hợp chúng

quốc Hoa Kỳ. Tại Nga, dưới sự lãnh đạo của Đảng Bolshevik và trực tiếp là Ủy ban Quân sự

cách mạng, nhân dân và lực lượng vũ trang cách mạng Nga (Hồng Vệ binh, thủy thủ, binh sĩ)

đã khởi nghĩa vũ trang giành thắng lợi trong Cách mạng Tháng Mười năm 1917, lập nên nước

Nga Xô viết...

Cách mạng Tháng Tám là thành quả tất yếu của cả quá trình chuẩn bị lâu dài, công phu

bằng bản lĩnh, trí tuệ, sức mạnh Việt Nam. Ngay khi vừa mới ra đời, Đảng Cộng sản Việt

Nam đã xác lập được đường lối đúng đắn, được tiến hành bằng phương pháp bạo lực cách

mạng của quần chúng để đánh đổ bạo lực phản cách mạng. Xuyên suốt 15 năm (1930-1945),

qua 3 cao trào cách mạng, Đảng đã lãnh đạo toàn thể dân tộc Việt Nam dày công chuẩn bị

toàn diện, chủ động tạo lực, tạo thế, tạo thời cơ cách mạng. Ngay khi nhận diện sự xuất hiện

của tình thế cách mạng, Đảng đã chủ trương đặt nhiệm vụ đánh đế quốc, tay sai, giải phóng

dân tộc lên hàng đầu tại Hội nghị Trung ương 6 (tháng 11-1939) và được Hội nghị Trung

ương 8 (tháng 5-1941) hoàn thiện.

Sau khi Nhật đảo chính Pháp, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị

“Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (ngày 12-3-1945), chỉ rõ: “Những cơ hội

tốt đang giúp cho những điều kiện khởi nghĩa mau chín muồi”; đồng thời quyết định thành

lập Ủy ban Quân sự cách mạng, Ủy ban Dân tộc giải phóng, Ủy ban Nhân dân cách mạng...

làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa. Hội nghị Quân sự cách mạng Bắc Kỳ (từ ngày 15 đến 20-4-

1945) đã chỉ rõ “Tình thế đã đặt nhiệm vụ quân sự lên trên tất cả các nhiệm vụ quan trọng và

8.4 Page 74

▲back to top

cần kíp trong lúc này”, nhằm hoàn thành trọng trách “trong thời kỳ tiền khởi nghĩa hiện giờ

và trong thời kỳ tổng khởi nghĩa sắp tới”.

Nhạy bén với thời cuộc, nhận định chính xác sự chín muồi của thời cơ cách mạng, Đảng

đã ra Lời hiệu triệu: “Giờ hành động quyết liệt đã đến. Đồng bào và các đoàn thể cứu quốc...

hãy cùng với Giải phóng quân và tự vệ đội nổi dậy đánh chiếm các đồn, các huyện lỵ, phủ lỵ

và các tỉnh lỵ, tước khí giới của giặc Nhật”. Thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa của lãnh tụ Hồ Chí

Minh cũng chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy

đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”. Trước khi Nhật hoàng công khai tuyên bố đầu

hàng một ngày, Ủy ban Khởi nghĩa đã ban hành Lệnh Tổng khởi nghĩa (Quân lệnh số 1, ngày

13-8-1945), phát động toàn thể dân tộc Việt Nam tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền

toàn quốc.

Thực tế khẳng định trong khoảng thời gian từ khi Nhật đảo chính Pháp, độc chiếm Đông

Dương cho đến ngày tổng khởi nghĩa thành công, ở Việt Nam không hề tồn tại bất kỳ “khoảng

trống quyền lực” nào, bởi Tập đoàn quân 38 của Nhật đã nhanh chóng thiết lập bộ máy thống

trị giành quyền kiểm soát trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam và Đông Dương. Một ngày sau khi

Quân lệnh số 1 được phát đi, Chính phủ Trần Trọng Kim vẫn tuyên bố “Nhất quyết không

chịu lùi một bước trước một khó khăn nào để làm tròn sứ mệnh...” và cam đoan “vẫn hợp tác

chặt chẽ với nhà đương cục Nhật”. Mặt khác, khi Đảng lãnh đạo toàn dân tiến hành tổng khởi

nghĩa, quân Nhật, Pháp ở Đông Dương vẫn gần như nguyên vẹn về lực lượng và quân Đồng

minh chưa kịp tiến vào Đông Dương. Do đó, chớp “thời cơ vàng” là nét nghệ thuật độc đáo

mà Đảng ta, đứng đầu là Bác Hồ đã kịp thời nắm bắt, lãnh đạo toàn dân dốc toàn lực tung đòn

quyết định hạ gục kẻ thù.

Bài học lịch sử và giá trị thời đại

Cách mạng Tháng Tám thành công, “Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100

năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy

mươi thế kỷ mà lập nên chế độ cộng hòa” (1). Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã mở

ra bước ngoặt trọng đại, đưa dân tộc Việt Nam bước sang kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ

nghĩa xã hội, đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ

vận mệnh của mình và đưa Đảng ta trở thành đảng cầm quyền. Đó là chiến thắng của tinh

thần tự lực cánh sinh, đem sức ta mà giải phóng cho ta... Đó là thắng lợi của bản lĩnh, trí tuệ,

sức mạnh, ý chí, niềm tin chính nghĩa của cả dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng.

“Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao

động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng lần này là lần đầu tiên trong

lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh

đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”(2). Ý nghĩa to lớn đó được nhà

sử học Mông Cổ, TS Sanomish Dashtsevel nhận định: “Cách mạng Tháng Tám đã tạo điều

kiện cho nhân dân Việt Nam làm chủ đất nước, giành được những thành tựu to lớn trong sự

nghiệp bảo vệ Tổ quốc, xây dựng đất nước. Cuộc Cách mạng Tháng Tám còn có ý nghĩa quan

trọng đối với phong trào giải phóng dân tộc, dân chủ ở các nước châu Á và trên thế giới”. Với

cộng đồng quốc tế, “trong các cuộc cách mạng cộng sản, cách mạng của những người Việt

Nam nổi lên như là một trong những cuộc cách mạng có sức sống và làm đảo lộn nhiều nhất”.

8.5 Page 75

▲back to top

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã làm sáng tỏ, bổ sung lý luận Mác-Lênin về cách

mạng giải phóng dân tộc thuộc địa trong thời đại mới.

Cách mạng Tháng Tám vẫn vẹn nguyên giá trị thời đại sâu sắc. Đó là nguồn cội để dân

tộc Việt Nam khơi dậy khát vọng cống hiến, phát huy sức mạnh nội sinh thúc đẩy đất nước

phát triển nhanh và bền vững trên con đường xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của Đảng, vì

dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Sự thật hiển nhiên chỉ có một, chân lý lịch sử là vĩnh hằng. Thành quả Cách mạng Tháng

Tám là kết tinh công sức, trí tuệ, ý chí, máu xương của toàn thể dân tộc Việt Nam, do Đảng

Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Đó là thành quả từ công tác chuẩn bị thực lực và tiềm lực cách

mạng chu đáo, khoa học và sự mẫn cảm về chính trị trong nhận diện tình thế, thời cơ cách

mạng của Đảng ta.

------------------------------

(1). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà

Nội, 2000, tr.436.

(2). Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 7, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.25.

21. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 – Bước ngoặt vĩ đại của cách mạng Việt Nam

trong thế kỷ XX / Vũ Trọng Lâm13 // https://tapchicongsan.org.vn. - 2024. - Ngày 19/8.

Tháng Tám năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân

Việt Nam đã nhất tề đứng lên tạo thành cơn bão táp cách mạng, lật nhào ách thống trị của

phát xít Nhật, giành lại quyền độc lập cho dân tộc. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình,

Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân

chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Từ những giá trị và tầm

vóc to lớn đó, Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

được khẳng định là một trong những “chiến công hiển hách và thắng lợi có ý nghĩa lịch sử và

thời đại của dân tộc Việt Nam”(1) trong thế kỷ XX.

1- Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam Dân

chủ Cộng hòa đã đập tan ách thống trị hơn 80 năm của chủ nghĩa thực dân, phát xít tàn bạo,

chấm dứt sự tồn tại của chế độ phong kiến lỗi thời; thiết lập nền dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ

nguyên mới trong lịch sử dân tộc - kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất

nước. Sự ra đời của Nhà nước dân chủ nhân dân ở Việt Nam là bước nhảy vọt to lớn, là cuộc

cải biến xã hội vĩ đại không chỉ của lịch sử dân tộc Việt Nam mà của cả lịch sử phong trào

đấu tranh giải phóng dân tộc của các dân tộc bị áp bức chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc

trên thế giới.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thể hiện nhãn quan chính trị nhạy bén

của Đảng khi nhận định những mâu thuẫn cơ bản giữa nhân dân Việt Nam và đế quốc, tay sai

đã trở nên sâu sắc, từ đó yêu cầu độc lập dân tộc được đặt ra bức thiết, nhiệm vụ giải phóng

dân tộc được đặt lên hàng đầu. Đây không phải là nhận thức “ngẫu nhiên” mà là kết quả của

13. PGS, TS Vũ Trọng Lâm (Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật)

8.6 Page 76

▲back to top

cả một quá trình đúc rút kinh nghiệm của Đảng qua cao trào cách mạng 1930 - 1931, đỉnh cao

là Xô-viết Nghệ - Tĩnh và cao trào cách mạng dân tộc dân chủ những năm 1936 - 1939, có sự

vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê-nin về mối quan hệ giữa dân tộc và giai

cấp ở một nước thuộc địa, nửa phong kiến. Giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa giải phóng

dân tộc và giải phóng giai cấp là cơ sở quan trọng để Đảng xác định đối tượng chính của cách

mạng ở từng giai đoạn cụ thể, từ đó tổ chức lực lượng đánh bại kẻ thù, mở đường cho Cách

mạng Tháng Tám đi đến thành công, bởi “Nhiệm vụ phản đế và nhiệm vụ phản phong kiến

khăng khít với nhau là một vấn đề chiến lược cách mạng. Nếu tách hai nhiệm vụ đó ra thì có

thể đưa cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đến chỗ thất bại. Tuy vậy, hai nhiệm vụ đó

không tiến hành song song nhất loạt ngang nhau. Đó là một kinh nghiệm quan trọng về chỉ

đạo chiến lược của Đảng ta”(2).

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là cuộc vùng dậy và chiến đấu anh dũng của cả dân

tộc, là đỉnh cao của ý chí quật cường, sức mạnh đoàn kết toàn dân, thể hiện tầm cao trí tuệ

dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại. Trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta,

Cách mạng Tháng Tám là cuộc cách mạng vĩ đại nhất, là trang sử vẻ vang nhất, chói lọi nhất.

Với Cách mạng Tháng Tám, “Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để

gây nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỷ mà lập

nên chế độ Dân chủ Cộng hòa”(3). Cách mạng Tháng Tám làm nên “cuộc đổi đời” cho toàn

dân tộc. Từ thân phận nô lệ, nhân dân ta trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh

của mình. Trong những ngày Cách mạng Tháng Tám (từ ngày 14 đến ngày 28-8-1945), quần

chúng nhân dân thông qua hình thức đấu tranh chính trị, như mít tinh, biểu tình, vận động

binh lính,... có sự hỗ trợ của lực lượng vũ trang, đã nhanh chóng giành thắng lợi. Có thể nhận

thấy, Cách mạng Tháng Tám diễn ra chỉ với một khoảng thời gian ngắn, gánh chịu ít hy sinh,

tổn thất là do sự nhạy bén, sáng tạo của Đảng trong việc đánh giá tình hình, chủ động nắm

bắt thời cơ, tiến hành tổng khởi nghĩa bằng phương pháp đấu tranh phù hợp. Trong bối cảnh

phát xít Nhật ở Đông Dương tan rã, chính quyền tay sai tê liệt, quân đồng minh chưa tiến vào

Việt Nam, lực lượng chính trị và vũ trang cách mạng được rèn luyện qua thực tiễn đấu tranh...,

Đảng ta đã phát động tổng khởi nghĩa, lãnh đạo quần chúng nhân dân giành chính quyền. Nhờ

vậy, cách mạng đã tránh được sự đụng đầu với kẻ thù khi còn đang mạnh, đồng thời tạo nên

thế hợp pháp, chính nghĩa của Chính phủ lâm thời khi đón tiếp quân đồng minh. Tổng kết về

Cách mạng Tháng Tám, Nghị quyết Đại hội III của Đảng chỉ rõ: “Nếu Đảng ta trước đó không

xây dựng lực lượng vũ trang và thành lập những khu căn cứ rộng lớn để làm chỗ dựa cho lực

lượng chính trị và phong trào đấu tranh chính trị, và khi điều kiện đã chín muồi không mau

lẹ phát động cuộc khởi nghĩa vũ trang thì cách mạng cũng không thể mau chóng giành được

thắng lợi”(4).

Sự đúng đắn, nhất quán của Đảng trong việc xác định phương hướng, mục tiêu, xây

dựng lực lượng và phương pháp đấu tranh cách mạng, trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa

Mác - Lê-nin vào điều kiện thực tiễn của xã hội Việt Nam thuộc địa, nửa phong kiến, được

kiểm nghiệm qua chặng đường 15 năm đấu tranh cách mạng, đã dẫn đến đỉnh cao thắng lợi

là Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Đây là cơ sở vững chắc bác bỏ những luận điệu về

“khoảng trống quyền lực” nhằm phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng và sự chuẩn bị của toàn

8.7 Page 77

▲back to top

dân cho cuộc tổng khởi nghĩa khi thời cơ khách quan thuận lợi xuất hiện. Nếu không có sự

chuẩn bị kỹ càng, cụ thể về lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang và chiến khu, căn cứ địa

thì cho dù điều kiện khách quan có thuận lợi đến mấy cũng không thể tận dụng được để phát

động toàn dân đứng lên giành chính quyền trên phạm vi cả nước trong một khoảng thời gian

nhanh chóng như vậy.

2. Không chỉ có giá trị và ý nghĩa to lớn đối với cách mạng Việt Nam, Cách mạng Tháng

Tám năm 1945 còn là sự kiện trọng đại của phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế

giới trong thế kỷ XX. Đó là đòn quyết định phá tung một mắt xích quan trọng và thúc đẩy sự

tan rã nhanh chóng của hệ thống thuộc địa; mở đầu quá trình sụp đổ của chủ nghĩa thực dân

cũ. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám góp phần làm giàu thêm kho tàng lý luận của chủ

nghĩa Mác - Lê-nin. Nó chứng tỏ rằng, trong thời đại ngày nay, cuộc cách mạng dân tộc dân

chủ nhân dân ở một nước thuộc địa, do toàn dân nổi dậy, dưới sự lãnh đạo của một đảng Mác

- Lê-nin, có đường lối đúng đắn hoàn toàn có thể giành thắng lợi.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là thắng lợi của chủ nghĩa Mác - Lê-nin được vận

dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của cách mạng Việt Nam; là thắng lợi của tư tưởng Hồ

Chí Minh và đường lối cách mạng của Đảng ta gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, gắn

sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; là sự thể nghiệm thành công đầu tiên chủ nghĩa Mác

- Lê-nin tại một nước thuộc địa ở châu Á. Đây còn là quá trình phát triển tất yếu của lịch sử

dân tộc trải qua mấy nghìn năm phấn đấu gian khổ, hy sinh, là đỉnh cao của ý chí quật cường,

sức mạnh cố kết cộng đồng, tầm cao trí tuệ của dân tộc hòa quyện với chủ nghĩa Mác - Lê-

nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, với xu thế của thời đại là hòa bình, dân chủ, tiến bộ xã hội, độc

lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định ý nghĩa to lớn của Cách mạng Tháng Tám năm

1945: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp

lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng: Lần này là lần đầu tiên

trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã

lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”(5).

Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, lần đầu tiên trong lịch sử, một Nhà

nước dân chủ cộng hòa ra đời, gắn bó mật thiết với nhân dân - Nhà nước của nhân dân, do

nhân dân và vì nhân dân. Đó cũng là Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã

cổ vũ mạnh mẽ các dân tộc bị áp bức ở các nước châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh

vùng dậy đấu tranh lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, đế quốc, giành độc lập dân

tộc. Đồng thời, góp phần tăng cường sức mạnh của lực lượng tiến bộ và yêu chuộng hòa bình

trên thế giới đấu tranh cho độc lập, tự do và tiến bộ xã hội; ngăn chặn chiến tranh, bảo vệ hòa

bình thế giới.

3. Thành quả vĩ đại và những bài học lịch sử vô giá của Cách mạng Tháng Tám và việc

thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trở thành động lực và sức mạnh to lớn để nhân

dân ta bước vào cuộc chiến tranh trường kỳ 30 năm chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm

lược, hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.

8.8 Page 78

▲back to top

Trong những năm đầu sau ngày đất nước giành được độc lập, nước cộng hòa non trẻ

phải đối mặt với “thù trong, giặc ngoài”. Vượt lên những khó khăn đó, Đảng ta và Chủ tịch

Hồ Chí Minh thực hiện sách lược tạm hòa hoãn với Pháp và Tưởng để duy trì hòa bình, củng

cố chính quyền cách mạng, tiến hành diệt “giặc đói”, “giặc dốt” và chuẩn bị mọi mặt cho cuộc

kháng chiến trường kỳ chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, với tinh thần “thà hy sinh tất

cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”(6), trên cơ sở đường

lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, dựa vào sức mình là chính, với phương châm:

Vừa kháng chiến, vừa kiến quốc; vừa chiến đấu, vừa xây dựng lực lượng; vừa kháng chiến,

vừa củng cố hậu phương, và với phương pháp tác chiến thích hợp, toàn Đảng, toàn dân và

toàn quân ta đã lần lượt làm phá sản các chiến lược của kẻ thù. Sau chín năm trường kỳ kháng

chiến, trải qua hơn 3.000 ngày đêm chiến đấu hy sinh, gian khổ, nhưng vô cùng anh dũng và

tự hào, nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng

lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, buộc thực dân Pháp phải rút quân về nước và thừa nhận

các quyền dân tộc cơ bản: độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam

và các nước Đông Dương.

Với thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, “lần đầu tiên trong

lịch sử, một nước thuộc địa nhỏ yếu đã đánh thắng một nước thực dân hùng mạnh. Đó là một

thắng lợi vẻ vang của nhân dân Việt Nam, đồng thời cũng là một thắng lợi của các lực lượng

hòa bình, dân chủ và xã hội chủ nghĩa trên thế giới”(7).

Sau Hiệp định Geneva năm 1954, hòa bình được lập lại ở miền Bắc, nhưng tại miền

Nam, đồng bào ta vẫn rên xiết dưới gót giày của đế quốc, tay sai. Trước tình hình đó, nhiệm

vụ thiêng liêng của cả dân tộc là giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Thực hiện nhiệm

vụ cao cả này, nhân dân cả nước bước vào cuộc kháng chiến thần thánh đầy khó khăn, gian

khổ nhưng với tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”(8) và với niềm tin sắt đá “dù

phải kinh qua gian khổ, hy sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn”(9), dân

tộc Việt Nam một lần nữa đứng lên đánh đuổi đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai.

Trải qua 21 năm chiến đấu anh dũng, với đường lối chính trị, đường lối quân sự độc lập,

tự chủ, đúng đắn, sáng tạo và nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh khoa học, linh hoạt của Đảng;

với phương châm toàn dân đánh Mỹ, cả nước đánh Mỹ, “mỗi người dân là một dũng sĩ diệt

Mỹ”; với sự chi viện của miền Bắc xã hội chủ nghĩa, sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ

nghĩa và nhân loại tiến bộ trên thế giới..., quân và dân ta đã đánh bại các chiến lược chiến

tranh của đế quốc Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử mùa Xuân

năm 1975 đã giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là thành quả vĩ đại nhất của sự

nghiệp giải phóng dân tộc; kết thúc cuộc đấu tranh suốt 30 năm, giành độc lập hoàn toàn cho

Tổ quốc, chấm dứt ách thống trị kéo dài hơn một thế kỷ của chủ nghĩa thực dân, đế quốc trên

đất nước ta; mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - kỷ nguyên độc lập, tự do và chủ

nghĩa xã hội. Thắng lợi đó “mãi mãi được ghi vào lịch sử dân tộc ta như một trong những

trang chói lọi nhất, một biểu tượng sáng ngời về sự toàn thắng của chủ nghĩa anh hùng cách

8.9 Page 79

▲back to top

mạng và trí tuệ con người, và đi vào lịch sử thế giới như một chiến công vĩ đại của thế kỷ

XX”(10).

Trong những năm đầu sau khi đất nước thống nhất, chúng ta gặp nhiều khó khăn lớn.

Một mặt, chúng ta phải giải quyết hậu quả 30 năm chiến tranh; mặt khác, phải tiến hành các

cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế; trong bối cảnh bị bao vây,

cấm vận. Nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng, toàn dân tộc quyết tâm đồng lòng vượt qua khó

khăn, nhanh chóng khôi phục sản xuất, xây dựng, củng cố chính quyền trên phạm vi cả nước,

ban hành Hiến pháp mới của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tuy nhiên, việc duy

trì quá lâu cơ chế tập trung, bao cấp không còn phù hợp với thực tiễn đã làm bộc lộ những

hạn chế, nhược điểm. Trong hoạch định và thực hiện đường lối cách mạng xã hội chủ nghĩa,

có lúc, có nơi đã mắc sai lầm, khuyết điểm chủ quan, duy ý chí. Đó là một trong những nguyên

nhân dẫn đến sự trì trệ, khủng hoảng kinh tế - xã hội trong những năm đầu cả nước đi lên chủ

nghĩa xã hội.

Mười năm cả nước xây dựng chủ nghĩa xã hội (1975 - 1985), kể từ khi giải phóng miền

Nam, thống nhất đất nước, là 10 năm Đảng ta tìm tòi con đường đổi mới. Đây cũng là thời kỳ

tư duy mới được hình thành từng bước, bắt nguồn từ thực tiễn sinh động của cách mạng Việt

Nam. Những thành tựu và khuyết điểm trong mười năm ấy đã để lại những bài học quý giá

cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam trong những năm tiếp theo.

Trên cơ sở tổng kết thực tiễn và đổi mới mạnh mẽ tư duy, nhất là tư duy kinh tế, Đảng

ta đã khởi xướng và lãnh đạo sự nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đại hội VI của Đảng (tháng 12-1986) đã chính thức đề ra đường lối đổi mới đất nước, mở ra

bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Qua các kỳ đại

hội, từ Đại hội VII đến Đại hội XIII, Đảng ta luôn khẳng định tiếp tục đổi mới đồng bộ, toàn

diện trên các lĩnh vực của đời sống xã hội với những bước đi, cách làm phù hợp, giữ vững

định hướng xã hội chủ nghĩa; kiên định chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, coi

đó là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của Đảng. Đảng ta không ngừng phát

triển tư duy lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam,

lãnh đạo toàn dân thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, đẩy mạnh công nghiệp

hóa, hiện đại hóa và tích cực, chủ động hội nhập quốc tế.

Qua thực tiễn công cuộc đổi mới đất nước, Đại hội X của Đảng nhận định: “Nhận thức

về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ngày càng sáng tỏ hơn; hệ thống

quan điểm lý luận về công cuộc đổi mới, về xã hội xã hội chủ nghĩa và con đường đi lên chủ

nghĩa xã hội ở Việt Nam đã hình thành trên những nét cơ bản”(11). Đến Đại hội XIII, Đảng

ta nêu rõ: “Lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa

xã hội ở nước ta ngày càng được hoàn thiện và từng bước được hiện thực hóa”(12).

Cùng với những thành tựu về mặt lý luận, thực tiễn công cuộc đổi mới đất nước gần 40

năm qua đã “đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, phát triển mạnh mẽ, toàn

diện... Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày

nay”(13). Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, tăng trưởng được duy trì ở mức

khá cao; tiềm lực, quy mô và sức cạnh tranh của nền kinh tế được nâng lên. Công tác xây

dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị được đặc biệt chú trọng, đạt nhiều kết quả tích

8.10 Page 80

▲back to top

cực. Công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí chuyển biến mạnh mẽ,

có bước đột phá, được tiến hành quyết liệt, có hiệu quả, ngày càng đi vào chiều sâu, gắn kết

chặt chẽ giữa “xây” và “chống”. Sự thống nhất, phối hợp đồng bộ giữa Đảng, Nhà nước, Mặt

trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội được tăng cường. Chính trị, xã hội ổn định; quốc

phòng, an ninh không ngừng được củng cố, kiên quyết, kiên trì đấu tranh giữ vững độc lập,

chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; quan hệ đối ngoại và hội nhập quốc tế ngày càng

sâu rộng và hiệu quả; vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao(14).

Công cuộc đổi mới đã đáp ứng được những đòi hỏi bức thiết của tình hình đất nước, phù

hợp với xu thế phát triển của thời đại; có ý nghĩa như một cuộc cách mạng trong thời kỳ mới;

khẳng định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội là phù hợp với thực tiễn đất nước và xu thế

phát triển của lịch sử. Những thành tựu to lớn đạt được từ ngày thành lập nước Việt Nam Dân

chủ Cộng hòa đến nay chứng tỏ sự trưởng thành về mọi mặt của Đảng, Nhà nước và dân tộc

Việt Nam. Những bài học lịch sử quý báu từ thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

sẽ tiếp tục được phát huy cao độ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã

hội chủ nghĩa hiện nay, phấn đấu vì một nước Việt Nam giàu mạnh và hùng cường.

-----------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.6

(2) Trường Chinh: Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1975, t.II,

tr. 494

(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. 4, tr. 3

(4) Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, t.21, tr.631

(5) Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, t. 21, tr. 631

(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 4, tr. 534

(7) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.12, tr.410

(8) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.15, tr.130

(9) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.15, tr.618

(10) Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t.37, tr.471

(11) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.17

(12) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021,

t.I, tr.25

(13) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t.I, tr.25

(14) Xem: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t.I, tr.77 – 78

22. Cách mạng Tháng Tám năm 1945: Biểu tượng cao đẹp, trường tồn của sự kết tinh,

hòa quyện sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại / Nguyễn Minh Phương14 //

https://tapchicongsan.org.vn . - 2024. - Ngày 07/09.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam, mở

ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã

14 TS. Nguyễn Minh Phương

Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng

9 Pages 81-90

▲back to top

9.1 Page 81

▲back to top

hội, đưa vị thế người dân trở thành chủ nhân thực sự của đất nước. Thành công của cuộc cách

mạng đã nêu cao giá trị kết tinh sức mạnh dân tộc gắn với thời đại, để lại bài học kinh nghiệm

vô giá, cần được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng phù hợp trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ

vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay.

Khái quát tiến trình cách mạng Việt Nam trước mốc son lịch sử Cách mạng Tháng

Tám

Năm 1858, liên quân Pháp - Tây Ban Nha đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà (thành phố Đà

Nẵng), bắt đầu xâm lược Việt Nam. Với lòng yêu nước nồng nàn, thời gian đầu, nhân dân

phối hợp với quân triều đình đấu tranh đẩy lùi kẻ thù xâm lược, làm thất bại kế hoạch “đánh

nhanh thắng nhanh”(1) của Pháp; tuy nhiên, triều đình Huế lại từng bước thỏa hiệp, ngày 6-

6-1884, Hiệp ước Pa-tơ-nốt được ký kết, từ đây, nước ta chính thức trở thành thuộc địa của

thực dân Pháp.

Không chấp nhận sự cai trị của quân xâm lược, ngay trong triều đình nhà Nguyễn, phe

chủ chiến, đứng đầu là đại thần Tôn Thất Thuyết vẫn quyết tâm xây dựng lực lượng chống

Pháp. Tháng 7-1885, “vụ biến” kinh thành Huế nổ ra, vua Hàm Nghi xuất cung, phát động

phong trào Cần Vương (giai đoạn 1885 - 1896), là ngọn cờ đầu quy tụ, mở đường cho các

phong trào đấu tranh chống Pháp xâm lược, đứng đầu là các sĩ phu yêu nước; đồng thời, cuộc

khởi nghĩa nông dân Yên Thế (giai đoạn 1884 - 1913) do vị anh hùng Hoàng Hoa Thám lãnh

đạo, khiến thực dân Pháp bị tổn thất nặng nề; trong khi nhiều phong trào yêu nước theo

khuynh hướng dân chủ tư sản, như Đông Du, Đông Kinh Nghĩa Thục, Duy Tân,... của các

nhân sĩ, trí thức nổi tiếng, như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh,… phát triển rộng khắp

nhưng đều bị đàn áp dã man hoặc lâm vào bế tắc và thất bại.

Ngày 5-6-1911, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành (sau này là Chủ tịch Hồ

Chí Minh vĩ đại) rời bến cảng Nhà Rồng với tên mới là Văn Ba, trên tàu Đô đốc Latútsơ

Tơrêvin để đến nước Pháp, tìm đường giải phóng dân tộc. Năm 1919, Chiến tranh thế giới

thứ nhất kết thúc, các nước đế quốc thắng trận tổ chức Hội nghị Véc-xây, Người gửi đến Hội

nghị Bản Yêu sách của nhân dân An Nam, ký tên Nguyễn Ái Quốc. Tháng 7-1920, Nguyễn

Ái Quốc đọc bài viết “Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa” của V.I. Lê-nin đăng trên

Báo Nhân đạo của Đảng Xã hội Pháp, từ đây, Người nhận thức rõ về một con đường giải

phóng dân tộc mới mẻ, đầy hy vọng và kiên định dấn thân theo cách mạng. Tại Đại hội Tua

được triệu tập vào ngày 25-12-1920, Nguyễn Ái Quốc đã bỏ phiếu tán thành Quốc tế thứ III,

tham gia thành lập Phân bộ Pháp của Quốc tế Cộng sản, Người xác định: “Muốn cứu nước

và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản”(2).

Sau quá trình tích cực truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê-nin nhằm chuẩn bị cho sự ra đời

của một chính đảng vô sản ở Việt Nam, khi các điều kiện thành lập đảng chín muồi, từ ngày

6-1 đến ngày 7-2-1930, tại Hương Cảng (Trung Quốc), dưới sự chủ trì của lãnh tụ Nguyễn Ái

Quốc, hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản diễn ra và đi đến quyết định thành lập một

chính Đảng thống nhất, lấy tên là Đảng Cộng sản Việt Nam(3). Kể từ đây, cách mạng giải

phóng dân tộc nước ta được đặt dưới sự lãnh đạo của một Đảng chân chính, có đường lối,

phương thức, mục tiêu rõ ràng, huy động được sức mạnh, niềm tin của quần chúng nhân dân.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, cách mạng Việt Nam trải qua 3 cuộc diễn tập chính, bao

9.2 Page 82

▲back to top

gồm: Cao trào cách mạng 1930 - 1931 với đỉnh cao Xô-viết Nghệ Tĩnh, phong trào vận động

dân chủ, dân sinh 1936 - 1939 và cuộc vận động giải phóng dân tộc 1939 - 1945 - là bước

chuẩn bị mang tính quyết định cho thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám.

Diễn biến chính của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, thực dân Pháp chĩa vũ khí tấn công cách mạng

Việt Nam, trước hết hòng tiêu diệt Đảng Cộng sản Đông Dương; thành lập nhiều nhà tù ở nơi

“sơn cùng thủy tận” để giam cầm, đày đọa người yêu nước làm cách mạng. Tháng 9-1940,

phát-xít Nhật xâm lược Đông Dương, thực thi chính sách chiếm đóng (trái ngược với tuyên

bố của họ về kế hoạch thành lập “Khu vực Đại Đông Á thịnh vượng chung”); lựa chọn “cộng

tác - cộng trị” với thực dân Pháp như một chính sách phù hợp(4) nhằm đạt được các mục đích

hữu hiệu, nhưng ít tốn kém, rằng: “Bằng cách này, phát - xít Nhật đã chiếm được Đông Dương

khá dễ dàng, đồng thời họ còn có thể lợi dụng được bộ máy đàn áp, bóc lột mà thực dân Pháp

đã xây dựng gần một thế kỷ ở Việt Nam”(5).

Tháng 3-1945, phát-xít Nhật thực hiện cuộc đảo chính, hất cẳng Pháp khỏi Đông Dương;

ngay sau sự kiện đó, Trung ương Đảng ra chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của

chúng ta”, từ đó phong trào kháng Nhật, cứu nước diễn ra mạnh mẽ. Chiến tranh thế giới thứ

hai bước vào giai đoạn cuối, tháng 8-1945, Nhật Hoàng ký hiệp ước đầu hàng vô điều kiện

Hồng quân Liên Xô và các nước đồng minh; trong khi đó, chính phủ Trần Trọng Kim rệu rã,

ô hợp, không còn đủ sức nắm quyền. Tin tức về việc Nhật đầu hàng nhanh chóng lan truyền

trong khắp nhân dân, chớp thời cơ đó, Việt Minh nhanh chóng tổ chức những cuộc mít-tinh,

biểu tình thị uy vũ trang, lôi cuốn hàng triệu quần chúng sẵn sàng đứng lên giành chính quyền.

Nghiên cứu và phân tích tình hình, các điều kiện chủ quan và khách quan đã chín muồi, Đảng

ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Lúc này thời cơ thuận lợi đã tới, dù hy sinh tới đâu,

dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập dân tộc”(6);

bởi nếu chậm trễ thì các nguy cơ cản trở xuất hiện, tình hình sẽ diễn biến rất phức tạp, khó

lường(7).

Ngày 13-8-1945, Lệnh khởi nghĩa (quân lệnh số 1 của Ủy ban khởi nghĩa) được ban bố,

ở thời điểm lịch sử đó, thư kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: “Giờ quyết định cho

vận mệnh dân tộc đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng

cho ta”(8). Hưởng ứng lệnh tổng khởi nghĩa toàn quốc, nhân dân các tỉnh Bắc Giang, Hải

Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam đã giành chính quyền thành công. Đây là bốn tỉnh giành được

chính quyền ở tỉnh lỵ sớm nhất; tại Hà Nội, ngày 19-8-1945, hàng vạn nhân dân nội, ngoại

thành xuống đường biểu dương lực lượng dưới sự hỗ trợ của các đội tự vệ chiến đấu, lần lượt

chiếm Phủ Khâm sai Bắc Bộ, Sở Cảnh sát Trung ương, Sở Bưu điện, Trại Bảo an binh,... và

đến tối cùng ngày cuộc khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi. Đến trước ngày 30-8-1945,

nhân dân hầu hết địa phương trong cả nước, đặc biệt tại các thành phố lớn (Sài Gòn, Huế,…)

tiến hành chiếm các công sở, giành chính quyền về mình. Tại Tân Trào (huyện Sơn Dương -

tỉnh Tuyên Quang) đã diễn ra Hội nghị toàn quốc của Đảng trong hai ngày 14 và 15-8-1945,

thống nhất thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh, quyết định Quốc kỳ nền đỏ, sao vàng,

chọn bài “Tiến quân ca” làm Quốc ca và bầu ra Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam, Chính

phủ Lâm thời do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Ngày 30-8-1945, vua Bảo Đại - vị vua cuối cùng

9.3 Page 83

▲back to top

của triều Nguyễn thoái vị, trao ấn kiếm cho Chính phủ Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng

hòa. Chế độ quân chủ Việt Nam chấm dứt sự tồn tại.

Dưới sự lãnh đạo của Ðảng, nhân dân ta đã nhất tề vùng lên giành chính quyền trong 15

ngày (từ ngày 13 đến ngày 28-8-1945), chấm dứt sự thống trị gần trăm năm của thực dân và

hàng nghìn năm của phong kiến, thiết lập nền dân chủ cộng hòa. Cuộc tổng khởi nghĩa giành

thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay nhân dân. Đây là sự kiện chứng

minh “lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một

Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”(9).

Thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là kết quả của sự lãnh đạo đúng đắn

của Đảng, sự nắm bắt thời cơ, cùng với khát vọng độc lập, tự do của toàn dân tộc Việt Nam.

Cách mạng Tháng Tám: Thắng lợi khởi nguồn từ kết tinh sức mạnh dân tộc với

sức mạnh thời đại

Trong thời đại cách mạng vô sản, chủ nghĩa Mác - Lê-nin phân tích, giai cấp vô sản ở

mỗi nước phải biết kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại nhằm tạo ra sức mạnh

tổng hợp, giành thắng lợi cho cách mạng. Trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản năm 1848,

C. Mác và Ph. Ăngghen viết: “Vô sản tất cả các nước, đoàn kết lại!”(10); sau này, V.I. Lê-

nin đã phát triển, bổ sung thành: “Vô sản tất cả các nước và các dân tộc bị áp bức, đoàn kết

lại!”(11). Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đến với Chủ nghĩa Mác - Lê-nin đã lĩnh hội những quan

điểm sâu sắc trong mối quan hệ cách mạng Việt Nam với cách mạng thế giới, Người chủ

trương gắn chặt tinh thần yêu nước với tinh thần quốc tế vô sản theo định hướng “Vì nền hòa

bình thế giới, vì tự do và ấm no, những người bị bóc lột thuộc mọi chủng tộc cần đoàn kết lại

và chống bọn áp bức”(12); đề cao kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại bên cạnh

nguyên tắc dựa vào nội lực, “đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”(13), xác định cần tranh thủ

tối đa sự đồng tình, ủng hộ của thế giới.

Nhìn lại thành công của Cách mạng Tháng Tám, có thể thấy, Đảng ta và Chủ tịch Hồ

Chí Minh từ sớm đã chủ trương nâng cao sức mạnh nội sinh, chuẩn bị toàn diện cho cuộc

tổng khởi nghĩa giành chính quyền; các tài liệu chủ nghĩa Mác - Lê-nin bằng nhiều kênh được

bí mật chuyển về nước và tuyên truyền sâu rộng trong nhân dân, nhất là tầng lớp công nhân

để tạo sự chuyển biến về chất của lực lượng cách mạng. Thông qua 3 đợt diễn tập, quần chúng

được giác ngộ về chính trị, Đảng ta cũng tích lũy thêm nhiều kinh nghiệm trong xây dựng

Mặt trận dân tộc thống nhất, trong tổ chức, lãnh đạo quần chúng đấu tranh, phát huy tinh thần

phối hợp, đoàn kết quần chúng; mặt khác, khi nhận thấy tính ưu việt, khoa học, nhân dân ngày

càng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, với thành quả mà cách mạng mang lại. Nghị quyết

Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng tháng 11-1939 đã đánh dấu sự chuyển hướng

quan trọng - đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu. Trong 2 năm 1940 - 1941, nước

ta nổ ra 3 cuộc khởi nghĩa vũ trang, là khởi nghĩa Bắc Sơn (tháng 9-1940), khởi nghĩa Nam

Kỳ (tháng 11-1940) và binh biến Đô Lương (tháng 1-1941); tuy nhiên, các cuộc nổi dậy đều

thất bại vì điều kiện khởi nghĩa chưa chín muồi, nhưng là những tiếng súng báo hiệu cho cuộc

tổng khởi nghĩa toàn quốc, là bước đầu thực hiện cuộc đấu tranh bằng vũ trang của các dân

tộc Đông Dương.

9.4 Page 84

▲back to top

Cùng với đó, Đảng ta công bố Tuyên ngôn, Chương trình, Điều lệ của mình là tập hợp

mọi lực lượng yêu nước, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân; phát huy cao độ tinh thần ái

quốc của nhân dân, vận động các tầng lớp, giai cấp cùng tham gia cứu quốc. Bên cạnh đó, tập

trung xây dựng các đội du kích, sau này là đội Cứu quốc quân; thành lập đội tự vệ vũ trang

để chuẩn bị xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân và thúc đẩy cơ sở chính trị phát triển; ngày

22-12-1944, đồng chí Võ Nguyên Giáp được Trung ương Đảng và lãnh tụ Hồ Chí Minh ủy

nhiệm tổ chức, lãnh đạo, chỉ huy, đã lập ra “Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân”.

Bên cạnh tăng cường sức mạnh dân tộc, Đảng Cộng sản Việt Nam, đứng đầu là lãnh tụ

Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến sức mạnh thời đại; chủ động kết hợp

phong trào yêu nước, đại đoàn kết toàn dân tộc với phong trào giải phóng dân tộc và cách

mạng thế giới; cùng với nhân dân tiến bộ, yêu chuộng hòa bình chống chủ nghĩa thực dân

xâm lược, chủ nghĩa phát-xít, góp phần vào phong trào giải phóng dân tộc và gìn giữ hòa bình

thế giới. Vì vậy, Việt Nam tận dụng sức mạnh của thời đại, thực hiện ngoại giao, phối hợp

với các nước khác trong khu vực và thế giới, tiếp nhận và chia sẻ nguồn lực vật chất cũng như

tinh thần trong cuộc kháng chiến vì chính nghĩa. Mặt khác, chủ trương trên cũng giúp đất

nước nắm bắt thông tin mới về tình hình thế giới, khu vực và nhận được sự giúp đỡ, mặc dù

còn hạn chế của phe Đồng Minh - điều này có ý nghĩa rất lớn trong bối cảnh liên lạc khó

khăn, nhất là khi Pháp và Nhật đóng cửa biên giới nhằm cô lập nước ta. Thực tế, Đảng ta và

lãnh tụ Hồ Chí Minh nhanh chóng phát động tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên cơ sở

nắm bắt thông tin, nhận định rõ tình hình thế giới chuyển biến nhanh chóng, tác động thuận

lợi đến cách mạng Đông Dương, là thời cơ “nghìn năm có một”: Nhật đầu hàng vô điều kiện,

bộ máy cai trị của Pháp bị Nhật lật đổ, quân Đồng Minh chưa kịp đến, tại Đông Dương có

một khoảng trống về chính trị, khí thế quần chúng đang sục sôi, sức mạnh dân tộc đã được

hội tụ trong thời gian dài; sức mạnh thời đại đã được kết tinh,...

Cách mạng Tháng Tám đập tan ách thống trị của chủ nghĩa thực dân Pháp hơn 80 năm

và ách thống trị của phát-xít Nhật gần 5 năm, lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế; xây nền

tảng cho nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, độc lập, tự do, hạnh phúc. Đó là một cuộc thay

đổi cực kỳ to lớn trong lịch sử của nước ta”(14). Ngày 2-9-1945, nước Việt Nam Dân chủ

Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) ra đời, đánh dấu mốc son chói

lọi trong lịch sử dân tộc ta. Kể từ đây, Việt Nam chính thức trở lại trên bản đồ thế giới với tư

cách là một quốc gia độc lập, tự chủ, dân chủ, tiến bộ; các nước dân chủ, tiến bộ lần lượt công

nhận, kết nối. Trước Cách mạng Tháng Tám “dân tộc ta đã phải trải qua gần một thế kỷ vô

cùng tủi nhục…. Cách mạng Tháng Tám thành công. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra

đời. Kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi. Nhân dân ta tự làm chủ vận mạng của

mình. Tên tuổi của nước ta lại lẫy lừng khắp năm châu, bốn biển”(15). Trong các cuộc kháng

chiến chống thực dân Pháp (giai đoạn 1945 - 1954) và đế quốc Mỹ (giai đoạn 1954 - 1975),

các nước tiến bộ và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới đã ủng hộ Việt Nam cả về vật

chất và tinh thần, đưa cuộc kháng chiến chính nghĩa đi đến thắng lợi cuối cùng.

Điều đặc biệt, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 góp phần to lớn vào

phong trào đấu tranh vì hòa bình, tiến bộ của nhân loại; giáng một đòn chí mạng vào nền

móng của chủ nghĩa thực dân cũ ở vị trí xung yếu nhất; góp phần đánh đổ chủ nghĩa phát-xít,

9.5 Page 85

▲back to top

kiến tạo hòa bình cho khu vực và trên thế giới. Đây cũng là chiến thắng chung của các nước

trên bán đảo Đông Dương, của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, của phong trào đấu

tranh vì hòa bình, tiến bộ xã hội trên toàn thế giới và được thế giới ngợi ca, rằng với sự chiến

đấu anh dũng, nhân dân Việt Nam đã tự đặt mình lên vị trí vẻ vang nhất trên thế giới(16).

Cách mạng Tháng Tám trở thành tấm gương sáng đối với phong trào cách mạng thế giới,

điểm tựa tinh thần, nguồn cổ vũ cho phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các quốc gia

ở châu Á, châu Phi và Mỹ La-tinh, nhất là đã “làm cho chúng ta trở nên một bộ phận trong

đại gia đình dân chủ thế giới… Cách mạng Tháng Tám thành công, nhân dân hai nước Miên,

Lào cùng nổi lên chống đế quốc và đòi độc lập”(17). Mặt khác, chiến thắng vĩ đại này đã thể

hiện tài năng, trí tuệ của Đảng Cộng sản Việt Nam, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, là sự

tiếp nối và là thắng lợi tất yếu sau thắng lợi của Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười

Nga vĩ đại năm 1917, qua đó, “chứng minh sự đúng đắn của học thuyết Mác - Lênin về vấn

đề dân tộc thuộc địa, đã chứng minh sự đúng đắn của con đường của Cách mạng xã hội chủ

nghĩa Tháng Mười vĩ đại đã vạch ra”(18).

Vận dụng bài học kinh nghiệm, giá trị lịch sử và thời đại của Cách mạng Tháng

Tám năm 1945 trong xây dựng, phát triển đất nước hiện nay

Cách mạng Tháng Tám là kết tinh của sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, thể hiện

sự chuyển hóa sức mạnh quốc tế thành sức mạnh trong nước để góp phần chiến thắng kẻ thù

xâm lược; để lại nhiều bài học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cho các thời kỳ cách mạng và

cần được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng phù hợp trong công cuộc xây dựng, phát triển đất

nước ta hiện nay, cụ thể:

Trước hết, kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại. Ngay trong Cương

lĩnh chính trị thành lập Đảng (năm 1930) đã khẳng định: Cách mạng Việt Nam có quan hệ

chặt chẽ với cách mạng thế giới. Theo đó, Đảng ta đã giải quyết thành công mối quan hệ giữa

nhân tố chủ quan và khách quan, giữa phát huy ý chí tự lực, tự cường của dân tộc với hoàn

cảnh quốc tế nhằm tạo nên sức mạnh tổng hợp của cách mạng và dân tộc để đi đến thành

công. Sau này, trong đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), một lần nữa,

Đảng ta chủ trương “dựa vào sức mình là chính”, không ỷ lại, dựa dẫm, phụ thuộc, trông chờ

vào bên ngoài, nhưng luôn tranh thủ sự ủng hộ về vật chất và tinh thần của nhân dân yêu

chuộng hòa bình, tiến bộ trên toàn thế giới. Bên cạnh đó, phương pháp kết hợp sức mạnh dân

tộc và sức mạnh thời đại càng được Đảng ta sử dụng linh hoạt và sáng tạo, phát huy trong sự

gắn kết hữu cơ để tạo nên sức mạnh tổng hợp ngăn ngừa chiến tranh, bảo vệ hòa bình, bảo vệ

độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích chiến lược của đất nước.

Bối cảnh mới đang có những biến chuyển hết sức nhanh chóng, phức tạp và khó lường;

quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế diễn ra không chỉ trong lĩnh vực kinh tế, mà còn

trong văn hóa, xã hội, chính trị, quốc phòng - an ninh; mỗi quốc gia không thể đứng riêng lẻ

mà luôn chịu sự tác động đa dạng, nhiều chiều tình hình quốc tế. Bởi vậy, bên cạnh việc phát

huy sức mạnh nội sinh được hình thành từ sự lãnh đạo của Đảng ta, từ chủ nghĩa yêu nước,

khả năng huy động sức người, sức của ở mức cao nhất phục vụ các mục tiêu phát triển; ý chí,

tinh thần tư lực, tự cường, vì lương tâm thời đại và phẩm giá con người,... chúng ta phải bám

9.6 Page 86

▲back to top

sát, theo dõi chặt chẽ, nhận định kịp thời, chính xác tình hình thế giới và khu vực; có phương

thức ứng xử và điều chỉnh linh hoạt, phù hợp.

Thực tế, sau khi giành được độc lập dân tộc, Việt Nam đã kiên trì thực hiện “chính sách

ngoại giao cây tre”(19), từ một nước từng bị thực dân, đế quốc xâm lược, áp bức bóc lột. Đến

nay, nước ta thiết lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các nước trên thế giới, mở rộng, làm sâu

sắc quan hệ với 193 nước và vùng lãnh thổ, trong đó có quan hệ đặc biệt với ba nước Lào,

Cuba và Campuchia; quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với bảy nước (Trung Quốc, Nga,

Ấn Độ, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản, và Ô-xtrây-li-a), 13 nước đối tác chiến lược và 12

nước đối tác toàn diện; Đảng Cộng sản Việt Nam đã có quan hệ với 247 chính đảng ở 111

quốc gia trên thế giới, bao gồm khoảng 90 đảng cộng sản và công nhân quốc tế(20). Nhìn

chung, thế và lực của đất nước ngày càng vững mạnh, chúng ta đang trở thành một trong

những quốc gia phát triển nhanh trong khu vực và trên thế giới, khi mà “Đất nước ta chưa bao

giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”(21).

Thứ hai, nhạy bén với thời cuộc, từ đó chuẩn bị điều kiện cần thiết, xác định thuận lợi

và thách thức trong kết hợp các nhân tố bên trong với bên ngoài nhằm chớp lấy thời cơ đẩy

mạnh xây dựng, phát triển đất nước. Thời cơ là yếu tố có ý nghĩa quyết định tới thắng lợi của

cách mạng; ngày nay, Việt Nam bước vào quá trình hội nhập sâu rộng, do đo, phải luôn tận

dụng thời cơ, vận hội, vượt qua thách thức. Đại hội XIII của Đảng đánh giá: “Đất nước đang

đứng trước nhiều thời cơ và thách thức đan xen, nhiều vấn đề chiến lược mới đặt ra cần phải

giải quyết”(22). Theo đó, để có thể nắm bắt được thời cơ và cơ hội mà quá trình toàn cầu hóa

và hội nhập quốc tế, nhất là cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang lại, cần coi trọng

và vận dụng thành tựu khoa học - công nghệ của nhân loại để đổi mới phương pháp giáo dục

- đào tạo, hội nhập quốc tế sâu, rộng… nhằm xây dựng nguồn nhân lực của Việt Nam có trình

độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ ngày càng được nâng cao.

Thứ ba, gìn giữ, phát huy truyền thống yêu nước nồng nàn, tinh thần bất khuất, ý thức

độc lập và tự cường, sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Lịch sử mấy nghìn năm dựng

nước và giữ nước của dân tộc đã khẳng định chân lý “dân là nước”; gìn giữ và khơi dậy truyền

thống yêu nước của nhân dân là yếu tố quyết định, bởi lẽ: “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu

nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta”(23). Truyền thống yêu nước nồng nàn, tinh

thần bất khuất, ý thức độc lập và tự cường của dân tộc được hội tụ và kết tinh trong Cách

mạng Tháng Tám, nơi những giá trị của tinh thần đoàn kết dân tộc, khắc phục khó khăn, cần

cù sáng tạo, đồng tâm hiệp lực để đứng lên đấu tranh giành thắng lợi được phát huy; ở thời

điểm khó khăn nhất, toàn thể dân tộc Việt Nam đã phát huy tinh thần đoàn kết, nhất tề đứng

dậy khởi nghĩa giành lấy chính quyền trong toàn quốc. Những giá trị đó hiện nay cần được

tiếp tục khơi dậy và nhân lên gấp bội, khi một dân tộc đã đoàn kết một lòng thì sẽ làm được

những điều to lớn, phi thường, hiện thực hóa được mọi mục tiêu đề ra; phải thấm nhuần lời

dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và

của dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí

của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”(24).

Thứ tư, giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, kiên định nguyên lý

chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Trước

9.7 Page 87

▲back to top

khi Đảng ra đời, dân tộc Việt Nam đã trải qua chặng đường dài đấu tranh chống thực dân xâm

lược, dù có nhiều phong trào diễn ra liên tục, nhưng đều thất bại vì thiếu đường lối cứu nước

đúng đắn và giai cấp tiên phong lãnh đạo. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch

Hồ Chí Minh vĩ đại, cách mạng Việt Nam giành được từ thắng lợi này đến thắng lợi khác:

thành công Cách mạng Tháng Tám “mang tầm thời đại”, chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng

lẫy năm châu chấn động địa cầu”, Đại thắng mùa Xuân năm 1975 “non sông thu về một mối,

Bắc - Nam sum họp một nhà”,... Sau ngày thống nhất đất nước, dưới ánh sáng soi đường của

chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, nước Việt Nam đã vượt qua muôn nghìn

chông gai, đạt được những thành tựu vượt bậc về mọi mặt, khẳng định vị thế trên trường quốc

tế. Như vậy, phải kiên trì, bền bỉ trên con đường chủ nghĩa xã hội, kiên định ngọn cờ lãnh đạo

của Đảng Cộng sản Việt Nam với một niềm tin vững chãi: Con thuyền cách mạng Việt Nam

cập bến bờ vinh quang, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, rằng “có tiến lên chủ nghĩa xã

hội thì nhân dân mình mỗi ngày một no ấm thêm, Tổ quốc mỗi ngày một giàu mạnh

thêm”(25). Mặt khác, phải bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng; thực hiện cơ chế vận

hành tổng quát: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính

trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ”(26) để người dân thực sự “là chủ” và “làm

chủ”, quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân./.

------------------------

(1) Trần Bá Đệ: Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến nay, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2008,

tr. 6

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 12, tr. 30

(3) Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (tháng 9-1960) đã quyết định lấy ngày 3-2 hằng

năm làm Ngày kỷ niệm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam

(4) Xem: Takashi Shiraishi and Motoo Furuta: Indochine in the 1940s and 1950s (Tạm dịch: Đông

Dương trong những năm 40 và 50), New York’s: Southeast Asia Program (Tạm dịch: Niu Oóc:

Chương trình Đông Nam Á), Cornell University, 1992, volume 2, tr. 59

(5) Xem: Đỗ Mạnh Hùng: Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở các tỉnh Bắc Trung Bộ, Luận án Tiến

sĩ Sử học, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế, Thừa Thiên Huế, 2016, tr. 46

(6) Võ Nguyên Giáp: Những chặng đường lịch sử, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1994, tr. 196

(7) Xem: Nguyễn Trọng Phúc: “Bài học về tranh thủ thời cơ, đẩy lùi nguy cơ trong Cách mạng Tháng

Tám với xây dựng, bảo vệ đất nước hiện nay”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 8-9-

2015, https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/70-nam-cach-mang-thang-tam-19-8-1945-19-8-

2015-va-quoc-khanh-2-9-02-9-1945-02-9-2015-/-/2018/35093/bai-hoc-ve-tranh-thu-thoi-co%2C-

day-lui-nguy-co-trong-cach-mang-thang-tam-voi-xay-dung%2C-bao-ve-dat-nuoc-hien-nay.aspx#

(8) Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t. 7, tr. 418

(9) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 25

(10) C. Mác và Ph. Ăng ghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 4, tr. 646

(11) V.I. Lê-nin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, t. 42, tr. 86

(12) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 1, tr. 487

(13) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 3, tr. 596

(14) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 26

(15) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 14, tr. 621

(16) Xem: Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 14, tr. 622

9.8 Page 88

▲back to top

(17) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 26

(18) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 11, tr. 180

(19) Xem: Nguyễn Phú Trọng: Xây dựng và phát triển nền đối ngoại, ngoại giao Việt Nam toàn diện,

hiện đại, mang đậm bản sắc “cây tre Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, 2023, tr. 6

(20) Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh: Giáo trình trung cấp lý luận chính trị: Đường lối,

chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, 2021, tr. 109

(21) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021,

t. I, tr. 25

(22) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 8

(23) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 38

(24) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 15, tr. 622

(25) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 11, tr. 401

(26) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 173

23. Quốc khánh 2/9 - Biểu tượng sống động, thiêng liêng trong lịch sử dân tộc Việt Nam

/ PGS.TS Bùi Hoài Sơn15 // https://baocaovien.vn. -2024. - Ngày 02/09.

Ngày Quốc khánh 02/9 là một biểu tượng sống động và thiêng liêng trong lịch sử dân

tộc Việt Nam, là ngày mà mỗi người dân Việt đều khắc ghi trong trái tim mình. Ngày hôm

ấy, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc Tuyên ngôn Độc lập,

vang lên lời tuyên bố khẳng định tự do cho một dân tộc đã trải qua bao thăng trầm, đau thương

và mất mát. Từ thời khắc ấy, Việt Nam đã bước vào một kỷ nguyên mới, nơi khát vọng độc

lập, hòa bình và hạnh phúc đã trở thành hiện thực.

Quốc khánh 02/9 không chỉ là một ngày kỷ niệm, mà là ngày khơi dậy trong lòng mỗi

người Việt Nam niềm tự hào về một đất nước kiên cường, bất khuất. Đó là ngày mà tinh thần

đoàn kết và lòng yêu nước mạnh mẽ nhất được thể hiện, khi cả dân tộc cùng chung tay, chung

sức đứng lên giành lại quyền tự quyết cho chính mình. Ý nghĩa của Ngày Quốc khánh vượt

ra ngoài biên giới của một sự kiện lịch sử; đó là nguồn cảm hứng vô tận, là lời nhắc nhở rằng

tự do không phải là điều tự nhiên mà có, mà là thành quả của sự hy sinh, của tinh thần không

khuất phục trước bất kỳ kẻ thù nào.

Không chỉ vậy, ngày Quốc khánh 02/9 còn là ngọn lửa thắp sáng trong mỗi trái tim

Việt Nam, tiếp nối truyền thống anh hùng của cha ông và thúc đẩy thế hệ trẻ hôm nay vững

bước trên con đường phát triển đất nước. Tinh thần của ngày này tiếp tục lan tỏa, khơi dậy

khát vọng vươn lên, xây dựng một Việt Nam hùng mạnh, sánh vai với các cường quốc năm

châu như mong ước của Bác Hồ. Đó là ngày chúng ta tôn vinh những giá trị thiêng liêng nhất:

Tự do, độc lập và niềm tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc.

Mở ra trang sử mới cho dân tộc, thay đổi hoàn toàn vị thế của Việt Nam trên

trường quốc tế

Tuyên ngôn Độc lập ngày 02/9/1945 đã thực sự mang lại những thay đổi quan trọng

cho Việt Nam trên trường quốc tế. Sự kiện này không chỉ mở ra một trang sử mới cho dân

tộc Việt Nam mà còn thay đổi hoàn toàn vị thế của đất nước ta trên trường quốc tế. Trước hết,

15 Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội

9.9 Page 89

▲back to top

sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã chính thức chấm dứt hơn 80 năm thống

trị của thực dân Pháp và các thế lực xâm lược, khẳng định quyền tự quyết của một dân tộc đã

trải qua bao đau thương và đấu tranh kiên cường.

Trên trường quốc tế, Tuyên ngôn Độc lập đã gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: Việt

Nam không còn là một thuộc địa bị áp bức, mà đã trở thành một quốc gia tự do và độc lập,

sẵn sàng đóng góp cho hòa bình và công lý trên toàn thế giới. Sự kiện này không chỉ khẳng

định quyền tự do của dân tộc Việt Nam mà còn góp phần khơi dậy phong trào giải phóng dân

tộc ở nhiều nước khác, tạo nên làn sóng đấu tranh giành độc lập mạnh mẽ ở châu Á, châu Phi,

và châu Mỹ Latin.

Tuyên ngôn Độc lập cũng đã đặt nền móng cho việc xây dựng quan hệ ngoại giao của

Việt Nam với các nước trên thế giới, khẳng định một Việt Nam độc lập, tự chủ và sẵn sàng

hợp tác bình đẳng với các quốc gia khác. Điều này đã giúp Việt Nam dần khẳng định vị thế

của mình trên bản đồ chính trị quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình đấu tranh bảo vệ

và xây dựng đất nước trong những năm tháng tiếp theo.

Sự thay đổi từ một quốc gia thuộc địa sang một nước độc lập đã không chỉ thay đổi số

phận của người dân Việt Nam, mà còn là một minh chứng cho sức mạnh của tinh thần đoàn

kết và ý chí bất khuất. Tuyên ngôn Độc lập 2/9/1945 mãi mãi là biểu tượng cho niềm tin vào

chính nghĩa, vào quyền sống tự do của mọi dân tộc và là một dấu ấn không thể phai mờ trong

lịch sử thế giới.

Ngọn đuốc soi đường trong suốt chặng đường phát triển của đất nước

Rõ ràng ngày Quốc khánh 02/9 là nguồn cội của nhiều giá trị thiêng liêng đã và đang

tiếp tục ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tinh thần và văn hóa của người dân Việt Nam. Trước

hết, đó là giá trị của độc lập và tự do - những khát vọng cháy bỏng mà cả dân tộc đã không

ngừng đấu tranh, hy sinh để giành lấy. Ngày này luôn nhắc nhở mỗi người Việt Nam về tầm

quan trọng của việc bảo vệ chủ quyền quốc gia và giữ vững tinh thần tự chủ trong mọi hoàn

cảnh.

Giá trị của sự đoàn kết toàn dân tộc cũng là một di sản quý báu từ Ngày Quốc khánh

02/9. Đó là sự đoàn kết không phân biệt giai cấp, tôn giáo hay vùng miền - tất cả đều hướng

về một mục tiêu chung là độc lập, thống nhất và hạnh phúc cho đất nước. Tinh thần đoàn kết

này không chỉ là sức mạnh để vượt qua thử thách trong quá khứ mà còn là nền tảng vững chắc

để xây dựng và phát triển đất nước trong hiện tại và tương lai.

Tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc là những giá trị trường tồn, luôn sôi sục trong

lòng mỗi người dân Việt Nam. Từ Ngày Quốc khánh, những giá trị này đã được truyền lại

qua các thế hệ, trở thành động lực mạnh mẽ để thế hệ trẻ tiếp tục phấn đấu, học hỏi và xây

dựng một Việt Nam ngày càng hùng mạnh.

Bên cạnh đó, Ngày Quốc khánh 02/9 còn khắc sâu trong đời sống văn hóa Việt Nam

những giá trị về lòng biết ơn đối với các thế hệ cha ông đã cống hiến, hy sinh vì tự do của Tổ

quốc, được thể hiện qua những hoạt động tưởng nhớ, tri ân diễn ra hàng năm, từ lễ kỷ niệm

trang trọng đến những buổi học lịch sử, kể chuyện về thời khắc lịch sử đầy hào hùng ấy.

Những giá trị từ Ngày Quốc khánh không chỉ là ký ức của một thời oanh liệt, mà còn

là động lực để mỗi người Việt Nam sống có trách nhiệm, gìn giữ và phát huy truyền thống

9.10 Page 90

▲back to top

quý báu của dân tộc, cùng nhau xây dựng một tương lai tươi sáng cho đất nước. Những giá

trị đó sẽ mãi mãi là ngọn đuốc soi đường, là niềm tự hào và niềm tin vững chắc của dân tộc

Việt Nam trong suốt chặng đường phát triển.

Những bài học trở thành kim chỉ nam để Việt Nam ứng phó với những thách thức

Chúng ta đang sống trong một bối cảnh thế giới có nhiều phức tạp, không chỉ là các

cuộc xung đột khu vực mà còn cả biến đổi khí hậu, dịch bệnh hay những thách thức an ninh

phi truyền thống khác. Chính vì thế, những bài học lịch sử từ Ngày Quốc khánh 02/9 không

chỉ là di sản quý báu của dân tộc mà còn là kim chỉ nam để Việt Nam ứng phó với những

thách thức hiện tại. Trước hết, bài học về ý chí kiên cường và lòng yêu nước sâu sắc đã được

hun đúc qua hàng thế kỷ đấu tranh gian khổ. Tinh thần đó vẫn là nền tảng vững chắc giúp

người Việt Nam đứng vững trước mọi khó khăn, từ thiên tai đến biến động kinh tế, chính trị

toàn cầu. Ý chí tự cường và đoàn kết toàn dân sẽ là sức mạnh vô song để Việt Nam vượt qua

thách thức, bảo vệ độc lập, chủ quyền và phát triển đất nước trong bối cảnh mới.

Bài học về sự đoàn kết dân tộc từ Ngày Quốc khánh 02/9 cũng là lời nhắc nhở về tầm

quan trọng của việc gắn kết toàn dân, không phân biệt vùng miền, dân tộc, tôn giáo hay thành

phần xã hội. Trong thời đại hội nhập, khi đất nước đối diện với những thách thức về kinh tế,

môi trường, và an ninh, tinh thần đại đoàn kết sẽ giúp Việt Nam không chỉ giữ vững sự ổn

định nội tại mà còn tạo ra sức mạnh cộng hưởng để vượt qua mọi khó khăn.

Một bài học quan trọng khác là sự lãnh đạo sáng suốt và quyết đoán của Đảng và Chính

phủ, như đã được minh chứng qua quá trình giành độc lập và xây dựng đất nước. Trong bối

cảnh hiện nay, khi đối diện với những thách thức mới như sự cạnh tranh toàn cầu, biến đổi

khí hậu và đại dịch, sự lãnh đạo vững vàng, cùng với tầm nhìn chiến lược, sẽ giúp Việt Nam

định hướng phát triển bền vững và hội nhập một cách chủ động.

Ngoài ra, tinh thần sáng tạo và linh hoạt trong cách mạng cũng là một bài học quan

trọng. Việt Nam đã luôn tìm cách thích ứng với hoàn cảnh, đổi mới phương thức đấu tranh

để giành chiến thắng. Trong thế kỷ 21, sự sáng tạo và đổi mới tiếp tục là chìa khóa để Việt

Nam vươn lên trong mọi lĩnh vực, từ kinh tế, khoa học công nghệ đến văn hóa và giáo dục.

Cuối cùng, bài học về sự kiên nhẫn và lòng tin vào chính nghĩa, vào tương lai tươi

sáng của đất nước, sẽ là động lực mạnh mẽ để Việt Nam tiếp tục tiến bước, không ngừng phấn

đấu vì một Việt Nam hùng cường, tự do và hạnh phúc. Những giá trị và bài học từ Ngày Quốc

khánh 2/9 không chỉ là nguồn cảm hứng, mà còn là hành trang vững chắc để đất nước đối mặt

với bất kỳ thách thức nào, đưa Việt Nam vươn xa hơn trên con đường phát triển và hội nhập

toàn cầu.

Phát huy ý nghĩa của ngày Quốc khánh 2/9 hơn nữa trong thời kỳ hội nhập

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, ý nghĩa của ngày Quốc khánh

02/9 cần được nhìn nhận và phát huy như một nguồn sức mạnh tinh thần và niềm tự hào dân

tộc, thúc đẩy sự phát triển của đất nước trên mọi phương diện. Như tôi đã nói, ngày này không

chỉ là dấu mốc lịch sử quan trọng, mà còn là biểu tượng cho ý chí tự cường, khát vọng độc

lập và sự đoàn kết của toàn dân tộc.

Trước hết, Ngày Quốc khánh 02/9 cần được tái khẳng định như một cột mốc lịch sử

mang giá trị trường tồn, nhắc nhở mỗi người Việt Nam về những hy sinh và nỗ lực không

10 Pages 91-100

▲back to top

10.1 Page 91

▲back to top

ngừng của các thế hệ đi trước để giành lại tự do, độc lập. Việc truyền tải ý nghĩa này đến thế

hệ trẻ sẽ giúp họ hiểu rõ hơn về trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ và phát huy những

thành quả cách mạng, cũng như giữ vững giá trị dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Bên cạnh đó, Ngày Quốc khánh cần được nhìn nhận như một dịp để thúc đẩy lòng tự

hào dân tộc, khơi dậy khát vọng xây dựng đất nước hùng cường, sánh vai với các cường quốc

trên thế giới. Tinh thần đoàn kết và ý chí tự lực tự cường đã giúp Việt Nam giành thắng lợi

trong cuộc đấu tranh giành độc lập, cần tiếp tục được phát huy để đối mặt với những thách

thức và cơ hội trong quá trình hội nhập quốc tế.

Việc phát huy ý nghĩa của Ngày Quốc khánh cũng đồng nghĩa với việc nâng cao nhận

thức về vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Điều này có thể được thực hiện qua việc tổ

chức các hoạt động kỷ niệm mang tầm vóc quốc gia và quốc tế, qua đó giới thiệu và khẳng

định giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc Việt Nam với bạn bè quốc tế. Đây không chỉ là cách

để tôn vinh những giá trị truyền thống mà còn là dịp để thúc đẩy hợp tác, giao lưu văn hóa,

tăng cường sự hiểu biết và sự tôn trọng lẫn nhau giữa các dân tộc.

Thêm vào đó, Ngày Quốc khánh 2/9 cần được phát huy như một nguồn động lực để

toàn dân tộc, đặc biệt là thế hệ trẻ, tiếp tục cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ

quốc. Trong bối cảnh mới, tinh thần của Ngày Quốc khánh sẽ là nguồn cảm hứng để mỗi

người Việt Nam nỗ lực hơn nữa, đổi mới, sáng tạo và đóng góp vào sự phát triển bền vững

của đất nước, đưa Việt Nam vươn lên tầm cao mới trên trường quốc tế.

Để thế hệ trẻ Việt Nam tiếp tục kế thừa và phát huy tinh thần yêu nước từ Ngày

Quốc khánh 2/9

Tôi nghĩ, để thế hệ trẻ Việt Nam tiếp tục kế thừa và phát huy tinh thần yêu nước từ

Ngày Quốc khánh 2/9, điều quan trọng là phải khơi dậy trong họ niềm tự hào dân tộc và ý

thức về trách nhiệm đối với đất nước. Đầu tiên, giáo dục lịch sử cần được thực hiện một cách

sâu sắc và sáng tạo, giúp các bạn trẻ hiểu rõ những trang sử hào hùng của dân tộc, những hy

sinh to lớn của cha ông để giành lại độc lập, tự do. Khi nắm bắt được giá trị của Ngày Quốc

khánh, họ sẽ ý thức hơn về vai trò và trách nhiệm của mình trong việc tiếp nối truyền thống

đó.

Cùng với đó, cần tạo ra nhiều cơ hội để thế hệ trẻ tham gia vào các hoạt động xã hội,

cộng đồng có ý nghĩa, như chương trình tình nguyện, các cuộc thi tìm hiểu lịch sử, hay các

phong trào thanh niên yêu nước. Qua đó, họ không chỉ học hỏi mà còn trải nghiệm và cảm

nhận sâu sắc hơn về tinh thần đoàn kết và cống hiến vì Tổ quốc.

Những câu chuyện, tấm gương về lòng yêu nước, tinh thần hy sinh của các anh hùng

dân tộc cần được lan tỏa rộng rãi qua các kênh truyền thông hiện đại mà giới trẻ yêu thích,

giúp kết nối quá khứ với hiện tại, biến tinh thần yêu nước trở thành một phần không thể thiếu

trong cuộc sống hàng ngày của mỗi người trẻ.

Bên cạnh đó, việc thúc đẩy các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao mang tính dân

tộc cũng là một cách hữu hiệu để khơi dậy và duy trì tình yêu quê hương, đất nước. Những

hoạt động này không chỉ giúp giới trẻ gần gũi hơn với truyền thống văn hóa dân tộc, mà còn

là dịp để họ tự hào và thể hiện tình yêu đối với Tổ quốc qua những hành động thiết thực.

10.2 Page 92

▲back to top

Ngoài ra, việc xây dựng một môi trường sống và làm việc lành mạnh, công bằng, tạo

điều kiện để thế hệ trẻ phát huy tài năng và sáng tạo là yếu tố then chốt. Khi được sống trong

một xã hội công bằng, văn minh, và có cơ hội phát triển, thế hệ trẻ sẽ càng thêm yêu và gắn

bó với đất nước, sẵn sàng cống hiến vì một Việt Nam ngày càng giàu mạnh.

Những bước đi này không chỉ giúp thế hệ trẻ kế thừa tinh thần yêu nước từ Ngày Quốc khánh

2/9 mà còn tạo ra sức mạnh mới để họ đóng góp vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

trong bối cảnh mới.

24. Ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 với việc giáo dục truyền thống cho

thế hệ trẻ hiện nay / Lương Thanh Hân16 // https://tapchicongsan.org.vn. -2020. - Ngày

19/08.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã đưa dân tộc Việt Nam lên một vị trí mới với những

ý nghĩa về chính trị, xã hội, nhân văn sâu sắc. Cuộc cách mạng ấy đã để lại nhiều giá trị và

bài học vô cùng quý giá đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam

xã hội chủ nghĩa hiện nay và trong tương lai, mà thế hệ trẻ là những người gánh vác trọng

trách quan trọng.

Bước ngoặt cách mạng chưa từng có trong lịch sử dân tộc Việt Nam

Cách mạng Tháng Tám năm 1945, trang sử vàng trong lịch sử đấu tranh dựng nước và

giữ nước, một bước ngoặt cách mạng chưa từng có trên con đường phát triển của dân tộc Việt

Nam, đã làm nên một sự kiện “long trời, lở đất”, chính thức chấm dứt ách đô hộ hơn 80 năm

của thực dân Pháp, mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập, tự do cho dân tộc Việt Nam.

Từ đây, nhân dân Việt Nam đã thật sự làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của quốc gia, dân

tộc. Với ý nghĩa của thắng lợi vĩ đại đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Chẳng những

giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân

tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng: Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách

mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách

mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”(1).

Ngay từ khi ra đời, ngày 3-2-1930, Đảng ta đã đề ra đường lối đúng đắn với mục tiêu

xuyên suốt của sự nghiệp cách mạng là “vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, đi lên xây dựng chủ

nghĩa xã hội, góp phần tích cực vào phong trào cách mạng thế giới”. Vì thế, trong suốt quá

trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam đã gắn bó máu thịt với nhân dân, được

nhân dân đồng tình ủng hộ và tin tưởng tuyệt đối. Chỉ trong vòng 15 năm (1930 - 1945), Đảng

ta đã lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, tiến hành ba cao trào cách mạng: cao trào

cách mạng 1930 - 1931, với đỉnh cao là phong trào Xô-viết - Nghệ Tĩnh; cao trào cách mạng

đòi dân sinh, dân chủ (1936 - 1939) và cao trào cách mạng giải phóng dân tộc (1939 - 1945).

Tháng 8-1945, với nghệ thuật lãnh đạo tài tình, Đảng Cộng sản Việt Nam đã chớp thời cơ

thuận lợi nhất, lãnh đạo toàn thể dân tộc Việt Nam tiến hành “tổng khởi nghĩa, đánh đổ đế

quốc phong kiến, thành lập nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á… với tinh thần độc

16 PGS, TS. Lương Thanh Hân

Chủ nhiệm Khoa Triết học Mác - Lê-nin, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng

10.3 Page 93

▲back to top

lập tự chủ, dựa vào sức mình, chủ động sáng tạo, xóa bỏ xiềng xích nô lệ, tự thay đổi cuộc

sống của mình, là thắng lợi mở đầu cho cao trào giải phóng dân tộc sau Chiến tranh thế giới

thứ hai”(2).

Mít tinh của hàng vạn quần chúng nhân dân tại Quảng trường Nhà hát Lớn Hà Nội, sáng

19-8-1945, do Mặt trận Việt Minh tổ chức_Nguồn Tư liệu TTXVN

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã chứng minh rằng, Đảng Cộng sản

Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện đã lãnh đạo nhân dân tiến hành

Cách mạng Tháng Tám thành công, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), đánh thắng các cuộc chiến tranh xâm lược, xóa bỏ chế

độ thực dân, phong kiến, hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, tiến

hành công cuộc đổi mới, xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc nền độc lập của Tổ

quốc. Thực tiễn lãnh đạo của Đảng đã khẳng định rằng, một đảng cách mạng chân chính có

đường lối đúng, có tổ chức chặt chẽ, có đội ngũ cán bộ, đảng viên trong sạch, gương mẫu, tận

tụy, gắn bó máu thịt với nhân dân, được nhân dân ủng hộ thì đảng có sức mạnh vô địch, không

thế lực nào ngăn cản nổi trên con đường dẫn dắt dân tộc đi lên.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là hội tụ của ý chí độc lập tự chủ, tự

lực, tự cường của dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng; là thắng lợi vĩ đại của chủ

nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh được Đảng ta vận dụng một cách sáng tạo để “lựa

tình thế, chọn thời cơ”, đưa ra những quyết sách đúng đắn, sáng tạo ở tầm chiến lược. Thắng

lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 cũng chứng minh rằng, một dân tộc đất không rộng,

người không đông, chưa có nhiều khả năng, tiềm lực về kinh tế, khoa học, quân sự, nhưng

nếu có truyền thống nồng nàn yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, cần cù lao động, thông minh,

sáng tạo dưới sự lãnh đạo của đảng cách mạng chân chính thì vẫn có thể làm nên những sự

kiện vĩ đại có tầm vóc và đi vào lịch sử của dân tộc và thế giới như một địa chỉ đỏ, một cuộc

cách mạng xã hội điển hình ở khu vực và trên thế giới.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã tạo bước ngoặt cách mạng sâu sắc

trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; là một chế độ xã hội mới mẻ hoàn

toàn đối với dân tộc Việt Nam, hiện hữu đầy đủ bản chất dân chủ, nhân văn vì con người, vì

hạnh phúc của nhân dân lao động. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là động

lực mạnh mẽ cổ vũ toàn thể dân tộc Việt Nam kiên cường, bất khuất tiếp tục sự nghiệp đấu

tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội, thực hiện thắng lợi

công cuộc đổi mới đưa nước ta phát triển để có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như

ngày hôm nay.

Giáo dục giá trị truyền thống của Cách mạng Tháng Tám để cho các thế hệ, mỗi người

Việt Nam hiện nay và mai sau nhận thấy công lao trời biển của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh,

sự hy sinh xương máu của biết bao chiến sĩ, đồng bào để đổi lấy nền độc lập, tự do của Tổ

quốc là một trọng trách to lớn đối với lịch sử. Đồng thời, giáo dục cho mỗi người Việt Nam

nhận thức về tính ưu việt, nhân văn, nhân đạo mà Cách mạng Tháng Tám đem lại, ở đó, con

người được giải phóng, dân tộc Việt Nam có quyền làm chủ vận mệnh của mình. Giá trị của

Cách mạng Tháng Tám là bất diệt, có sức sống trường tồn đối với dân tộc Việt Nam và thế

hệ trẻ là những người viết tiếp truyền thống “con Lạc, cháu Hồng” với niềm tự hào của dân

10.4 Page 94

▲back to top

tộc Việt Nam trên con đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện

nay.

Với ý nghĩa to lớn đó, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ là một nội dung đặc biệt quan

trọng góp phần thực hiện quan điểm, đường lối của Đảng ta để mọi người Việt Nam đều hiểu

biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử, văn hóa dân tộc. Nhận thức về ý nghĩa sâu sắc của Cách

mạng Tháng Tám năm 1945 đối với thế hệ trẻ sẽ góp phần làm cho truyền thống tốt đẹp của

dân tộc ta đi vào đời sống, đi vào thực tiễn của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt

Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay. Nghiên cứu, học tập truyền thống tốt đẹp của dân tộc vừa là

bổn phận, vừa là tình cảm với dân tộc của thế hệ trẻ. Theo đó, thế hệ trẻ phải là những người

xung kích đem “dòng chảy” truyền thống, hào khí anh hùng của Cách mạng Tháng Tám mãi

mãi nhịp bước cùng với sự phát triển trường tồn của dân tộc Việt Nam. Khi giá trị truyền

thống đã đi vào con tim, khối óc của thế hệ trẻ, tất yếu nó sẽ là sức mạnh tinh thần, là động

lực nội sinh để họ tự tin tiến lên phía trước, cống hiến sức lực, trí tuệ của mình vào thực hiện

mục tiêu xuyên suốt là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Những nội dung giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ từ giá trị của Cách mạng

Tháng Tám năm 1945

Thứ nhất, giáo dục cho thế hệ trẻ kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền

với chủ nghĩa xã hội

Đây là mục tiêu xuyên suốt của cách mạng Việt Nam, trong đó Cách mạng Tháng

Tám năm 1945 được xem là điểm xuất phát của một thời kỳ cách mạng mới đấu tranh cho

độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Thế hệ trẻ Việt Nam là những người viết tiếp

những trang sử vàng truyền thống của dân tộc, tiếp nối thực hiện nhiệm vụ xây dựng thành

công xã hội mới - xã hội xã hội chủ nghĩa, tạo thành dòng chảy liên tục của lịch sử dân tộc.

Giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ trung thành, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập

dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội trên cơ sở thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư

tưởng Hồ Chí Minh để thế hệ trẻ có niềm tin khoa học vững chắc, niềm tự hào dân tộc tiếp

thêm động lực đưa cách mạng nước ta đi đến mục tiêu cuối cùng. Thế hệ trẻ cần nhận thức

sâu sắc truyền thống dân tộc, những hy sinh, mất mát không gì so sánh được của đồng bào,

đồng chí, chiến sĩ trong đấu tranh cách mạng; sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng, Bác

Hồ trong xác định đường lối, phương hướng, mục tiêu cách mạng đúng đắn cùng phương

pháp đấu tranh linh hoạt, phù hợp từng thời kỳ cách mạng để đánh đuổi đế quốc, lật đổ chế

độ phong kiến tay sai…, từ đó không ngừng đổi mới sáng tạo, phấn đấu vươn lên đóng góp

tích cực trong công cuộc đổi mới đất nước hiện nay.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 còn chứng minh sự lựa chọn đúng đắn của Đảng và

Chủ tịch Hồ Chí Minh khi vận dụng chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào giải quyết vấn đề dân tộc và

thuộc địa. Vì thế, cần giáo dục cho thế hệ trẻ nhận thức sâu sắc rằng, để có được thắng lợi vĩ

đại đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bôn ba khắp năm châu bốn biển, đúc kết những kinh nghiệm

của cách mạng thế giới để lựa chọn con đường cách mạng vô sản cho dân tộc Việt Nam và

cho đến nay thực tế đã chứng minh đó là con đường duy nhất đúng. Tuy vậy, các phần tử

phản động, thế lực thù địch trong và ngoài nước đã và đang tìm mọi cách chống phá sự nghiệp

cách mạng của chúng ta, thậm chí, một số người đã “trở cờ”, trắng trợn phủ nhận thành quả

10.5 Page 95

▲back to top

của Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Hơn lúc nào hết, thế hệ trẻ cần có bản lĩnh chính trị,

lập trường cách mạng noi gương các thế hệ cha anh đi trước, đấu tranh phản bác các quan

điểm sai trái, thù địch, bảo vệ thành quả cách mạng của dân tộc Việt Nam, bằng những luận

cứ, luận chứng thuyết phục, khẳng định giá trị của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Việt

Nam - cuộc cách mạng của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân để tiến lên một nấc thang mới

trong tiến trình phát triển của dân tộc và nhân loại.

Thứ hai, giáo dục cho thế hệ trẻ truyền thống yêu nước nồng nàn, tinh thần bất khuất, ý

thức độc lập và tự cường của dân tộc

Truyền thống yêu nước nồng nàn, tinh thần bất khuất, ý thức độc lập và tự cường của

dân tộc được hội tụ và kết tinh trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Tinh thần yêu nước

của dân tộc Việt Nam đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân ta có một lòng nồng

nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị

xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó

lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”(3).

Thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay tự hào mang trong mình truyền thống yêu nước nồng nàn, tinh

thần bất khuất, ý thức độc lập và tự cường dân tộc. Truyền thống đó là giá trị mà biết bao thế

hệ người Việt Nam đã dày công vun đắp, tạo ra những giá trị bất diệt, là nguồn lực nội sinh

để phát triển đất nước. Truyền thống yêu nước đó cần được thế hệ trẻ hôm nay thể hiện bằng

việc ra sức đóng góp công sức, trí tuệ để góp phần xây dựng quê hương, đất nước, vì mục tiêu

dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay luôn tự hào mang trong mình truyền thống yêu nước nồng

nàn, tinh thần bất khuất, ý thức độc lập và tự cường dân tộc_Ảnh: tư liệu

Thứ ba, giáo dục cho thế hệ trẻ truyền thống đoàn kết dân tộc, lao động sáng tạo của

con người Việt Nam

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã cho thấy những giá trị của tinh thần đoàn kết dân

tộc, khắc phục khó khăn, cần cù sáng tạo, đồng tâm hiệp lực để đứng lên đấu tranh giành

thắng lợi. Trong Cách mạng Tháng Tám, ở thời điểm khó khăn nhất, toàn thể dân tộc Việt

Nam đã phát huy tinh thần đoàn kết, nhất tề đứng dậy khởi nghĩa giành lấy chính quyền trong

toàn quốc. Trong Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định:

“Toàn thể dân Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ

vững quyền tự do, độc lập ấy”(4). Những giá trị đó hiện nay cần tiếp tục được khơi dậy và

nhân lên gấp bội, khi một dân tộc đã đoàn kết một lòng thì sẽ làm được những điều to lớn,

phi thường. Sự sáng tạo thể hiện ở tư duy và tầm nhìn chiến lược của Đảng và Chủ tịch Hồ

Chí Minh trong việc đánh giá tình hình, phân tích điều kiện khách quan và phát huy nhân tố

chủ quan trong việc nhận định những mâu thuẫn, chớp thời cơ cách mạng lãnh đạo nhân dân,

kiên trì thực hiện chủ trương “khởi nghĩa từng phần tiến lên tổng khởi nghĩa” giành thắng lợi

trên phạm vi toàn quốc. Thế hệ trẻ hôm nay cần phát huy tinh thần đổi mới sáng tạo, không

ngừng học tập, rèn luyện làm giàu tri thức, sẵn sàng gánh vác trọng trách chèo lái con thuyền

cách mạng Việt Nam vượt qua mọi khó khăn, thách thức, phấn đấu "đến giữa thế kỷ XXI

nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa”(5).

10.6 Page 96

▲back to top

Thứ tư, giáo dục cho thế hệ trẻ tinh thần nhân văn, nhân đạo, hòa hiếu của dân tộc Việt

Nam

Vận dụng linh hoạt, sáng tạo về phương pháp cách mạng trong Cách mạng Tháng Tám

năm 1945 đã phản ánh sâu sắc bản chất nhân văn của con người Việt Nam. Chính phủ lâm

thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có tên nhiều nhân sĩ, trí thức, có cả quan chức cấp cao

trong triều đình Huế và chính phủ Trần Trọng Kim đã cho thấy bản chất nhân văn, nhân đạo,

hòa hiếu “không đối đầu” vì mục tiêu, nhiệm vụ chung của cách mạng, của dân tộc. Đây là

bài học lớn cho thế hệ trẻ hôm nay, nhất là trong quá trình hội nhập quốc tế cần ứng xử, giải

quyết hài hòa các mối quan hệ với các nước và cộng đồng quốc tế, tăng cường tạo dựng lòng

tin, không ngừng nâng cao hình ảnh, uy tín, vị thế của Việt Nam nhằm góp phần giữ vững

môi trường hòa bình, ổn định xây dựng và phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng./.

----------------------------

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 7, tr. 25

(2) Nguyễn Anh Thái (chủ biên): Lịch sử thế giới hiện đại, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2005, tr. 314.

(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 38

(4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 4, tr. 3

(5) Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng, Hà Nội, tháng 2-2020, tr.3

10.7 Page 97

▲back to top

PHẦN III

ĐỒNG NAI PHÁT HUY GIÁ TRỊ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM

TRONG THỜI ĐẠI MỚI

25. Đảng bộ Biên Hòa lãnh đạo cuộc khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945 / Phương

Hằng // https://baodongnai.com.vn. -2022. - Ngày 23/02.

Tháng 2-1937, Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa được thành lập là sự kiện lịch sử cách mạng

vô cùng quan trọng của Đảng bộ Biên Hòa - Đồng Nai, đã tạo nên những bước ngoặt lịch sử

trong tiến trình cách mạng của nhân dân tỉnh nhà, góp phần phát triển phong trào Mặt trận

Dân chủ Đông Dương và là cơ sở để làm nên Cách mạng Tháng Tám năm 1945 quang vinh.

* Trước Cách mạng Tháng Tám

Trong Lịch sử Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Đồng Nai 1930-1995, tập 1 đã

viết, ngày 9-3-1945 Nhật đảo chính Pháp để độc chiếm Đông Dương. Ở Biên Hòa, ngay sáng

10-3-1945, bộ máy thống trị của Pháp cơ bản lọt vào tay phát xít Nhật từ tỉnh đến quận. Bọn

cầm quyền Nhật đưa Nguyễn Văn Quý lên làm Tỉnh trưởng bù nhìn của Biên Hòa. Các tổ

chức, đảng phái thân Nhật đã đẩy mạnh các hoạt động lừa bịp nhân dân ta, tuyên truyền rằng

“Nhật sẽ ủng hộ Việt Nam độc lập”.

Bọn Nhật tiếp tục vơ vét sức người, sức của với những hành động trắng trợn, tàn bạo

gấp nhiều lần so với trước đó. Chúng mổ bụng, moi gan, giết hàng trăm người yêu nước. Đời

sống người dân Biên Hòa càng khốn đốn. Được Đảng Cộng sản tuyên truyền giáo dục và tổ

chức, các tầng lớp nhân dân, nhất là quần chúng lao động sục sôi tinh thần cách mạng, quyết

tâm vùng lên đánh đổ bọn phát xít và tay sai để giành lại đất nước của mình.

Ông TRẦN QUANG TOẠI, Chủ

tịch Hội Khoa học lịch sử Đồng Nai cho

rằng, Cách mạng Tháng Tám năm 1945

ở Biên Hòa là một quá trình đấu tranh

cách mạng lâu dài, gian khổ của giai

cấp công nhân và nhân dân dưới sự lãnh

đạo của Đảng.

Sau ngày Nhật đảo chính Pháp, nhiều đảng

viên cộng sản ở các nơi đã được cử về Biên Hòa

hoạt động. Một số đảng viên bị giặc bắt giam đã

thoát khỏi nhà tù trở về địa phương hoạt động,

chắp nối với các đồng chí còn lại ở địa phương,

nhanh chóng khôi phục lại tổ chức Đảng, hồi phục

phong trào. Từ đó các nhóm cộng sản ở Biên Hòa,

nhất là trong nội ô thị xã bắt đầu có sự liên lạc, kết

hợp với nhau trên một số mặt công tác. Các nhóm đều ra sức phát triển tổ chức, mở rộng cơ

sở để chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa.

Tháng 5-1945, dưới sự lãnh đạo của Xứ ủy Nam kỳ do đồng chí Trần Văn Giàu làm Bí

thư, tổ chức Thanh niên Tiền phong được thành lập tại Sài Gòn do BS Phạm Ngọc Thạch,

đảng viên Đảng Cộng sản làm thủ lĩnh. Sau 2 tháng tổ chức này được thành lập, với sự hoạt

động tích cực của cán bộ, đảng viên và các thành viên của tổ chức thì Tổ chức Thanh niên

Tiền phong đã phát triển ở hầu hết các tỉnh Nam kỳ. Trong đó, ở tỉnh Biên Hòa, Tổ chức

Thanh niên Tiền phong được thành lập do Huỳnh Thiện Nghệ làm thủ lĩnh.

Tổ chức Thanh niên Tiền phong đã tập hợp được đông đảo lực lượng quần chúng, từ

thanh niên, phụ nữ đến người già, tạo khí thế sôi nổi cách mạng trong các tầng lớp nhân dân

10.8 Page 98

▲back to top

ở thành thị và nông thôn. Lực lượng quần chúng tham gia tổ chức này đều có chung mục tiêu

là đánh đổ phát xít và tay sai để giành lại cuộc sống độc lập, tự do. Đảng đã đáp ứng đúng

nguyện vọng của quần chúng khi thành lập Tổ chức Thanh niên Tiền phong.

Để kịp thời lãnh đạo, tổ chức quần chúng đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền, Liên

Tỉnh ủy miền Đông triệu tập hội nghị vào tháng 5-1945 tại ấp Vĩnh Cửu, Tam Hiệp, Biên Hòa

với các đại biểu của các Đảng bộ: Tây Ninh, Biên Hòa, Thủ Dầu Một và Gia Định để phổ

biến tình hình và nhiệm vụ của giai đoạn cách mạng. Trong đó, các đồng chí Hoàng Minh

Châu và Huỳnh Văn Hớn thuộc Đảng bộ tỉnh Biên Hòa tham dự hội nghị.

Tiếp đó, tháng 7-1945 tại chùa Tân Mai, đồng chí Hà Huy Giáp đại diện cho Xứ ủy Nam

kỳ họp với các đồng chí Hoàng Minh Châu và một số đảng viên khác để phổ biến chủ trương

của Xứ ủy là gấp rút xây dựng, phát triển lực lượng cách mạng để chuẩn bị tổng khởi nghĩa

giành chính quyền.

* Khởi nghĩa thắng lợi

Ngày 9-8-1945, Liên Xô tuyên chiến với phát xít Nhật. Chỉ trong vòng một tuần lễ, quân

đội Xô Viết đã tiêu diệt hoàn toàn đội quân Quan Đông tinh nhuệ của chúng. Ngày 15-8-

1945, Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng quân Đồng Minh vô điều kiện.

Nhận được tin này, bọn sĩ quan và binh lính Nhật ở Biên Hòa đều rã rời, hoang mang

cực độ. Chính quyền bù nhìn tỉnh Biên Hòa coi như tê liệt. Nhiều tên có “nợ máu” với nhân

dân đã tìm đường bỏ trốn. Một số viên chức ngả theo cách mạng, tham gia Thanh niên Tiền

phong.

Ở trong nước, ngày 19-8-1945, cuộc khởi nghĩa đã giành được thắng lợi rực rỡ ở thủ đô

Hà Nội, động viên cả nước đứng lên cướp chính quyền. Trước khí thế như vậy, ngày 20-8-

1945, Xứ ủy Nam kỳ họp hội nghị tại chợ Đệm, phổ biến kế hoạch tổng khởi nghĩa Nam bộ.

Ngày 23-8-1945, tại căn nhà số 2, dãy phố Sáu Sử (TP.Biên Hòa), đồng chí Hoàng Minh

Châu chủ trì cuộc họp bàn kế hoạch khởi nghĩa giành chính quyền ở tỉnh lị Biên Hòa. Hội

nghị quyết định thành lập Ủy ban Khởi nghĩa do đồng chí Hoàng Minh Châu làm Chủ tịch và

dự kiến danh sách UBND cách mạng lâm thời. Hội nghị cũng đã đề ra một số công tác quan

trọng và cấp bách như: phân công đảng viên huy động lực lượng ở các quận về TX.Biên Hòa

để tham gia giành chính quyền; cử người liên lạc với Bộ Chỉ huy quân Nhật, vận động chúng

“án binh tại chỗ” khi lực lượng cách mạng nổi dậy khởi nghĩa; tiếp xúc với Tỉnh trưởng bù

nhìn của Biên Hòa là Nguyễn Văn Quý để ra điều kiện buộc bàn giao chính quyền cho cách

mạng.

Ngoài ra, hội nghị cử đồng chí Hồ Văn Đại và một số đồng chí khác vận động lính mã

tà, lính thủ hộ… nộp súng cho cách mạng, tránh xung đột vũ trang gây đổ máu; phân công

một số đảng viên tổ chức đưa khoảng 500 người về Sài Gòn bằng xe lửa để tham gia khởi

nghĩa ngày 25-8-1945; vận động, hướng dẫn nhân dân may cờ, khẩu hiệu, huy động lực lượng

xung kích trong công nhân, thanh niên, học sinh sẵn sàng hành động khi có lệnh khởi nghĩa.

Ông Võ Văn Lượng, nguyên Ủy viên Ban TVTU, nguyên Bí thư Thành ủy, Chủ tịch

HĐND TP.Biên Hòa kể, khoảng nửa đầu tháng 8-1945, người dân quê ông - xã Phước An

(H.Nhơn Trạch) đã “xì xầm” truyền tai nhau “sắp có cuộc nổi dậy”. Đến chiều 24-8-1945,

khoảng 300 dân làng ở xã Phước An đi 5 chiếc ghe lớn về Sài Gòn, trong đó có chiếc ghe do

10.9 Page 99

▲back to top

cha ông dẫn đầu đã giương cờ búa liềm đi cướp chính quyền ở “Hòn ngọc Viễn Đông”; số

thiếu niên 15 và 16 tuổi lúc đó như ông được giao canh gác hội quán (trụ sở của làng). Chiều

25-8-1945, đoàn người của dân làng đã về lại địa phương, sẵn khí thế đó, đoàn kéo lên xã

Phước An tuần hành, hô vang khẩu hiệu “Đả đảo Huyện Y, cảnh cáo Quản Thảo”.

Cũng trong ngày 25-8-1945, lực lượng cách mạng đã kiểm soát các cơ quan công sở

trong TX.Biên Hòa như: Tòa án, Kho bạc, Trại giam Biên Hòa, căn cứ lính bảo an tỉnh…

Sáng 26-8-1945, hàng trăm đồng bào ở nội ô thị xã Biên Hòa dưới sự hướng dẫn của

đồng chí Nguyễn Văn Nghĩa đã kéo đến bao vây Tòa bố Biên Hòa (nay là trụ sở UBND tỉnh).

Cờ đỏ sao vàng lần đầu tiên xuất hiện ở Tòa bố Biên Hòa - trung tâm đầu não của chính quyền

tay sai của phát xít Nhật đã nhuộm thắm máu đào của các chiến sĩ và đồng bào từ thời Nam

kỳ khởi nghĩa trong tiếng hò reo vang dậy của đồng bào. Đồng bào say sưa ngắm nhìn lá cờ

Tổ quốc Việt Nam mới, vui mừng vì từ nay đã thoát khỏi kiếp người nô lệ, “một cổ hai tròng”.

Sáng sớm 27-8-1945, hàng vạn quần chúng ở nội ô thị xã và các quận Châu Thành

(H.Vĩnh Cửu ngày nay), Long Thành, Xuân Lộc đổ về quảng trường Sông Phố tham dự lễ

mít tinh chào mừng chiến thắng với đủ mọi tầng lớp, già, trẻ, các tôn giáo, đoàn thể cứu quốc

và cả binh lính của chế độ cũ. Tại lễ mít tinh, đồng chí Dương Bạch Mai, Thanh tra Chính trị

miền Đông đã diễn thuyết trước đông đảo quần chúng, kể từ hôm nay nhân dân Biên Hòa đã

thoát khỏi ách ngựa trâu, xóa bỏ gông xiềng của 80 năm nô lệ, nước Việt Nam từ nay đã có

mặt trên bản đồ thế giới, không còn bị bọn Tây, Nhật miệt thị là An-na-mít, không còn bị đè

đầu cưỡi cổ, sưu cao thuế nặng.

Tiếp đó, đồng chí Hoàng Minh Châu, Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa tuyên bố từ nay chính

quyền cách mạng của Việt Minh là của nhân dân; kêu gọi đồng bào trong tỉnh chung sức với

chính quyền xây dựng chế độ mới. Đồng bào phấn khởi hô vang “Việt Nam độc lập muôn

năm”, “Việt Minh muôn năm” và sau đó các đoàn công nhân, nông dân, thanh thiếu niên, học

sinh, công chức, tín độ và các chức sắc tôn giáo tây cầm cờ đỏ búa liềm, cờ đỏ sao vàng và

biểu ngữ tỏa ra các đường phố hô vang khẩu hiệu chào mừng Cách mạng Tháng Tám thành

công.

Trước Cách mạng Tháng Tám, tỉnh Biên Hòa chỉ có ít đảng viên cộng sản, mặc dù bị

địch khủng bố đàn áp nhưng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo nhân

dân tiếp tục đấu tranh và hình thành được tổ chức cơ sở, đó là Chi bộ Đảng Cộng sản Bình

Phước - Tân Triều (Q.Châu Thành) được thành lập vào tháng 2-1935, đây là tổ chức Đảng

thành lập đầu tiên ở tỉnh Biên Hòa. Sự hình thành chi bộ Đảng đã đánh dấu bước chuyển

mạnh của phong trào cách mạng tỉnh Biên Hòa. Những đảng viên trong chi bộ là những hạt

nhân cho phong trào Mặt trận Dân chủ sau này và hình thành Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Biên Hòa

vào tháng 2-1937.

Sau khi được thành lập và có sự lãnh đạo của Tỉnh ủy lâm thời Biên Hòa, phong trào

cách mạng ở Biên Hòa có những phát triển mới, đó là vào tháng 7-1940 đã xây dựng đội vũ

trang chuẩn bị tham gia Nam kỳ khởi nghĩa, đội vũ trang do đồng chí Trần Văn Quỳ làm chỉ

huy; khôi phục phong trào sau cuộc khủng bố trắng của thực dân bị thất bại ở Nam kỳ khởi

nghĩa vào ngày 23-11-1940… Đặc biệt là chỉ với 40 đảng viên cộng sản nhưng biết nắm thời

10.10 Page 100

▲back to top

cơ phát xít Nhật đầu hàng đồng minh vào ngày 15-8-1945, Đảng bộ tỉnh Biên Hòa đã lãnh

đạo và phát động nhân dân đứng lên giành chính quyền về tay nhân dân vào ngày 27-8-1945.

26. Nhân dân Đồng Nai trong phong trào đấu tranh cách mạng từ đầu thế kỷ XX đến

tháng Tám năm 1945 – Bài 1: Những ngày đầu chống Pháp / Nguyễn Lê tổng hợp //

https://baochinhphu.vn. - 2011. - Ngày 22/08.

Ngay sau khi thực dân Pháp nổ súng đánh chiếm thành Gia Định tháng 2 - 1859, mở

đầu công cuộc xâm lược nước ta mà đầu tiên là vùng đất Nam bộ. Bất chấp sự đầu hàng đớn

hèn của vua tôi triều đình nhà Nguyễn, nhân dân Biên Hòa dưới sự lãnh đạo của những sĩ phu

yêu nước vẫn đứng lên chống giặc Pháp quyết liệt, bảo vệ đất nước. Có thể nói lòng yêu nước,

ý chí căm thù giặc sâu sắc của của người Đồng Nai như lửa lòng ủ trấu cho đến khi Đảng

cộng sản ra đời đã khơi dậy truyền thống yêu nước, tập hợp lực lượng, phát huy được sức

mạnh tổng hợp cùng với nhân dân cả nước làm nên thắng lợi trong tháng tám mùa thu lịch

sử.

Không chấp nhận sự xâm chiếm của thực dân Pháp nên ngay khi chúng đặt chân lên đất

Biên Hòa, đã liên tiếp nổ ra nhiều cuộc khởi nghĩa chống lại sự xâm lược của chúng. Tiêu

biểu như cuộc khởi nghĩa của Tổng lãnh binh Nguyễn Đức Ứng ở huyện Long Thành, khởi

nghĩa của hai cha con Trương Định và Trương Quyền ở căn cứ Bàu Cá, Giao Loan… Những

năm đầu thế kỷ XX, phong trào yêu nước và kháng chiến của nhân dân Biên Hòa chống thực

dân, phong kiến lại tiếp tục nổ ra. Các “hội kín” được thành lập như hội kín của ông Đoàn

Văn Cự ở Bình Đa (Tam Hiệp - Biên Hòa) năm 1906. Nhóm Lâm Trung ở quận Châu Thành

tỉnh Biên Hòa tổ chức tiến công trụ sở tề giải thoát thanh niên bị bắt lính đưa sang Pháp vào

đêm 14 tháng 2 năm 1916. Một bộ phận vũ trang ở Bình Trước do các ông Mười Sót, Mười

Tiết chỉ huy (cũng thuộc nhóm Lâm Trung) tổ chức đánh phá khám đường tại thị xã Biên

Hòa, bắn súng thị uy vào nhà tên chủ tỉnh Biên Hòa ngày 16 tháng 2 năm 1916. Tuy nhiên,

các phong trào này đã bị thực dân Pháp đàn áp dã man nên dần dần tan rã. Do điều kiện tự

nhiên thuận lợi, sau khi đánh chiếm Biên Hòa, tư bản Pháp đã đổ xô đầu tư vốn khai thác tài

nguyên thiên nhiên. Chúng xây dựng hệ thống xí nghiệp công nghiệp khai thác lâm sản; những

công ty, đồn điền khai thác cao su.

Vì vậy, giai cấp công nhân ở Đồng Nai hình thành từ rất sớm. Mặc dù mới ra đời nhưng

đội ngũ công nhân Biên Hòa đã không ngừng đấu tranh cho quyền lợi giai cấp bằng nhiều

hình thức từ thấp đến cao. Nổi bật là tinh thần đấu tranh của đội ngũ công nhân cao su: Tháng

12 năm 1926, 500 công nhân ở đồn điền cao su Cam Tiêm (Ông Quế) đồng loạt bãi công phản

đối sự lừa gạt của bọn mộ phu; phản đối chủ sở không thực hiện những điều cam kết trong

bản giao kèo. Bọn tư bản thực dân phải huy động lính đến đàn áp dã man để dập tắt cuộc bãi

công.

Trong tháng 8 và 9 năm 1927, công nhân đồn điền cao su Phú Riềng cũng nhiều lần nổi

dậy đấu tranh đòi quyền lợi kinh tế. Công nhân nổi dậy giết tên xếp Tây Mông-téc-lô

(Monterlo) và lùng bắt, cảnh cáo một tên cai, xu, xếp gian ác ở phân sở.

100

11 Pages 101-110

▲back to top

11.1 Page 101

▲back to top

Ngoài ra, trong những năm 20, công nhân nhà máy cưa BIF, công nhân đường sắt cũng

liên tục tổ chức những cuộc đấu tranh nhỏ lẻ chống lại sự áp bức, bóc lột của bọn chủ tư bản

đòi quyền dân sinh, dân chủ.

Mặc dù vậy, thời gian này, những phong trào yêu nước, đấu tranh của nhân dân Biên

Hòa đều mang tính tự phát, và hầu hết bị khủng bố, dập tắt. Nhưng qua đó cũng cho thấy, ý

thức giai cấp, tình đoàn kết đã nảy sinh và ngày càng được nâng cao. Đó là tiền đề cho phong

trào yêu nước chống xâm lược của nhân dân Biên Hòa phát triển, mang tính tự giác đặc biệt

khi có Đảng Cộng sản - Chính Đảng của giai cấp công nhân ra đời và lãnh đạo.

Sau khi Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở Phú Riềng ra đời vào năm 1929; sáu năm sau, năm

1935, Chi bộ Đảng Bình Phước - Tân Triều được thành lập gồm 7 đồng chí do đồng chí Hoàng

Minh Châu làm bí thư, khởi đầu giai đoạn yêu nước chống Pháp ở Đồng Nai đi theo Chủ

nghĩa Cộng sản dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Sự ra đời của chi bộ Đảng Cộng sản Bình Phước - Tân Triều đánh dấu một bước phát

triển mới, một bước ngoặt trên con đường đấu tranh cách mạng của nhân dân tỉnh Biên Hòa.

Đây là chi bộ Đảng Cộng sản được thành lập sau chi bộ Phú Riềng, là hạt nhân lãnh đạo

phong trào cách mạng ở Biên Hòa đi đúng hướng.

27. Nhân dân Đồng Nai trong phong trào đấu tranh cách mạng từ đầu thế kỷ XX đến

tháng tám năm 1945 - Bài 2: Giai đoạn từ năm 1930 đến cách mạng Tháng Tám thành

công / N.L tổng hợp // https://baochinhphu.vn. - 2011. - Ngày 22/08.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào cách mạng ở Đồng Nai đi vào hoạt động tự giác,

có tổ chức, hướng đến mục tiêu trước mắt và lâu dài, xác định từng bước đi thích hợp.

Giai đoạn 1935 đến trước tháng 8 năm 1945, chủ yếu là đấu tranh dân sinh dân chủ kết

hợp đấu tranh chính trị và nuôi dưỡng lực lượng vũ trang để chuẩn bị tổng khởi nghĩa. Nhiều

cuộc đấu tranh chính trị liên tục của các tầng lớp nhân dân chứng tỏ sự trưởng thành của các

lực lượng cách mạng: Liên đoàn học sinh trường tiểu học Bình Hòa được Đảng lãnh đạo rải

truyền đơn kêu gọi tinh thần cách mạng ngày 1 tháng 5 năm 1935; mít tinh trọng thể tại Gò

Dê (Bình Ý) tháng 9 năm 1936; Cuộc đấu tranh đòi giảm sưu thuế của nhân dân Long Thành

và cuộc đấu tranh đòi tăng lương giảm giờ làm của công nhân Nhà máy BIF thắng lợi.

Đầu năm 1937, các cơ sở Đảng phát triển, thành lập Tỉnh ủy lâm thời do đồng chí Trương

Văn Bang làm bí thư, đến giữa năm có thêm các chi bộ Đảng: Bình Ý, Bình Phước, Tân Triều,

Thiện Tân, Bình Hòa, Mỹ Lộc, Mỹ Quớ

Cùng với nhân dân cả nước, nhân dân Đồng Nai đã vùng lên giành chính quyền trong

tháng 8 lịch sử. Năm 1940, kế hoạch chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa Nam kỳ được tiến hành

ráo riết nhưng bị lộ, địch bao vây và đàn áp các điểm khởi nghĩa gây nhiều tổn thất; một số

đảng viên bị bắt, bị giết hoặc tù đày; một bộ phận có vũ trang thô sơ rút vào rừng (là một

trong số các bộ phận hình thành Chi đội 10 sau Cách mạng Tháng tám).

Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, ngày 27 tháng 9 năm 1941 thực dân Pháp chấp

nhận cho phát xít Nhật đem quân chiếm đóng Nam Kỳ. Nhân dân Biên Hòa thêm một tròng

áp bức.

101

11.2 Page 102

▲back to top

Rút kinh nghiệm của những thất bại trước đó, dưới sự lãnh đạo của các đảng viên cộng

sản, phong trào đấu tranh của công nhân cao su ở các đồn điền trong tỉnh vẫn tiếp tục phát

triển như: cuộc đình công của hơn 500 công nhân ở cơ sở Cuộc-tơ-nay, cuộc bãi công của

hơn 600 công nhân tại hai phân sở A và B của đồn điền Bình Lộc đấu tranh với chủ sở đòi:

không được bắt công nhân đi điểm quá sớm, không được đánh đập cúp phạt công nhân, đòi

được phát gạo trắng, đòi tống cổ bọn cai, xu ác ôn, đòi trả công nhân mãn hạn về xứ…

Ngày 9 tháng 3 năm 1945, Nhật đảo chính Pháp, lập chính quyền và các tổ chức thân

Nhật; lãnh đạo Đảng nhận định tình hình, chọn thời cơ cách mạng; địa phương Biên Hòa cùng

cả nước thực hiện lệnh tổng khởi nghĩa; buộc tỉnh trưởng ngụy Nguyễn Văn Quý phải chuyển

giao chính quyền cho đại diện nhân dân lúc 11h30 ngày 26 tháng 8 năm 1945.

Sáng ngày 27/ 8/ 1945, tại Quảng trường Sông Phố, một cuộc mít tinh lớn được tổ chức.

Gần một vạn người từ các nơi kéo về đây tham dự. Trong không khí trào dâng của thắng lợi

cách mạng, đồng chí Dương Bạch Mai – cán bộ Xứ ủy Nam kỳ đại diện mặt trận Việt Minh

ở Nam Bộ diễn thuyết về đường lối cách mạng, của Đảng được quần chúng nhiệt liệt hoan

nghênh. Đồng chí Hoàng Minh Châu, trưởng ban khởi nghĩa, tuyên bố chính quyền về tay

nhân dân và công bố Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Biên Hòa gồm các đồng chí:

Hoàng Minh Châu – Chủ tịch; Huỳnh Văn Hớn – Phó chủ tịch kiêm Trưởng ban tuyên truyền;

Nguyễn Văn Long – phụ trách Cảnh sát tỉnh; Ngô Hà Thành – phụ trách Quốc gia tự vệ cuộc

(công an tỉnh); Ông Nguyễn Văn Tàng – phụ trách Ban quản trị tài sản quốc gia. Đồng bào

phấn khởi hô vang các khẩu hiệu : “Việt Nam độc lập muôn năm”, “Việt Minh muôn năm”...

Cuộc mít tinh kết thúc, đoàn người tuần hành biểu dương lực lượng qua các phố xen lẫn

trong cờ hoa, biễu ngữ hào hùng, đầy khí thế như hòa chung với niềm vui của nhân dân cả

nước. Cả thị xã Biên Hòa như bừng tỉnh hồi sinh sau 80 năm dài sống trong nô lệ, xiềng xích

của chế độ thực dân phong kiến.

28. Những ngày khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 tại Biên Hòa / Phan Đình Dũng,

Nguyễn Thanh Lợi // Hỏi đáp về Biên Hòa – Đồng Nai. - Đồng Nai : Nxb. Đồng Nai,

2020. - Tr. 219-221.

Ngày 23 tháng 8 năm 1945, tại căn nhà số 2 ở dãy phố Sáu Sử xã Bình Trước, quận

Châu Thành, Biên Hòa, đồng chí Hoàng Minh Châu chủ trì cuộc họp bàn kế hoạch khởi nghĩa

giành chính quyền tại tỉnh lỵ Biên Hòa. Tham dự cuộc họp này có các đồng chí: Hoàng Minh

Châu, Huỳnh Văn Hớn, Phạm Văn Búng, Ngô Hà Thành, Hồ Văn Giàu, Lê Nguyên Đạt,

Đặng Nguyên, Hồ Hòa, Hồ Văn Đại... Thực hiện sự chỉ đạo của Xứ ủy, Hội nghị đã bàn bạc

thống nhất và quyết định một số việc cấp bách:

- Tập trung lực lượng tiến hành khởi nghĩa trước ở tỉnh lỵ, phân công một số đảng viên

về các quận huy động lực lượng quần chúng về thị xã tham gia cướp chính quyền.

- Trung lập hóa quân Nhật, giao cho đồng chí Hồ Văn Đại và một số đồng chí khác vận

động lính mã tà, lính thủ hộ… nộp súng cho cách mạng, tránh xung đột vũ trang.

- Thành lập ủy ban khởi nghĩa do đồng chí Hoàng Minh Châu phụ trách và dự kiến thành

phần Ủy ban Nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Biên Hòa.

102

11.3 Page 103

▲back to top

- Giao trách nhiệm cho kinh lý Nguyễn Văn Tàng tiếp xúc với tỉnh trưởng Nguyễn Văn

Quý vận động y bàn giao chính quyền cho cách mạng.

- Giao trách nhiệm cho đồng chí Lê Ngọc Liệu và Nguyễn Đình Ưu tổ chức đưa 500

người về tham gia khởi nghĩa ở Sài Gòn.

- Huy động lực lượng xung kích trong nhân dân. Thanh niên Tiền phong tự trang bị vũ

khí, nhân dân mang cờ, khẩu hiệu sẵn sàng nổi dậy biểu dương lực lượng cướp chính quyền.

Trụ sở ủy ban khởi nghĩa đặt gần ga xe lửa Biên Hòa. Hầu hết các tầng lớp nhân dân

đều sục sôi cách mạng, tinh thần quyết tâm giành độc lập đang dâng cao. Đêm 23 và rạng

sáng ngày 24 tháng 8 năm 1945, trong nội ô tỉnh lỵ Biên Hòa, nhân dân treo cờ và dán khẩu

hiệu khắp các phố chợ.

Sáng ngày 23 tháng 8 năm 1945, dưới sự chỉ đạo của chi bộ nhà máy cưa BIF, chi bộ ga

Biên Hòa, công nhân và nhân dân các ấp Tân Mai, Lân Thành, Vĩnh Thị đã nổi dậy làm chủ

các cơ sở trên đồng thời tập hợp lực lượng xung kích để làm nòng cốt cho cuộc khởi nghĩa ở

tỉnh lỵ Biên Hòa.

Đêm 24 tháng 8 năm 1945, tại rạp hát Trần Điển, một cuộc mít-tinh được tổ chức với

hàng trăm quần chúng gia. Các đồng chí trong ủy ban khởi nghĩa đã công khai diễn thuyết,

kêu gọi đồng bào tham gia Mặt trận Việt Minh tham gia khởi nghĩa cướp chính quyền. Suốt

đêm 24 tháng 8 năm 1945, lực lượng Thanh niên xung kích rầm rập đi tuần tra trên các đường

phố. Nội ô tỉnh lỵ Biên Hòa và các xã vùng ven như Tam Hiệp, Tân Mai, Tân Phong, Bửu

Long, Bửu Hòa, Hiệp Hòa, Hóa An, Tân Hạnh, lực lượng cách mạng hoàn toàn làm chủ.

Ngày 25 tháng 8, thắng lợi của cuộc khởi nghĩa từ Sài Gòn nhanh chóng được truyền về

Biên Hòa làm nức lòng cán bộ và nhân dân trong toàn tỉnh. Hầu hết các cơ quan, công sở ở

tỉnh lỵ Biên Hòa đều được lực lượng xung kích bố trí tổ chức canh gác, bảo vệ chặt chẽ. Ngày

26 tháng 8 năm 1945, đồng chí Nguyễn Văn Nghĩa tập hợp hàng trăm quần chúng tiến vào

Tòa bố Biên Hòa treo cờ đỏ sao vàng đầu tiên tại dinh tỉnh trưởng trước sự tập trung của đồng

bào. Đến 11 giờ trưa cùng ngày, các đồng chí Hoàng Minh Châu, Huỳnh Văn Hớn va một số

đồng chí trong ủy ban Khởi nghĩa tiếp tục đến Tòa bố buộc tỉnh trưởng Nguyễn Văn Quý

cùng những viên chức đứng đầu các công sở trong tỉnh bàn giao chính quyền cho cách mạng.

Lực lượng xung kích cách mạng nhanh chóng chiếm lĩnh, tiếp quản các cơ quan, công sở còn

lại ở tỉnh lỵ Biên Hòa.

29. Lực lượng Thanh niên Tiền phong trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Biên

Hòa / Phan Đình Dũng, Nguyễn Thanh Lợi // Hỏi đáp về Biên Hòa – Đồng Nai. - Đồng

Nai : Nxb. Đồng Nai, 2020. - Tr. 217-219.

Trong Cách mạng tháng Tám năm 1945, lực lượng Thanh niên Tiền phong đóng một

vai trò quan trọng trong quá trình khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân ở Nam Bộ.

Tổ chức Thanh niên Tiền phong được thành lập từ ngày 1 tháng 7 năm 1945, tại Sài Gòn.

Thanh niên Tiền phong lấy đoàn kỳ là cờ vàng sao đỏ, đoàn ca là bài hát “Lên đàng” của nhạc

sĩ Lưu Hữu Phước, mang đồng phục và trang bị những vũ khí thô sơ (gậy tầm vông), gia nhập

tổ chức này mỗi thành viên phải tuyên thệ 3 lời thề trung thành với Tổ quốc, nhân dân và

phẩm chất của thanh niên. Một thời gian ngắn phong trào Thanh niên Tiền phong phát triển

103

11.4 Page 104

▲back to top

khá rầm rộ ở Nam Kỳ. Đến trước khi Cách mạng tháng Tám bùng nổ, Thanh niên Tiền phong

đã có 1.200.000 đoàn viên ở 21 tỉnh thành Nam Bộ, trong đó có tỉnh Biên Hòa.

Ở Biên Hòa trong những ngày nổi dậy cướp chính quyền vào mùa thu tháng Tám năm

1045, hoạt động tổ chức Thanh niên diễn ra sôi nổi ở các quận lỵ. Tại quận Long Thành, từ

tháng 5/1945, lực lượng Thanh niên Tiền phong đã đến và phát triển mạnh mẽ đến tận các địa

bàn cơ sở. Các ngả đường, lực lượng này được chú ý với đầu đội mũ ca lô, tay cầm gậy tầm

vông, vai đeo cuộn dây thừng bằng sợi dứa, tập dượt.

Địa bàn quận Xuân Lộc dưới sự lãnh đạo của các đồng chí đảng viên và cán bộ cách

mạng, chỉ trong vòng hai tháng tổ chức Thanh niên Tiền phong do ông Huỳnh Văn Huấn công

chức sở đoàn làm thủ lĩnh được xây dựng hầu hết ở các xã, vùng nông thôn trong quận và các

đồn điền cao su (ở các đồn điền gọi là Thanh niên Tiền phong ban xí nghiệp). Ngày 28/8/1945,

Thanh niên Tiền phong cùng các lực lượng cách mạng khác tổ chức canh gác, giữ gìn trật tự,

trị an trong công sở, đuổi chủ tây, quản lý đồn điền. Ở thị trấn Xuân Lộc, Thanh niên Tiền

phong tấn công đánh chiếm, giải tán lính địch tại các đồn, công sở địch góp phần cho cuộc

nổi dậy cướp chính quyền thành công.

Ở Biên Hòa, tổ chức Thanh niên Tiền phong do Huỳnh Thiện Nghệ làm thủ lĩnh, đã

phát triển nhanh chóng từ tỉnh đến cơ sở làng, xã, nhà máy. Từ tháng 7/1945, Hội nghị của

Xứ ủy Nam Kỳ họp với lãnh đạo Tỉnh ủy tại chùa Tân Mai chủ trương gấp rút xây dựng lực

lượng và nắm chắc lực lượng Thanh niên Tiền phong để phối hợp tiến hành khởi nghĩa. Trong

thời gian khởi nghĩa, đêm 23 rạng ngày 24/8/1945, trong nội đô thị xã Biên Hòa, nhân dân

treo cờ đỏ sao vàng, cờ búa liềm và cờ vàng sao đỏ (cờ của Thanh niên Tiền phong) nhiều

nơi. Lực lượng Thanh niên Tiền phong trở thành các đội xung kích, nhanh chóng chiếm lĩnh,

tiếp quản các cơ quan, công sở trong nội ô Biên Hòa và sau đó tham gia cuộc mít tinh, diễu

hành vào ngày 27/8/1945 tại Quảng trường Sông Phố lịch sử khi chính quyền về tay nhân

dân. Đến ngày 25 tháng 9 năm 1945, theo chủ trương của Tỉnh ủy Biên Hòa, tổ chức Thanh

niên Tiền phong hợp nhất với Thanh niên cứu quốc, lấy tên là Thanh niên Cứu quốc do đồng

chí Đoàn Bá Bích phụ trách

30. Mùa thu Cách mạng tháng Tám (8/1945) ở Xuân Lộc, Long Khánh / Lê Thành //

https://sotaydangvien.dongnai.gov.vn. -2023. - Ngày 24/08.

Chúng ta đang sống trong những ngày mùa thu cách mạng tháng Tám cách đây 78 năm.

Những ngày lịch sử vẻ vang, là một mốc son lịch sử chói lọi trong lịch sử hàng ngàn năm

dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Trong bản hùng ca của dân tộc, mùa thu tháng Tám ở Xuân Lộc, Long Khánh với khí

thế sục sôi cách mạng như một dòng thác dâng trào mạnh mẽ, cuốn hút mọi tầng lớp Nhân

dân tham gia, nhấn chìm bè lũ cướp nước và bán nước.

Nhận thấy thời cơ đã đến; tháng 2/1945, Tỉnh ủy cử đoàn cán bộ gồm 9 đồng chí:

Lê Ngọc Liệu, Dương Thành Mục, Hồ Tấn Trai và các chị: Dung, Ngọc, Nhạn, Thịnh… do

đồng chí Lê Ngọc Liệu phụ trách tổ chức kiện toàn bộ máy chính quyền, vũ trang chuẩn bị

mọi mặt cho cuộc kháng chiến tại Xuân Lộc. Đoàn cán bộ tăng cường của tỉnh chia thành ba

bộ phận phụ trách các khu vực gồm: khu vực Xuân Lộc và các xã vùng ven; khu vực Bảo

104

11.5 Page 105

▲back to top

Chánh, Gia Ray, Rừng Lá dọc theo quốc lộ 1; khu vực Gia Kiệm, Định Quán dọc theo quốc

lộ 20.

Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp, thực dân Pháp đã nhanh chóng đầu hàng và hợp

tác với Nhật, chúng tiến hành 3 chủ trương tàn bạo là: độc quyền và cướp bóc về kinh tế,

chuyên chế về chính trị và ngu dân về văn hóa.

Ngày 15/8/1945 trước sức mạnh tấn công của quân đồng minh. Nhật Hoàng tuyên bố

đầu hàng. Tin này nhanh chóng được truyền đi khắp cả nước đã thổi bùng ngọn lửa cách

mạng.

Tối ngày 27/8/1945, trong không khí sục sôi cách mạng, các đảng viên của chi bộ Xuân

Lộc, các đồng chí lãnh đạo lực lượng Thanh niên Tiền Phong của quận đã tổ chức một cuộc

họp ở chùa Xuân Hòa, đình Xuân Lộc (Xuân An ngày nay) để thành lập Ủy ban khởi nghĩa

và bàn thống nhất kế hoạch khởi nghĩa giành chính quyền trong toàn huyện.

Ngày 28/8/1945 là ngày lịch sử trọng đại đáng ghi nhớ nhất của Nhân dân Xuân Lộc,

Long Khánh. Trời còn mờ sương, đồng chí Huỳnh Công Tâm (Tư Ước) lãnh đạo lực lượng

Thanh niên Tiền phong quận Xuân Lộc và một số mã tà tiến bộ làm nội ứng bên trong, bao

vây đồn bảo an, còn gọi là đồn lính khố xanh, phòng thủ bản xứ, có khoảng 40 lính, trưởng

đồn là một tên Pháp lai Việt. Đây là vị trí trọng yếu của chính quyền Nhật ở Xuân Lộc. Ta hạ

đồn nhanh chóng, tịch thu 26 khẩu súng các loại, hạ cờ Tam tài, treo cờ trắng làm hiệu để

đồng chí Lê Văn Vận chỉ huy một đội dân binh tiến thẳng vào dinh quận trưởng, buộc quận

trưởng Lê Thành Tường bàn giao, nhưng hắn đã bỏ trốn trước đó. Đại diện cho chính quyền

Nhật là thông phán Đỉnh đã giao nộp toàn bộ hồ sơ, ấn mộc cho đồng chí Lê Văn Vận đại

diện chính quyền cách mạng. Chính quyền tay sai của phát xít Nhật ở Xuân Lộc bị giải tán.

Trước khí thế sục sôi, áp đảo của lực lượng cách mạng, toàn bộ chính quyền của địch ở Xuân

Lộc đều lo sợ, hoang mang, tự tan rã nhanh chóng. Chỉ trong buổi sáng ngày 28/8/1945, Nhân

dân đã hoàn toàn làm chủ tất cả các cơ quan, công sở ở trung tâm quận lỵ Xuân Lộc.

Được tin cuộc khởi nghĩa ở Xuân Lộc đã hoàn toàn thắng lợi, 14 giờ cùng ngày, Nhân

dân, công nhân các đồn điền Bình Lộc, Hàng Gòn...kéo về quận Xuân Lộc tham dự một cuộc

mittinh biểu dương lực lượng to lớn chưa từng có của một vạn người tham dự.

Tại lễ đài dựng ở chợ Cũ Xuân Lộc (Xuân An ngày nay), đồng chí Nguyễn Văn Lắm

(Ba Nghệ) đại diện Ủy ban khởi nghĩa quận Xuân Lộc đã trịnh trọng đọc thông báo của Ủy

ban khởi nghĩa: “... Từ đây xóa bỏ hoàn toàn bộ máy cai trị thực dân phong kiến, thiết lập

chính quyền dân chủ Nhân dân...”.

Cuộc mít tinh biến thành cuộc biểu tình tuần hành, biểu dương khí thế cách mạng rung

chuyển cả núi rừng Xuân Lộc-Long Khánh, đoàn người nối gót nhau đi qua các đường phố,

tỏa về các đồn điền và các xã, thôn, vừa đi vừa hô vang khẩu hiệu: “Chủ tịch Hồ Chí Minh

muôn năm!”, “Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm”, “Mặt trận Việt Minh muôn năm”,

“Nước Việt Nam của người Việt Nam”. Cờ đỏ sao vàng của Tổ quốc giương cao trong niềm

hân hoan, phấn khởi của mọi người, chính quyền cách mạng lâm thời ra mắt Nhân dân. Từ

đây họ đã kết thành đội ngũ, cùng nhau vượt qua gian lao thử thách, quyết chống giặc ngoại

xâm đến cùng để giữ lấy vận mệnh dân tộc.

105

11.6 Page 106

▲back to top

Cách mạng tháng Tám thắng lợi, lần đầu tiên, sau hơn 80 năm thống trị của thực dân

Pháp, cùng với Nhân dân cả nước, Nhân dân Xuân Lộc, Long Khánh được sống trong độc

lập, tự do. Từ địa vị nô lệ, luôn bị bọn đế quốc phong kiến khinh miệt, Nhân dân đã đứng lên

làm chủ mảnh đất thân yêu vốn có của mình.

Phát huy tinh thần cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Đảng bộ, quân dân thành

phố Long Khánh, phát huy tinh thần đại đoàn kết toàn dân, đồng lòng, đồng tình, đồng sức,

thành một khối thống nhất hành động, tạo sức mạnh tổng hợp để phát triển kinh tế, văn hóa,

xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh; quyết tâm xây dựng thành phố trẻ Long Khánh theo

hướng “xanh, văn minh, an toàn, hiện đại”, trở thành đô thị loại II trước năm 2025, từng bước

thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ mà Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ

thành phố lần thứ IV, nhiệm kỳ 2020-2025 đã đề ra.

31. Long Khánh những ngày nổi dậy giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám

năm 1945 / Phan Đình Dũng, Nguyễn Thanh Lợi // Hỏi đáp về Biên Hòa – Đồng Nai. -

Đồng Nai : Nxb. Đồng Nai, 2020. - Tr. 223-225.

Tháng 5 năm 1945, theo chỉ đạo của Xứ ủy, tổ chức Thanh niên Tiền phong được thành

lập đầu tiên ở Sài Gòn do bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương

làm thủ lĩnh. Trong một thời gian ngắn, tổ chức này đã phát triển rộng khắp trong các tỉnh

Nam Bộ. Tại quận Xuân Lộc dưới sự lãnh đạo của các đồng chí đảng viên chỉ trong vòng hai

tháng, tổ chức Thanh niên Tiền phong do ông Huỳnh Văn Huấn, công chức sở làm thủ lĩnh

được xây dựng hầu hết ở các xã, vùng nông thôn trong quận và các đồn điền cao su (ở các

đồn điền gọi là Thanh niên Tiền phong ban xí nghiệp), thu hút hàng ngàn công nhân, nông

dân, trí thức tham gia. Các đồng chí Nguyễn Văn Lắm, Trần Văn Kiểu, Lê Vân Vận, Nguyễn

Thành Danh, Nguyễn Văn Tạo, Lê Ưu, Điểu Xiển, Liễn, Xê... là những đảng viên Cộng sản

đầu tiên ở quận Xuân Lộc trở thành những can bộ chủ chốt lãnh đạo Than niên Tiền phong các

nơi trong quận.

Ở các đồn điền cao su, lực lượng Thanh niên Tiền phong ban xí nghiệp và lực lượng

xung kích, tự vệ đeo băng đỏ tổ chức canh gác, giữ gìn trật tự, trị an trong công sở. Ủy ban tự

quản của các đồn điền được thành lập để điều hành mọi hoạt động và chăm lo đời sống cho

công nhân.

Ngày 25 tháng 8 năm 1945, Xứ ủy Nam Bộ phát lệnh khởi nghĩa. Tại quận Xuân Lộc,

ủy ban khởi nghĩa động viên quần chúng tự võ trang, cùng lực lượng Thanh niên Tiền phong,

dân quân tự vệ bao vây các công sở của địch. Ta vận động được một số cảnh sát, lính bảo an,

hương dõng ngả theo cách mạng, giao nộp vũ khí cho quần chúng nhân dân, chính quyền cách

mạng.

Tối ngày 27 tháng 8 năm 1945, trong không khí sục sôi cách mạng, các đồng chí đảng

viên của chi bộ Xuân Lộc, các đồng chí lãnh dạo đội quân Thanh niên Tiền phong của quận

đã tổ chức một cuộc họp thị trấn Xuân Lộc (một địa điểm gần cơ sở chính trị thị trấn hiện

nay) để thành lập Ủy ban khởi nghĩa và bàn thống nhất kế hoạch khởi nghĩa cướp chính quyền

trong toàn huyện.

106

11.7 Page 107

▲back to top

Ngày 28 tháng 8 năm 1945, nhân dân quận Xuân Lộc đã nổi dậy khởi nghĩa cướp chính

quyền. Trời còn mờ sương, đồng chí Huỳnh Công Tâm (Tư Ước) đã lãnh đạo lực lượng Thanh

niên Tiền phong quận Xuân Lộc và một số mã tà tiến bộ làm nội ứng bên trong, bao vây đồn

bảo an (còn gọi là đồn lính khố xanh, phòng thủ bản xứ). Đây là vị trí trọng yếu của chính

quyền Nhật ở Xuân Lộc (đồn có khoảng 40 lính), trưởng đồn là một tên Pháp lai Việt). Lực

lượng cách mạng hạ đồn nhanh chóng, tịch thu 26 khẩu súng các loại, hạ cờ Tam tài, treo cờ

trắng làm hiệu để dinh quận trưởng. Đại diện cho chính quyền Nhật đã giao nộp toàn bộ hồ

sơ, ấn mộc cho đồng chí Lê Văn Vận – phát xít Nhật ở Xuân Lộc bị giải tán. Trước khí thế

sục sôi, áp đảo của lực lượng cách mạng, toàn bộ chính quyền của địch ở Xuân Lộc từ thị trấn

đến nông thôn đều lo sợ, hoang mang, tự tan rã nhanh chóng. Chỉ trong buổi sáng ngày 28

tháng 8 năm 1945, nhân dân đã hoàn toàn làm chủ tất cả các cơ quan, công sở ở trung tâm

quận lỵ Xuân Lộc.

Được tin cuộc khởi nghĩa ở thị trấn Xuân Lộc đã hoàn toàn thắng lợi, 2 giờ chiều ngày

28 tháng 8 năm 1945, hàng ngàn người tay giương cao cờ đỏ sao vàng, băng rôn, biểu ngữ,

khẩu hiệu, vũ khí tự trang bị giáo mác, gậy gộc, tầm vông vạt nhọn, dao cạo mủ, cuốc thuổng,

cung tên, chà gạt… từ nhiều hướng rầm rộ kéo về thị trấn Xuân Lộc mót tinh, biểu dương lực

lượng. Tại lễ đài dựng ở chợ cũ Xuân Lộc, đồng chí Nguyễn Văn Lắm (Ba Nghệ) đại diện

Ủy ban khởi nghĩa quận Xuân Lộc thông báo việc thành lập chính quyền dân chủ nhân dân

và ra mắt Ủy ban cách mạng lâm thời quận Xuân Lộc.

32. Chuyện kể về Cách mạng tháng Tám ở Long Thành / Huỳnh Văn Tới //

https://baodongnai.com.vn. – 2023. - Ngày 02/09.

Bà Phan Thị Chi (còn có tên gọi là Chín Cầu) sinh năm 1926 tại xã Long Thọ, H.Nhơn

Trạch; tham gia cách mạng từ trước năm 1945, được kết nạp Đảng năm 1949, nhận Huy hiệu

70 năm tuổi Đảng năm 2019. Bà hiện là nhân chứng lịch sử “xưa nay hiếm”, gần 100 tuổi vẫn

khỏe mạnh, minh mẫn, rành mạch kể cho con cháu nghe chuyện của 78 năm trước. Chuyện

kể của bà được đưa vào lịch sử địa phương khiến cho người thời nay cảm nhận được không

khí hào hùng, sôi nổi của Cách mạng Tháng Tám trên quê hương Long Thành.

Chuyện kể bắt đầu từ tình cảnh của người dân Long Thành dưới ách thống trị của chính

quyền thuộc Pháp. Từ khi thực dân Pháp xâm chiếm rồi toàn quyền cai quản Nam kỳ, đời

sống của người dân Long Thành vốn nghèo khó càng thêm cơ cực, tủi nhục trong vòng đời

nô lệ. Người dân chủ yếu sống bằng nông nghiệp; chỉ một số ít người có ruộng vườn, phần

đông là lao động thời vụ, làm mướn. Cả một mùa lúa cực nhọc thu hoạch ít ỏi nhưng phải nộp

tô, tỷ lệ nộp tô có lúc lên đến 50%, cùng nhiều loại thuế ác nhơn. Thanh niên trai tráng phải

đóng thuế thân, mỗi năm phải nộp 4-5 đồng/người. Đến sau năm 1930, thuế thân tăng lên 6,3

đồng/năm. Ai không có tiền đóng thì bị bắt trói, đóng trăn, đánh đập cho tới chừng nào nộp

đủ mới tha. Vì vậy, tới “mùa” thu thuế thân ai cũng nơm nớp, cứ nghe chó sủa rộ là đàn ông

trai tráng chưa đủ tiền đóng thuế thân phải chạy trốn. Nhưng trốn cũng chỉ là cách tạm thời,

khó trốn thoát.

Đến lúc Nhật nhảy vào chiếm đóng, người dân lại phải đi phu xây dựng sân bay Nước

Trong (An Lợi) và Gò Dầu (Phước Thái). Ai sống trong thời gian này mới biết chế độ hà khắc

107

11.8 Page 108

▲back to top

của thực dân - phát xít tàn bạo như thế nào. Người dân bị khủng bố tinh thần, thiếu thốn đủ

thứ. Khi đau bệnh, không thuốc thang; nhà không dầu thắp đèn (phải đốt đèn bằng dầu phọng,

mù u, dầu chai), vải không đủ mặc phải may quần áo bằng vải bao bố chịu trận với rận rệp,

nhiều cặp vợ chồng chỉ có một quần dài. Thanh niên bị bắt đi làm xâu vài ba tháng mới được

về; làm xâu xa tận Bà Rịa, Hố Nai, Bến Gỗ, cực khổ trăm bề; nên có câu châm biếm truyền

khẩu: “Làm xâu Bến Gỗ cực khổ gian nan. Vợ con để lại nhờ các anh bảo an (lính Nhật) trông

giùm”.

Tức nước ắt vỡ bờ, người dân Long Thành ngầm có sự phảng kháng, mong đợi một

điều gì đó làm thay đổi kiếp sống nô lệ. Cách mạng Tháng Tám 1945 như dòng nước lành

tắm mát lòng dân đang khô hạn.

Ngày 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp. Từ chiều 10-3-1945, quân Pháp chính thức đầu

hàng. Quan Tây, chủ Tây bị lính Nhật bắt, quản thúc. Bộ máy hội tề ở xã tan rã. Phong trào

đấu tranh của quần chúng được củng cố, rộ nở khắp nơi. Nổi bật là phong trào Thanh niên

tiền phong. Ở Q.Long Thành, trong tháng 5-1945, lực lượng thanh niên tiền phong được tổ

chức do thầy giáo Nguyễn Văn Chỏi làm thủ lĩnh.

Hồi đó, vui lắm. Không khí sinh hoạt của thanh niên tiền phong gian khổ nhưng hào

hùng, đêm đêm sân tập rầm rập bước chân, rộn ràng tiếng hát.

Ngày 16-8-1945, mệnh lệnh tổng khởi nghĩa của Trung ương và Lời kêu gọi của Việt Minh

rạo rực lòng dân. Chi bộ Long Thành được Ủy ban Khởi nghĩa tỉnh Biên Hòa triển khai nhiệm

vụ: Tập trung lực lượng tiến hành khởi nghĩa, phân công đảng viên vận động lực lượng quần

chúng tham gia cướp chính quyền theo kế hoạch của Ủy ban Khởi nghĩa. Tình hình chuẩn bị

khởi nghĩa đã sẵn sàng.

Đến 4 giờ chiều ngày 23-8, xảy ra sự cố bất ngờ. Giáo phái Cao Đài tại H.Long Thành

do đạo trưởng Chín Lợi cầm đầu kéo 200 người trang bị vũ khí ập vào quận lỵ định thừa gió

bẻ măng gây sức ép buộc quận Hội giao chính quyền cho chúng. Ủy ban Khởi nghĩa phân

tích tình hình, lên kế hoạch đấu tranh vạch mặt nhóm Chín Lợi.

Từ 6 giờ sáng ngày 24-8-1945, ở các ngã đường trên quốc lộ 15, tỉnh lộ 17 và 19 đều

có đội viên canh gác, làm chủ tình hình; khu vực xung quanh quận lỵ bị phong tỏa. Một trung

đội lính Nhật đóng ở sở Bà Đầm án binh bất động, tâm trạng hoang mang. Từ 7 giờ 30, đồng

bào từ các xã, các đồn điền theo đội hình có tổ chức kéo về quận lỵ Long Thành. Đến 9 giờ,

TT.Long Thành như sôi lên trong biển người, rừng cờ phấp phới, tiếng hát vang trời, tiếng hô

dậy đất, khí thế như thác lũ. Đúng 10 giờ, lực lượng xung phong nòng cốt gồm 400 người

chia thành 2 mũi kéo vào dinh quận, tạo đội hình bảo vệ cho Ủy ban Khởi nghĩa vào gặp quận

trưởng. Lúc bấy giờ, lực lượng của địch còn 11 tên lính do đội Giám chỉ huy, có vũ khí, nhưng

đứng ngơ ngác không dám chống cự. Ban khởi nghĩa gồm 19 người do đồng chí Trịnh Văn

Dục dẫn đầu hiên ngang tiến vào. Tại Văn phòng quận trưởng, quận Hội và đạo trưởng Chín

Lợi cùng ngồi, mặt mày tái mét, im lặng chờ số phận. Đồng chí Ba Dục nhân danh chính

quyền cách mạng tuyên bố: Chính quyền cũ chấm dứt hoạt động; chính quyền cách mạng đại

diện cho quyền lợi của nhân dân trong huyện bắt đầu làm việc. Quận hội ngoan ngoãn bàn

giao hết hồ sơ sổ sách, kho tàng, vũ khí theo yêu cầu. Đạo trưởng Chín Lợi lặng lẽ cùng bộ

hạ lẻn ra cửa sau chuồn mất.

108

11.9 Page 109

▲back to top

Ngay sau khi tiếp nhận chính quyền, cuộc mít tinh mừng thắng lợi diễn ra tại quận lỵ,

hơn 3 ngàn người tham dự, có phái đoàn cán bộ đại diện Xứ ủy miền Đông gồm các đồng chí

Dương Bạch Mai, Đào Duy Kỳ, Hà Huy Giáp cùng dự. Ủy ban Cách mạng lâm thời H.Long

Thành được giới thiệu và ra mắt đồng bào, gồm: Chủ tịch Trịnh Văn Dục; Phó chủ tịch Võ

Văn Truyện và các ủy viên. Sau đó, đoàn cán bộ Xứ ủy triệu tập hợp đảng viên tuyên bố thành

lập Đảng bộ Q.Long Thành, biểu quyết bằng hình thức giơ tay bầu Quận ủy gồm: Bí thư Trịnh

Văn Dục; Phó bí thư Vũ Hồng Phô; Ủy viên Thường vụ Trương Minh Kỷ; Ủy viên Nguyễn

Văn Phú và Lê Thành Liêm.

Chỉ trong ngày 24-8-1945, chính quyền của toàn bộ 21 xã thuộc Q.Long Thành đã về

tay nhân dân; đồng bào mừng như mở hội. Ban hội tề các xã lặng lẽ tự giải tán. Ở một số xã,

ban hội tề cử người đem hồ sơ sổ sách tới nhà làng giao. Khí thế cách mạng sôi nổi và mạnh

mẽ của nhân dân làm cho số địa chủ, tề xã hoảng sợ, tự nguyện liên lạc với chính quyền cách

mạng xin được lập công bằng cách đóng góp lương thực, thực phẩm. UBND lâm thời các xã

lần lượt hình thành.

Trong ngày 25-8, thực hiện chủ trương của Ủy ban Cách mạng lâm thời quận, hàng

ngàn người được tổ chức kéo về tỉnh lỵ Biên Hòa tham gia giành chính quyền ở tỉnh.

Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công chấm dứt chuỗi ngày nô lệ tủi nhục của người

dân. Cách mạng mở ra một kỷ nguyên mới. Kể từ đây, mọi người thoát khỏi ách thống trị của

thực dân, phong kiến, trở thành người dân tự do của một nước độc lập. Cuộc sống mới bắt

đầu.

33. Cuộc đấu tranh chính trị đầu tiên diễn ra tại Long Thành sau Cách mạng tháng

Tám năm 1945 / Phan Đình Dũng, Nguyễn Thanh Lợi // Hỏi đáp về Biên Hòa – Đồng

Nai. - Đồng Nai : Nxb. Đồng Nai, 2020. - Tr. 226-228.

Tháng 10 năm 1945, sau khi đánh chiếm Biên Hòa, quân Pháp tiến hành bình định các

vùng phụ cận. Long Thành là một địa bàn trọng điểm mà quân Pháp tập trung nhằm đánh phá

phong trào cách mạng tại đây.

Địa bàn Long Thành có phong trào đấu tranh cách mạng kiên cường và tổ chức Đảng,

chính quyền khá mạnh. Tổ chức Huyện ủy do đồng chí Trịnh Văn Dục làm bí thư, Vũ Hồng

Phô làm phó bí thư. Đồng chí Đỗ Hữu Phú phụ trách Quốc gia tự vệ cuộc (lực lượng an ninh

bấy giờ).

Vào đêm ngày 11 tháng 11, tại Phước Kiểng, bọn lính Nhật tổ chức bắt cóc đồng chí

Trịnh Văn Dục và Đỗ Hữu Phú nhằm đánh vào bộ máy chỉ huy của chính quyền cách mạng.

Huyện ủy Long Thành quyết định phát động một cuộc biểu tình toàn huyện đòi kẻ thù thả

ngay hai đồng chí Dục và Phú.

Ngày 13 tháng 11, khắp các ngả đường về thị trấn Long Thành, quần chúng tham gia

cuộc vận động của Huyện ủy. Hàng ngàn người xuống đường kéo về thị trấn Long Thành.

Cuộc biểu dương lực lượng của quần chúng được tổ chức chặt chẽ, đầy đủ các tầng lớp nhân

dân: công nhân, quần chúng nông dân, các hội Phụ nữ, tiểu thương viên chức, Phật giáo, Công

giáo yêu nước tham gia… Nhiều khẩu hiệu đả đảo lính Nhật, thực dân Pháp, đòi thả cán

bộ cách mạng được quần chúng giăng khắp trên đường tuần hành biểu tình.

109

11.10 Page 110

▲back to top

Để đối phó, bọn lính Nhật cho quân ngăn chặn tại thị trấn, ngả đường vào Sở SIPH —

nơi chúng giam giữ đồng chí Trịnh Văn Dục, Đỗ Hữu Phú. Khi đoàn biểu tình đến thị trấn,

lính Nhật cầm súng tuốt sẵn lê chận đoàn đấu tranh. Hội Phụ nữ đi đầu hô vang khẩu hiệu đả

đảo bọn lính và xông vào đội hình lính Nhật, giằng súng và hô hào bà con tiến lên. Đoàn biểu

tình nhất loạt tiên lên vượt qua hàng chắn lính Nhật tiến về Sở SIHP. Trước khí thế sôi sục

của nhân dân, lính Nhật phải giải quyết ôn hòa.

Khi đoàn biểu tình đến trụ sở của Sở SIHP, lính Nhật rút lui vào bên trong cố thủ.

Hoảng sợ trước khí thế của đoàn biểu tình, địch cho người đàm phán. Huyện cử đồng chí Vũ

Hồng Phô dẫn đầu một phái đoàn vào làm việc. Lợi dụng thời gian tạm nghỉ buổi trưa, địch

bí mật đưa đồng chí Trịnh Văn Dục, Đỗ Hữu Phú về Biên Hòa giam giữ. Khi biết tin hành

động xảo trá của địch, đoàn biểu tình tràn lên tấn công khiến lính Nhật phải tháo lui vào cổng

sở. Lực lượng vũ trang, thanh niên trong đoàn biểu tình với vũ khí thô sơ chuẩn bị cho cuộc

tiến công vào trụ sở địch. Lính Nhật được lệnh của chỉ huy đã nổ súng uy hiếp tinh thần của

đoàn biểu tình.

Nhằm tránh đổ máu của quần chúng, bảo đảm lực lượng để chuẩn bị cho các cuộc đấu

tranh tiếp, Ban chỉ huy cuộc biểu tình phát lệnh rút quân. Tuy không đạt được mục đích đòi

địch thả hai cán bộ cách mạng nhưng cuộc biểu dương sức mạnh với trên 1.500 người ở Long

Thành đã làm cho kẻ thù khiếp sợ; quân Nhật những ngày sau đó án binh bất động, không

dám hống hách lùng sục hành quân vào các làng xã như trước.

Đây là cuộc đấu tranh chính trị đầu tiên ở địa bàn quận Long Thành trên địa bàn tỉnh

Biên Hòa sau Cách mạng tháng Tám. Cuộc đấu tranh là một nét mới của phong trào cách

mạng trong việc bảo vệ thành quả cách mạng, thể hiện sức mạnh đoàn kết của giới và các

đoàn thể nói chung, cổ vũ tinh thần đấu tranh trong quần chúng chống thực dân Pháp xâm

lược ở Biên Hòa.

34. Cuộc mít tinh tại Quảng trường Sông Phố tháng Tám năm 1945 / Phan Đình Dũng,

Nguyễn Thanh Lợi // Hỏi đáp về Biên Hòa – Đồng Nai. - Đồng Nai : Nxb. Đồng Nai,

2020. - Tr.222 – 223.

Ngày 27/8/1945, tại Quảng trường Sông Phố (nay là giao lộ đường 30/4 và Cách mạng

tháng Tám) đã diễn ra cuộc mít tinh trọng thể chào mừng Chính quyền Cách mạng Lâm thời

đầu tiên của tỉnh Biên Hòa.

Trong khí thế cách mạng của tháng Tám lịch sử, người dân Biên Hòa hăng hái tham

gia vào cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Các lực lượng cách mạng, yêu nước được

tập họp: Thanh niên Tiền phong, tự vệ chiến đấu, quần chúng yêu nước dưới sự lãnh đạo của

Ủy ban khởi nghĩa Biên Hòa nhanh chóng chiếm lấy các cơ sở địch.

Ngày 26/8/1945, đồng chí Nguyễn Văn Nghĩa tập trung hàng trăm quần chúng tiến

vào Tòa Bố Biên Hòa treo lá cờ đỏ sao vàng. Ủy ban khởi nghĩa Biên Hòa buộc chính quyền

thuộc địa bàn giao chính quyền cho cách mạng.

Hàng ngàn người dân từ các địa phương của tỉnh Biên Hòa kéo về đây tham dự. Đồng

chí Dương Bạch Mai - cán bộ Xứ ủy Nam Kỳ, đại diện mặt trận Việt Minh ở Nam Bộ diễn

thuyết về đường lối cách mạng. Đồng chí Hoàng Minh Châu, Trưởng ban khởi nghĩa, tuyên

110

12 Pages 111-120

▲back to top

12.1 Page 111

▲back to top

bố chính quyền về tay nhân dân và công bố Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Biên

Hòa, gồm các đồng chí: Đồng chí Hoàng Minh Châu - Chủ tịch, Huỳnh Văn Hớn - Phó chủ

tịch kiêm Trưởng ban tuyên truyền, Nguyễn Văn Long - phụ trách cảnh sát tỉnh, Ngô Hà

Thành - phụ trách Quốc gia tự vệ cuộc, ông Nguyễn Văn Tàng - phụ trách Ban quản trị tài

sản quốc gia.

Hàng ngàn người dân tham gia mít tinh tuyên thệ kiên quyết bảo vệ nền độc lập tự do

cho Tổ quốc. Cuộc mít tinh kết thúc, đồng bào tuần hành biểu dương lực lượng.

Cả thị xã Biên Hòa như bừng tỉnh hồi sinh sau bao năm tháng bị kẻ thù kềm kẹp, thống

trị. Đoàn người tuần hành vừa đi vừa hát những bài ca cách mạng, thể hiện lòng yêu nước và

tinh thần quyết tâm cao độ bảo vệ chính quyền cách mạng.

35. Ngày ấy trên Quảng trường Sông Phố / Yến Long // https://www.qdnd.vn. - 2015. -

Ngày 03/09.

Mấy năm gần đây sức khỏe giảm sút, ông Vũ Cao Xuân, 87 tuổi, ngụ tại TP Biên Hòa

không đi kể chuyện về những ngày Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9-1945 cho thế

hệ trẻ được nữa, nhưng sự kiện lịch sử trọng đại ấy mãi vẹn nguyên trong tâm trí ông...

QĐND - Mấy năm gần đây sức khỏe giảm sút, ông Vũ Cao Xuân, 87 tuổi, ngụ tại TP

Biên Hòa không đi kể chuyện về những ngày Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9-

1945 cho thế hệ trẻ được nữa, nhưng sự kiện lịch sử trọng đại ấy mãi vẹn nguyên trong tâm

trí ông. Biên Hòa 70 năm trước hừng hực khí thế cách mạng, toàn dân nhất tề đứng lên giành

tự do, chào mừng chiến thắng. Đã nhiều năm nay ông tự nguyện “truyền lửa” để bồi đắp lòng

yêu nước và niềm tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay. Nói về việc làm của mình, ông kể:

- Trước đây, tôi thường đi tuyên truyền cho các cháu học sinh, sinh viên về Cách mạng

tháng Tám và Quốc khánh 2-9 ở Đồng Nai. Tôi kể về khí thế cách mạng sục sôi năm ấy mà

tôi là một thành viên trong tổ chức Thanh niên Tiền phong của tỉnh…

Ấy là ông Xuân nói về đêm 23-8 của 70 năm trước khi chàng thanh niên Vũ Cao Xuân

cùng 10 đồng chí khác được giao nhiệm vụ đến các khu vực công cộng hướng dẫn nhân dân

treo cờ đỏ sao vàng, cờ búa liềm, dán khẩu hiệu khắp các phố chợ. Công việc diễn ra thuận

lợi nhờ có sự giúp sức của các anh chị lao công trên các tuyến đường. Đêm 24-8, Ủy ban khởi

nghĩa tổ chức một cuộc mít-tinh, công khai kêu gọi đồng bào tham gia Mặt trận Việt Minh,

đứng dậy khởi nghĩa cướp chính quyền. Suốt đêm đó, nhóm của ông Xuân liên tục đi tuần tra

trên các đường phố. Sáng sớm 25-8, ông cùng nhiều thanh niên được cử ra ga Biên Hòa bảo

vệ chuyến xe lửa đầu tiên đưa hơn 500 người tới Sài Gòn tham gia khởi nghĩa.

Trong ngày hôm ấy, Sài Gòn nổi dậy giành thắng lợi, cổ vũ khí thế cách mạng ở Biên

Hòa. Sáng 26-8, đoàn người biểu tình tiến vào dinh tỉnh trưởng vây ép, buộc tên tỉnh trưởng

cùng viên chức đứng đầu các công sở trong tỉnh bàn giao chính quyền cho cách mạng. Vẻ tự

hào, ông kể tiếp:

- Theo đà thắng lợi, chúng tôi cùng bà con tiến đến bao vây trụ sở cảnh sát Biên Hòa.

Tên sở trưởng ngoan cố chống cự liền bị thanh niên xung kích áp chế, buộc phải hạ lệnh đầu

hàng. Chúng tôi tịch thu 40 khẩu súng các loại của bọn lính mã tà và nhanh chóng chiếm lĩnh

111

12.2 Page 112

▲back to top

toàn bộ cơ quan, công sở. Biên Hòa hoàn toàn thuộc về chính quyền cách mạng trong ngày

26-8.

Đến sáng hôm sau, tại Quảng trường Sông Phố, một cuộc mít-tinh lớn được tổ chức

với sự tham gia của hàng vạn người mang theo băng, cờ, khẩu hiệu rợp các ngả đường nội ô.

Chính quyền cách mạng ra mắt trong niềm hân hoan chào đón của toàn thể nhân dân. Kết thúc

cuộc mít-tinh, hơn một vạn người thay mặt cho 15 vạn đồng bào trong tỉnh đã long trọng

tuyên thệ, sẵn sàng hy sinh tính mạng, tài sản, kiên quyết bảo vệ nền độc lập, tự do cho Tổ

quốc. Ngay sau đó, lực lượng Thanh niên Tiền phong được lệnh chuẩn bị tham gia mít-tinh

chào mừng Chính phủ cách mạng lâm thời ra mắt. Sớm ngày 2-9-1945, dòng người từ khắp

nơi trong tỉnh đổ về trung tâm hành chính để được nghe Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên

ngôn độc lập, nhưng do không tiếp sóng được với Hà Nội, nên đại diện Ủy ban khởi nghĩa

tỉnh Biên Hòa lên nói về ý nghĩa của ngày Quốc khánh. Đồng bào mừng vui, cảm động rơi

nước mắt đón chào cuộc đời mới!

Địa điểm Quảng trường Sông Phố năm xưa giờ là một "địa chỉ đỏ "giáo dục truyền

thống cách mạng cho thế hệ hôm nay.

36. Một số nhân vật lịch sử trong Cách mạng Tháng Tám tại Biên Hòa / Trần Trị An

// https://baodongnai.com.vn. -2024. - Ngày 31/08.

Biên Hòa trong bài này là tỉnh Biên Hòa, không phải là đơn vị hành chính thành phố

Biên Hòa hiện nay, qua nhiều thời kỳ, Biên Hòa là thủ phủ của tỉnh Đồng Nai, tỉnh Thủ Biên

trong một số thời điểm kháng chiến.

Hiện nay trên đường 30-4 có Nhà hội Bình Trước (phường Thanh Bình, thành phố Biên

Hòa) đã được trùng tu và phục chế một số hạng mục, chữ Hán còn đắp mặt tiền di tích này là

chữ “Bình Trước Công Đường”. Trong lịch sử hiện đại, đều gọi là Nhà hội Bình Trước.

Đêm 22 rạng sáng ngày 23-9-1945, thực dân Pháp nổ súng đánh Sài Gòn, mở đầu cuộc

xâm lược lần thứ hai sau khi phát xít Đức đầu hàng, kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai. Sau

này, trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến ngày 19-12-1946, Bác Hồ có viết: “Thực dân

Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa! Không! Chúng ta thà hy

sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.

Tối 23-9-1945, đồng chí Hà Huy Giáp thay mặt Xứ ủy Nam kỳ triệu tập hội nghị cán bộ

toàn tỉnh Biên Hòa với 40 cán bộ Đảng hoạt động ở Biên Hòa từ trước năm 1945, trong số

này có một số đồng chí ở tù Côn Đảo được Xứ ủy giới thiệu về. Tại hội nghị này, một Ban

Chấp hành lâm thời được bầu ra gồm 11 người do đồng chí Trần Công Khanh làm Bí thư.

Hội nghị đề ra chủ trương 5 nhóm nội dung, trong đó có củng cố chính quyền cách mạng từ

tỉnh đến quận, xã. Theo tinh thần hội nghị Bình Trước, UBND tỉnh được thành lập do đồng

chí Hoàng Minh Châu làm Chủ tịch, đồng chí Đặng Nguyên làm Phó chủ tịch kinh tài, đồng

chí Huỳnh Văn Hớn làm Phó chủ tịch phụ trách tuyên truyền, đồng chí Phan Đình Công, ủy

viên phụ trách quân sự, đồng chí Ngô Hà Thành, ủy viên phụ trách Quốc gia tự vệ cuộc, như

công an ngày nay.

112

12.3 Page 113

▲back to top

Trong số các sự kiện sau Quốc khánh 2-9, có cuộc bầu cử Quốc hội khóa I, các đồng chí

Hoàng Minh Châu, Phạm Văn Búng, Điểu Xiển trúng cử là đại biểu Quốc hội khóa I, đơn vị

tỉnh Biên Hòa.

Ở cấp quận, có 3 Quận ủy được thành lập là Quận ủy Châu Thành do đồng chí Hồ Văn

Leo làm Bí thư, Tân Uyên do đồng chí Lê Thái làm Bí thư, Long Thành do đồng chí Trịnh

Văn Dục làm Bí thư, đồng chí Vũ Hồng Phô làm Phó bí thư. Đồng chí Vũ Hồng Phô sau năm

1975 từng đảm nhiệm chức vụ Phó chủ tịch UBND tỉnh, Hiệu trưởng Trường Đảng, được đặt

tên đường ở phường Bình Đa, thân sinh của ông Vũ Khánh, nguyên Phó giám đốc Đài phát

thanh - truyền hình Đồng Nai.

Trong nhiệm vụ xây dựng Mặt trận và các đoàn thể, Mặt trận Việt Minh được thành lập

do đồng chí Hồ Hòa làm chủ nhiệm, đồng chí Huỳnh Văn Lũy làm Phó chủ nhiệm kiêm Hội

trưởng Hội Nông dân Cứu quốc.

Ngày 25-9-1945, 2 tổ chức Thanh niên Tiền Phong và Thanh niên Cứu quốc hợp nhất

thành Đoàn Thanh niên Cứu quốc do đồng chí Hoàng Bá Bích làm Đoàn trưởng. Tổ chức

Công đoàn Cứu quốc do đồng chí Trịnh Trọng Tráng phụ trách.

Trước khi thực dân Pháp nổ súng tái chiếm Biên Hòa sau Quốc khánh 2-9, Tỉnh ủy,

UBND tỉnh Biên Hòa chuẩn bị các phương án kháng chiến. Ngoài các phong trào chung cả

nước như “Tuần lễ vàng” vận động đóng góp mua sắm vũ khí, thực hiện “tiêu thổ kháng

chiến”, các cơ sở sản xuất công nghiệp như nhà máy BIF, sau là Công ty chế biến tổng hợp

gỗ Tân Mai, cao su…tháo gỡ máy móc chuyển vào căn cứ trong rừng để sản xuất vũ khí.

Chủ động các phương án chiến đấu, tại hội nghị Bình Trước đã đề ra và thực hiện đề án

xây dựng Trường Huấn luyện cán bộ quân sự do đồng chí Phan Đình Công phụ trách và khai

giảng khóa đầu tiên vào ngày 26-9-1945 tại trại du kích Vĩnh Cửu, học viên được tổ chức

thành 4 phân đội khoảng 100 người. Đặc biệt, có một tiểu đội lính Nhật rã ngũ (sau khi Nhật

đầu hàng), gia nhập trại hướng dẫn sử dụng vũ khí, chiến thuật tác chiến. Ban giảng huấn

chính trị của trường do giáo sư Phạm Thiều, Thanh Sơn phụ trách. Tháng 10-1945 chuyển về

mật khu An Hảo, được chi đội Nam tiến Nam Long tăng cường, tham gia trận đánh cầu Bình

Lợi. Khi Pháp chiếm Biên Hòa ngày 25-10-1945, trường chuyển về Tân Uyên thuộc tỉnh Biên

Hòa và sau này trở thành một đơn vị Vệ quốc đoàn của Biên Hòa.

Hầu hết các nhân vật lịch sử trong sự kiện Cách mạng tháng Tám ở Biên Hòa như Hà

Huy Giáp, Hoàng Minh Châu, Huỳnh Văn Hớn, Huỳnh Văn Lũy, Vũ Hồng Phô, Hồ Văn

Leo… đều được đặt tên đường ở thành phố Biên Hòa và các địa phương khác trong tỉnh.

37. Kinh tế Việt Nam và tỉnh Đồng Nai thời kỳ đổi mới / Phòng ANKT //

https://congan.dongnai.gov.vn. – 2023. – Ngày 05/09

Chiến thắng trong các cuộc kháng chiến cứu quốc, tiếp đến là hàn gắn vết thương chiến

tranh và tìm cơ chế, mô hình phát triển, đến nay Việt Nam đã đạt được nhiều dấu ấn quan

trọng trên hầu hết các lĩnh vực. Từ một quốc gia thuần nông, đại đa số người dân sống ở nông

thôn, trình độ phát triển thấp, Việt Nam đã chuyển mình trở thành một quốc gia có mức thu

nhập trung bình trên thế giới. Cùng với tăng trưởng kinh tế, sự ổn định kinh tế vĩ mô được

duy trì, giúp cho nước ta chủ động hơn trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế.

113

12.4 Page 114

▲back to top

Tại Đại hội VI của Đảng (tháng 12/1986), với tinh thần "nhìn thẳng vào sự thật, đánh

giá đúng sự thật, nói rõ sự thật", Đảng ta đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước, đánh

dấu bước ngoặt quan trọng trên con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đường

lối đổi mới đó là kết quả của sự khảo nghiệm thực tiễn và đổi mới tư duy lý luận; là bước phát

triển có ý nghĩa cách mạng trong nhận thức và hành động của Đảng với những chủ trương,

đường lối mang tính đột phá. Những chủ trương đổi mới cơ chế quản lý kinh tế của Đảng và

Nhà nước nhanh chóng đi vào cuộc sống, mang lại kết quả tích cực. Đất nước ta đã thoát khỏi

khủng hoảng kinh tế - xã hội nghiêm trọng và kéo dài, mặc dù một số mặt còn chưa vững

chắc. Như vậy, từ năm 1986 đến nay, quá trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế dưới sự lãnh

đạo của Đảng diễn ra từng bước theo hướng vừa làm thử nghiệm, sửa đổi, bổ sung, từng bộ

phận của cơ chế cũ bị xóa bỏ, từng bước hình thành cơ chế mới - cơ chế thị trường có sự quản

lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Báo cáo Chính trị tại Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã thống nhất và nêu

rõ: “Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát của nước ta

trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đó là nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc

tế, vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, có sự quản lý của nhà

nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; bảo đảm định

hướng xã hội chủ nghĩa vì mục tiêu” dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”

phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội

chủ nghĩa Việt Nam có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó: kinh tế

nhà nước giữ vai trò chủ đạo; kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác không ngừng được củng cố, phát

triển; kinh tế tư nhân là động lực quan trọng; kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài ngày càng

được khuyến khích phát triển phù hợp với chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh

tế - xã hội”.

Kinh tế liên tục tăng trưởng đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, bước vào

nhóm nước đang phát triển có mức thu nhập trung bình thấp. Quy mô nền kinh tế ngày càng

mở rộng. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế là đúng hướng và phù hợp với yêu cầu đẩy mạnh tiến

trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Những số liệu thống kê của Tổng cục Thống kê

là minh chứng cụ thể nền kinh tế Việt Nam phát triển: Giai đoạn 1986-2000, tổng sản phẩm

trong nước bình quân mỗi năm tăng 6,51%; GDP năm 2019 gấp 12,5 lần năm 2001; năm

2022, kinh tế, chính trị thế giới và khu vực diễn biến phức tạp, tác động, ảnh hưởng trực tiếp

đến Việt Nam, nhưng GDP Việt Nam trong năm 2022 đạt 409 tỷ USD, đứng thứ 5 trong khu

vực Đông Nam Á (Việt Nam xếp sau Indonesia (1,29 nghìn tỷ USD), Thái Lan (534,76 tỷ

USD), Malaysia (434,06 tỷ USD), Singapore (423,63 tỷ USD) và xếp ngay trên Philippines

(401,66 tỷ USD). Trên thế giới, Việt Nam là quốc gia đứng thứ 37 về quy mô kinh tế,

Indonesia đứng thứ 17, Thái Lan đứng thứ 26, Malaysia đứng thứ 35, Singapore đứng thứ 36

Những dấu ấn trong sự phát triển kinh tế – xã hội của nước ta kể từ năm 1945, đặc biệt

từ năm 1986 đến nay, khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng, chính sách, đường lối nhất quán

của Nhà nước về phát triển kinh tế – xã hội. Vị thế của Việt Nam thay đổi đáng kể trên thế

giới và trong khu vực ASEAN. Việt Nam đã vượt trên các quốc gia trong khu vực Đông Nam

Á về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, xếp hạng thứ 25 thế giới về hấp dẫn vốn FDI.

114

12.5 Page 115

▲back to top

Ở khía cạnh ngoại giao kinh tế, đến nay đã có trên 70 nước công nhận Việt Nam là nền kinh

tế thị trường. Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã là thành viên chính thức của nhiều Tổ chức

kinh tế quốc tế như Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á

Thái Bình Dương (APEC), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Diễn đàn hợp tác

kinh tế Á – Âu (ASEM); tham gia tích cực vào việc đàm phán cũng như ký kết, phê chuẩn

các Hiệp định thương mại tự do (FTA) với 16 FTA song phương và đa phương. Điều này

không chỉ góp phần thúc đẩy thương mại và đầu tư cho nền kinh tế Việt Nam, mà còn thể

hiện sự chủ động của Việt Nam trong việc hình thành hệ thống thương mại quốc tế. Tính đến

nay, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 192 trong 200 quốc gia trên toàn thế giới;

thiết lập khuôn khổ quan hệ ổn định, lâu dài với 30 đối tác chiến lược và toàn diện, tạo nền

tảng vững chắc để Việt Nam cùng các nước nâng tầm hợp tác vì lợi ích của mỗi nước và vì

hòa bình, hợp tác và phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Hơn 48 năm kể từ Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, gần 37 năm thực

hiện công cuộc đổi mới, cùng nhịp phát triển chung của cả nước, Đồng Nai đã đạt được những

thành tựu vượt bậc trong phát triển kinh tế - xã hội.

Nền công nghiệp phát triển nổi bật với hàng loạt khu công nghiệp (KCN), nhà máy

mọc lên, cùng với đó, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng là cơ sở để Đồng Nai có những

bước tiến mạnh mẽ trong phát triển kinh tế - xã hội trong hiện tại và tương lai.

Có thể nói Đồng Nai là “Cái nôi” phát triển khu công nghiệp”, một trong những lĩnh

vực ưu tiên của Đồng Nai là phát triển công nghiệp và xây dựng các KCN. Chính các KCN

đã trở thành địa điểm thu hút đầu tư, tạo động lực phát triển, giúp Đồng Nai trở thành vùng

kinh tế phát triển năng động hàng đầu của cả nước. Từ chỗ chỉ có một KCN duy nhất trước

ngày giải phóng, đến nay Đồng Nai đã quy hoạch 35 KCN với tổng diện tích trên 12 ngàn ha,

trong đó 31 khu công nghệp được đầu tư hạ tầng hoàn thiện đi vào hoạt động. Các KCN Đồng

Nai đã thu hút được trên 1.500 dự án có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với tổng vốn

đầu tư gần 33 tỷ USD đến từ 45 quốc gia, vùng lãnh thổ và lấp đầy trên 85% diện tích đất cho

thuê. Các KCN đã tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trên địa bàn đạt 12,5% trong giai

đoạn 2006-2015 và từ 8-9% từ năm 2016 đến nay.

Đến nay, toàn tỉnh đã có trên 41 ngàn doanh nghiệp được thành lập và hoạt động với

tổng vốn đăng ký trên 300 ngàn tỷ đồng. Bên cạnh đó, khi các dự án hạ tầng lớn đưa vào khai

thác, sử dụng như Cảng hàng không quốc tế Long Thành, các tuyến đường cao tốc trọng điểm

quốc gia và khu vực qua địa bàn tỉnh sẽ mở ra nhiều cơ hội, nhiều quỹ đất mới để Đồng Nai

tiếp tục phát triển các KCN, khu đô thị hiện đại, thu hút thêm các nhà đầu tư trong và ngoài

nước.

Kinh tế Đồng Nai những năm qua luôn tăng trưởng ổn định, chỉ riêng giai đoạn 2016-

2020, tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) bình quân mỗi năm tăng 8,12%, năm sau cao

hơn năm trước (năm 2021 – 2022, do tác động, ảnh hưởng bởi dịch covid-19 và chiến tranh

Nga – Ucraina, chỉ số (GRDP) bình quân thấp hơn). Quy mô GRDP tính theo giá hiện hành

đến năm 2020 đạt gần 400 ngàn tỷ đồng (tương đương 17,2 tỷ USD), gấp 1,7 lần so với năm

2015. Mô hình tăng trưởng kinh tế có bước chuyển đổi theo xu hướng tăng sự đóng góp của

khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo.

115

12.6 Page 116

▲back to top

Ngoài ra, cơ cấu ngành kinh tế chuyển dịch tích cực, tăng tỉ trọng GRDP ngành Công

nghiệp - xây dựng, ngành Dịch vụ và giảm ngành Nông nghiệp, đúng định hướng nghị quyết.

GRDP bình quân đầu người đến năm 2020 đạt 124 triệu đồng/người/năm, tương đương

khoảng 5.300 USD, tăng hơn 1,7 lần so với năm 2015, gấp 1,7 lần so với cả nước. Cơ cấu lao

động dịch chuyển mạnh mẽ từ khu vực nông nghiệp sang các khu vực công nghiệp và dịch

vụ.

Môi trường đầu tư, kinh doanh được cải thiện, cạnh tranh minh bạch, bình đẳng hơn,

tạo điều kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp phát triển. Kinh tế

tư nhân phát triển mạnh mẽ và đa dạng, đóng góp ngày càng quan trọng vào phát triển kinh

tế - xã hội, thúc đẩy tăng trưởng, tạo việc làm, thu nhập cho người lao động. Kinh tế có vốn

đầu tư nước ngoài phát triển mạnh với nhiều dự án được cấp mới và bổ sung tăng vốn thuộc

các tập đoàn lớn, sử dụng công nghệ hiện đại, thuộc những ngành nghề, lĩnh vực ưu tiên phát

triển của tỉnh, góp phần đổi mới công nghệ, nâng cao trình độ quản lý và năng lực cạnh tranh

của nền kinh tế. Trong lĩnh vực xuất, nhập khẩu, Đồng Nai đã vươn lên trở thành một trong

những tỉnh đứng đầu cả nước, đặc biệt, những năm gần đây, xuất siêu của Đồng Nai luôn là

một trong những tỉnh đứng đầu cả nước, với giá trị xuất siêu từ 2-3 tỷ USD.

38. Lực lượng vũ trang tỉnh Đồng Nai: Không ngừng trưởng thành và lớn mạnh / Công

Nghĩa // https://baodongnai.com.vn. - 2025. - Ngày 15/05.

Ngày 15-5-1946, Tỉnh ủy Biên Hòa mở hội nghị quân sự toàn tỉnh tại Xóm Đèn, xã

Tân Hòa, huyện Tân Uyên (nay là ấp Xóm Đèn, xã Tân Mỹ, huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình

Dương) và đi đến quyết nghị, thống nhất các lực lượng vũ trang (LLVT). Đây chính là ngày

đánh dấu sự ra đời của LLVT tỉnh Đồng Nai.

Chính ủy Bộ Chỉ huy quân sự (CHQS) tỉnh, đại tá Trần Đăng Ninh chia sẻ: “Tự hào

truyền thống đấu tranh cách mạng miền Đông gian lao mà anh hũng, suốt gần 80 năm qua,

LLVT tỉnh Đồng Nai đã không ngừng trưởng thành và lớn mạnh, tuyệt đối trung thành, huấn

luyện giỏi, sẵn sàng chiến đấu cao và luôn là chỗ dựa vững chắc của nhân dân”.

Tự hào truyền thống anh hùng

Chặng đường gần 80 năm hình thành và phát triển của LLVT tỉnh Đồng Nai được ghi

dấu bằng nhiều chiến công của quân và dân, đánh đổi bằng rất nhiều hy sinh xương máu của

các thế hệ cán bộ, chiến sĩ (CBCS) trên khắp các mặt trận. Những bước chân dũng cảm và

thần tốc của CBCS LLVT tỉnh đã cùng với quân và dân Đông Nam Bộ góp phần viết nên

trang sử truyền thống hào hùng “Người miền Đông gian lao mà anh dũng”, cùng cả dân tộc

làm nên nhiều chiến thắng vẻ vang.

Đại tá PHAN QUỐC VIỆT, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh:

Xây dựng lực lượng vũ trang Đồng Nai ngày càng lớn mạnh

Lịch sử 79 năm của LLVT Đồng Nai đã được ghi bằng xương máu của rất nhiều thế

hệ qua các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc. Truyền thống vẻ vang và quý báu đó đang được

CBCS thế hệ hôm nay tiếp tục trân trọng gìn giữ và không ngừng phát huy cao độ. Đây cũng

là nền tảng, động lực xây dựng LLVT Đồng Nai ngày càng lớn mạnh.

116

12.7 Page 117

▲back to top

Quân và dân Đồng Nai đã góp sức người, sức của, đặc biệt là không sợ hy sinh gian

khổ để cùng với quân và dân cả nước lần lượt đánh bại thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược,

chiến đấu bảo vệ vững chắc biên giới Tây Nam, đồng thời làm nghĩa vụ quốc tế cao cả tại

nước bạn Campuchia. Từ mảnh đất Đồng Nai đã sản sinh ra nhiều người con anh hùng, nhiều

cách đánh độc đáo và táo bạo. Từ đó đã tạo nên những chiến công gắn với nhiều địa danh,

con người cụ thể qua các cuộc kháng chiến bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc.

Đại tá Trần Đăng Ninh nhấn mạnh: “Lật lại những trang sử vẻ vang 79 năm của LLVT

Đồng Nai, chúng ta càng thêm tự hào vì giai đoạn nào cũng đầy ắp những chiến công, mưu

chí, dũng cảm, anh hùng. Dấu chân của CBCS LLVT Đồng Nai đã có mặt ở tất cả những sự

kiện trọng đại vẻ vang của đất nước như Cách mạng Tháng Tám lịch sử năm 1945, Chiến

thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu - chấn động địa cầu năm 1954, đặc biệt là Tổng tiến

công mùa xuân năm 1975 với Chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng miền Nam - thống nhất

đất nước”.

Bước vào thời kỳ đất nước hòa bình, thống nhất, đổi mới và hội nhập quốc tế, đặc biệt

là trong bối cảnh thế giới và khu vực luôn tiềm ẩn nhiều diễn biến phức tạp, khó lường, truyền

thống và những bài học quý giá từ quá trình đấu tranh cách mạng đã giúp cho LLVT Đồng

Nai càng thêm vững vàng. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, toàn diện của Tỉnh ủy, UBND

tỉnh, LLVT Đồng Nai đã không ngừng trưởng thành và lớn mạnh toàn diện, giữ vững quốc

phòng. Đây chính là tiền đề quan trọng để Đồng Nai không ngừng phát triển kinh tế - xã hội,

trở thành một trong những tỉnh, thành trọng điểm về kinh tế của đất nước.

Xây dựng thế trận lòng dân

Đồng Nai luôn được Bộ Quốc phòng, Quân khu 7 xác định là một trong những địa bàn

trọng yếu về an ninh - quốc phòng. Chính vì vậy, trong những năm qua, Đảng ủy, Bộ CHQS

tỉnh luôn coi trọng công tác huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu với phương châm: cơ bản - thiết

thực - vững chắc. Đảng ủy, Bộ CHQS tỉnh luôn quán triệt sâu sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ

Quốc phòng, Quân khu 7 và của tỉnh đối với CBCS về đường lối quân sự quốc phòng trong

tình hình mới. Các cơ quan, đơn vị thuộc LLVT tỉnh đã có sự chủ động, thường xuyên nâng

cao chất lượng huấn luyện, trình độ quản lý, chỉ huy của sĩ quan các cấp.

Nhiều năm qua, Bộ CHQS tỉnh Đồng Nai luôn làm tốt công tác đóng góp lực lượng

xây dựng quân đội. Hàng năm, tỉnh luôn hoàn thành và hoàn thành vượt chỉ tiêu giao quân,

đồng thời góp phần vào công tác tuyển sinh cho các nhà trường, học viện trong quân đội để

đào tạo lực lượng sĩ quan có trình độ cao.

Bộ CHQS tỉnh đã được Bộ Quốc phòng, Quân khu 7 và tỉnh quan tâm đầu tư xây dựng

cơ sở vật chất, trang thiết bị, vũ khí phục vụ huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu bám sát chủ

trương xây dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ, tiến thắng lên hiện đại. Điển hình là năm

2024, Bộ CHQS tỉnh đã hoàn thiện hệ thống thao trường phục vụ diễn tập khu vực phòng thủ

tỉnh và Quân khu 7, góp phần thực hiện hiệu quả công tác huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu.

Đây chính là những điều kiện quan trọng để LLVT Đồng Nai ngày càng phát triển vững mạnh,

bám sát nhiệm vụ quân sự quốc phòng tại địa phương, không để xảy ra tình huống bị động,

bất ngờ.

117

12.8 Page 118

▲back to top

Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Xuân Lộc, thượng tá Trần Quy cho hay, Ban CHQS

huyện đã được Đảng ủy, Bộ CHQS tỉnh tập trung nhiều nguồn lực để xây dựng trụ sở làm

việc khang trang, hiện đại cùng các phương tiện phục vụ huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu

phù hợp trong tình hình mới. Từ nguồn lực lớn được quan tâm đầu tư, Ban CHQS huyện đã

sử dụng hiệu quả, đồng thời gắn với thường xuyên bảo quản, bảo dưỡng để sử dụng hiệu quả,

lâu bền, góp phần quan trọng vào thực hiện nhiệm vụ huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu.

Bên cạnh nhiệm vụ huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu, trong những năm qua, Bộ CHQS

tỉnh còn luôn xây dựng mối liên hệ đoàn kết, gắn bó máu thịt với nhân dân, nhất là ở những

địa bàn có đông đồng bào dân tộc thiểu số, địa bàn có đông đồng bào có đạo. CBCS của

LLVT tỉnh đã sẵn sàng có mặt ở bất cứ nơi đâu mà nhân dân cần, với nhiều việc làm và hành

động cụ thể, thiết thực, tất cả vì dân.

39. Mãi khắc ghi mốc son lịch sử hào hùng / Nguyệt Hà, Nam Anh (ghi) //

https://baodongnai.com.vn. - 2024. - Ngày 30/08.

Cách mạng Tháng Tám (19-8) và Quốc khánh (2-9) đi vào lịch sử dân tộc như mốc

son chói lọi, mở ra kỷ nguyên mới - độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Hòa chung niềm vui ngày chiến thắng, các tướng lĩnh quân đội, lão thành cách mạng,

anh hùng lực lượng vũ trang (LLVT) nhân dân - những người đã từng đi qua các cuộc chiến

còn thêm lần khắc ghi về nguồn cội, về giá trị hòa bình và lịch sử truyền thống hào hùng của

dân tộc.

Dấu son chói lọi

Thượng tướng, viện sĩ, Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Huy Hiệu, nguyên Ủy viên

Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, khẳng định 79 năm qua, Cách mạng

Tháng Tám và Quốc khánh (2-9) mãi là dấu son chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữ nước

của dân tộc.

Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu là vị tướng trải qua 4 chiến dịch lớn: Mậu Thân năm

1968, Đường 9 Nam Lào năm 1971, Chiến dịch Quảng Trị năm 1972 và Tổng tiến công nổi

dậy mùa Xuân năm 1975. Trong đời lính của mình, ông đã tham gia 67 trận đánh, được phong

anh hùng khi mới 26 tuổi. Mỗi dịp mùa thu Tháng Tám, trong ông, ký ức về những trận đánh

lớn mãi không phai.

Đại tướng Phạm Văn Trà, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Phó bí thư Quân ủy

Trung ương, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, cho biết: “Bài học vô giá trong hành trang

xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là mỗi cán bộ, chiến sĩ LLVT phải luôn nêu cao cảnh giác cách

mạng. Minh chứng rõ nhất là chỉ 21 ngày sau độc lập, thực dân Pháp đã quay lại xâm lược

Nam Bộ, mở đầu cuộc xâm lược Việt Nam lần thứ 2 nên đã buộc dân tộc ta, nhân dân ta phải

trải qua 30 năm trường kỳ với hơn 10 ngàn ngày đấu tranh gian khổ mới bảo vệ trọn vẹn độc

lập của Tổ quốc, tự do, hạnh phúc của nhân dân”.

Theo đại tướng Phạm Văn Trà, để vận dụng bài học vô giá của Cách mạng Tháng Tám,

Quốc khánh (2-9) trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc hiện nay, LLVT phải giữ vững và phát huy

bản chất cách mạng, truyền thống, phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ, thể hiện rõ nét nhất trong nhiệm

vụ bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”; thực hiện “giữ nước từ khi nước chưa nguy”.

118

12.9 Page 119

▲back to top

Quan điểm bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa” thể hiện tư duy, tầm nhìn chiến lược, tính

chủ động, sáng tạo của Đảng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quan điểm này là

sự kế thừa bài học, kế sách “giữ nước từ khi nước chưa nguy” của ông cha ta trong lịch sử

dựng nước và giữ nước.

Kế thừa trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Văn Lân (ngụ phường Long Bình Tân, thành phố

Biên Hòa) 86 tuổi đời, 58 năm tuổi Đảng. Khi nhắc về Cách mạng Tháng Tám, Quốc khánh

(2-9), cảm xúc về Tết Độc lập và thành quả bảo vệ Tổ quốc, ông bày tỏ: “Thắng lợi của Cách

mạng Tháng Tám, Quốc khánh (2-9) cũng như cuộc kháng chiến 30 năm bảo vệ nền độc lập

của Tổ quốc chính là thắng lợi của việc xây dựng thành công thế trận lòng dân”.

Phát huy thành quả của cách mạng, cán bộ, đảng viên, LLVT và toàn dân trên địa bàn

tỉnh đã đoàn kết, vượt qua nhiều khó khăn, thử thách, nỗ lực vươn lên đạt nhiều thành tựu về

kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh, xây dựng và phát triển bền vững tỉnh Đồng

Nai trong giai đoạn mới.

Riêng LLVT tỉnh và các đơn vị quân đội đóng trên địa bàn, 8 tháng của năm 2024 đã

hoàn thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ, thực sự là lực lượng nòng cốt bảo vệ Đảng, Nhà nước,

Nhân dân. Trong đó, 100% đơn vị đã tổ chức thành công đại hội thi đua quyết thắng, tổng kết

Phong trào Thi đua yêu nước trong 5 năm 2019-2024; sơ kết các nghị quyết, chỉ thị của Đảng

với nhiều mô hình tích cực, hiệu quả. Đối với các đơn vị phải tổ chức diễn tập khu vực phòng

thủ, diễn tập chỉ huy cơ quan… đều chuẩn bị chu đáo, tổ chức đạt mục tiêu, yêu cầu và tuyệt

đối an toàn.

Theo thượng tá Cao Minh Chất, Chính ủy Lữ đoàn 87, Binh chủng Hóa học, các nhiệm

vụ của năm 2024 đến nay cơ bản đơn vị đã hoàn thành, được Binh chủng Hóa học ghi nhận,

đánh giá cao. Lữ đoàn là thành viên Khối thi đua số 4 các đơn vị quân đội tỉnh Đồng Nai đã

tích cực tham gia các hoạt động của khối, phối hợp với địa bàn đóng quân làm dân vận. Qua

đó, củng cố mối đoàn kết quân dân và xây dựng thế trận lòng dân vững chắc nơi địa bàn đóng

quân.

“Làm tốt điều này chính là kế thừa và phát huy tinh thần Cách mạng Tháng Tám, Quốc

khánh (2-9) và truyền thống cách mạng của dân tộc vào thực tiễn nhiệm vụ của đơn vị” -

thượng tá Cao Minh Chất nhấn mạnh.

Cụ PHẠM THỊ CHI, lão thành cách mạng, 98 tuổi đời, 75 năm tuổi Đảng, ngụ xã

Long Thọ, huyện Nhơn Trạch: Bài học vô giá trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Tôi tham gia cách mạng từ năm 1940, trải qua nhiều nhiệm vụ khác nhau; cùng các

hội, đoàn thể rải truyền đơn, nuôi giấu cán bộ cách mạng. Năm 1952, tôi bị địch bắt giam cầm

đến cuối tháng 12-1953 mới được tha, ngay tức thì tôi tìm cách bắt liên lạc với tổ chức để tiếp

tục hoạt động…

Kỷ niệm sâu sắc nhất về Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh (2-9) đối với tôi là

Đảng, Bác Hồ đã lãnh đạo toàn dân đấu tranh giải phóng, đưa đất nước ta từ thuộc địa trở

thành độc lập. Người dân từ thân phận nô lệ thành người tự do. Đây là ý nghĩa lớn lao nhất,

là dấu son chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữ nước mà các thế hệ hôm nay luôn phải khắc

ghi để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc…

119

12.10 Page 120

▲back to top

Trung tướng NGUYỄN THANH TUẤN, nguyên Cục trưởng Cục Tuyên huấn,

Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam: Bám sát sự lãnh đạo toàn diện, tuyệt

đối, trực tiếp của Đảng

Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và lãnh đạo từ năm 1930

đã lãnh đạo toàn dân làm thắng lợi cuộc Cách mạng Tháng Tám, khai sinh ra nước Việt Nam

dân chủ cộng hòa (Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ngày nay).

Cách mạng Tháng Tám thành công còn diễn ra trong điều kiện khách quan rất thuận

lợi là quân đồng minh đã đánh bại chủ nghĩa phát xít ở châu Âu và quân phiệt Nhật ở châu Á,

buộc chúng phải đầu hàng vô điều kiện. Trong bối cảnh đó, Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ

Chí Minh, đã nhận định đúng tình hình, chuẩn bị chu đáo mọi mặt, nắm bắt thời cơ, tiến hành

tổng khởi nghĩa đúng như tinh thần Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng

ta”…

Từ tinh thần đó, ngày nay LLVT các cấp, trực tiếp là quân đội nhân dân và công an

nhân dân luôn quán triệt nguyên tắc Đảng lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối, trực tiếp với LLVT.

Có như thế mới bảo đảm thắng lợi trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Trung úy PHẠM MINH KHANH, Chính trị viên, Phó Đại đội 1, Tiểu đoàn 7,

Trung đoàn 3, đóng tại huyện Xuân Lộc: Ra sức rèn luyện, góp sức xây dựng đơn vị

vững mạnh tiêu biểu

Bài học của Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh (2-9) mãi là vô giá trong công

cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay. Vì vậy, với vai trò, vị trí của mình, chúng tôi sẽ

tiếp tục rèn luyện, học tập, kế thừa truyền thống, nắm chắc công tác tư tưởng của bộ đội, kịp

thời động viên, cổ vũ chiến sĩ tích cực tham gia các phong trào thi đua, góp sức xây dựng đơn

vị vững mạnh toàn diện, “mẫu mực tiêu biểu”.

40. Phát huy tinh thần Cách mạng tháng Tám / Nguyệt Hà // https://dongnai.gov.vn. -

2019. – Ngày 18/08.

Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã mở ra bước ngoặt lớn cho cách

mạng Việt Nam, đưa dân tộc ta bước sang kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn

liền với chủ nghĩa xã hội. Nhân dân ta từ thân phận nô lệ đã trở thành người làm chủ đất nước,

làm chủ vận mệnh của mình.

Trong những ngày tháng Tám này, những cán bộ tiền khởi nghĩa trên địa bàn tỉnh

không khỏi bồi hồi, xúc động và tự hào khi nhắc nhớ về sự kiện lịch sử có ý nghĩa sâu sắc đối

với dân tộc và thời đại.

Tuổi trẻ rực lửa

Năm nay cụ Nguyễn Viết Thân (phường Trảng Dài, TP. Biên Hòa) bước sang tuổi 93

và đã có 71 năm tuổi Ðảng. Trong căn nhà ấm cúng quây quần cùng con cháu, cụ bồi hồi nhớ

về không khí của những ngày Thu tháng Tám lịch sử. Cụ Thân kể, vào thời điểm đó, cụ tham

gia cùng đoàn thiếu nhi đi biểu tình, hát các bài ca cách mạng làm dấy lên khí thế, niềm tin

chiến thắng. “Lúc đó, chúng tôi đi cả đêm, đến nhà những tên lý trưởng phong kiến đã rệu rã

tinh thần. Giờ phút đất nước chuẩn bị đón độc lập mãi là ký ức đẹp đẽ, thiêng thiêng nhất

trong tâm trí những người cán bộ trẻ chúng tôi thời ấy”, cụ Thân nói.

120

13 Pages 121-130

▲back to top

13.1 Page 121

▲back to top

Từng tham gia vào Hội Nhi đồng cứu vong với nhiệm vụ liên lạc, canh gác, dẫn đường,

đảm bảo an toàn cho cán bộ cách mạng từ đầu năm 1944 ở Hoa Lư (Ninh Bình), cụ Hoàng

Nhạc, cán bộ tiền khởi nghĩa hiện ở phường Tân Phong (TP. Biên Hòa) dù đã ở tuổi ngoài 90

nhưng vẫn nhớ như in không khí chuẩn bị và diễn biến của Cách mạng tháng Tám lịch sử. Cụ

Nhạc kể lại, trước khởi nghĩa, trong thôn quân ta đã khống chế bọn tay sai phong kiến, không

để chúng có những hành động phá hoại. Thợ rèn được tập hợp để rèn giáo mác, ở sân đình thì

già, trẻ, gái trai không phân biệt tuổi tác tập võ, rèn luyện sức khỏe và sử dụng các loại vũ khí

tự chế… Tất cả đều hừng hực khí thế chuẩn bị nhận lệnh khởi nghĩa.

Từng trải qua 3 cuộc kháng chiến bảo vệ độc lập dân tộc, là cha liệt sĩ, cụ Phan Nựu

(99 tuổi đời, 71 năm tuổi Ðảng) hiểu rõ giá trị của độc lập tự do mà các thế hệ anh hùng liệt

sĩ, quân và dân ta đã ra sức đấu tranh, gìn giữ. “Nhanh lắm, mới đó mà đã 74 năm. Cái ngày

ấy, chúng tôi những thanh niên cứu quốc, người cầm gậy, người cầm giáo mác, theo lời hiệu

triệu của Bác Hồ để tham gia giành độc lập dân tộc. Hàng lớp người cùng nhau hô vang khẩu

hiệu “Ðộc lập dân tộc! Chủ tịch Hồ Chí Minh muôn năm!” cùng đi biểu dương lực lượng cho

ngày khởi nghĩa”, cụ Nựu xúc động nói về thời khắc lịch sử.

Là những người đã từng chứng kiến và trải qua thời khắc lịch sử hào hùng của dân tộc,

các cán bộ lão thành cách mạng bày tỏ mong muốn thế hệ hôm nay phải thực sự kế thừa xứng

đáng truyền thống cha ông. Tại căn nhà nhỏ ở phường An Bình, cụ Nguyễn Cần, cán bộ tiền

khởi nghĩa 94 tuổi đời, 71 năm tuổi Ðảng vẫn không nguôi nhớ về những ký ức một thời tuổi

trẻ. Cụ là đại diện tiêu biểu cho thế hệ “Bộ đội Cụ Hồ” đã vượt qua mọi khó khăn, ác liệt của

chiến tranh, được trở về với niềm hạnh phúc vỡ òa của ngày vui độc lập, thống nhất. Sinh ra

tại Hưng Nguyên (Nghệ An), nơi có phong trào cách mạng sục sôi, cụ Nguyễn Cần sớm tham

gia hoạt động tình báo trong hàng ngũ địch, cung cấp nhiều tin tức quan trọng cho cách mạng,

góp phần tích cực trong cuộc giải phóng Nghệ An những ngày tháng Tám lịch sử. Sau khi

Cách mạng tháng Tám thành công, cụ Cần tiếp tục tham gia hai cuộc kháng chiến chống Pháp

và chống Mỹ, sau đó chuyển sang ngành Lâm nghiệp công tác cho đến lúc nghỉ hưu. Cụ vẫn

luôn nhắc nhở thế hệ trẻ vững niềm tin vào Ðảng, kế thừa truyền thống cha ông, nỗ lực xây

dựng đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Vẹn nguyên giá trị

Chớp thời cơ chiến lược, dưới sự lãnh đạo của Ðảng Cộng sản Ðông Dương, đứng đầu

là Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đã tiến hành cuộc tổng khởi nghĩa giành chính

quyền trong cả nước, đánh dấu một mốc son chói lọi trong dòng chảy lịch sử dân tộc.

Theo lịch sử Ðảng bộ Biên Hòa - Ðồng Nai, trong thời khắc lịch sử tháng 8-1945,

không khí cách mạng sục sôi trên khắp các đường phố, khu dân cư. Tin Nhật đầu hàng đã thổi

bùng ngọn lửa cách mạng. Khí thế khởi nghĩa ngày càng lên cao khi nghe Quân lệnh số 1 của

Ủy ban khởi nghĩa và Lời hiệu triệu của Tổng bộ Việt Minh, nhất là Lời kêu gọi đồng bào và

chiến sĩ toàn quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Cùng cả nước hưởng ứng lời kêu gọi ấy, ngay

từ sáng sớm ngày 24-8-1945, tại Biên Hòa - Ðồng Nai, trong nội ô tỉnh lỵ, nhân dân đã treo

cờ đỏ sao vàng, cờ búa liềm, dán khẩu hiệu khắp các phố chợ, trụ sở Ủy ban khởi nghĩa đặt

gần ga xe lửa Biên Hòa luôn tấp nập các đoàn cán bộ ở các địa phương về nhận chỉ thị khởi

nghĩa. Ở huyện Long Thành, Ủy ban khởi nghĩa đã huy động công nhân cao su, nhân dân các

121

13.2 Page 122

▲back to top

xã quanh thị trấn Long Thành kéo về quận lỵ giành chính quyền trong ngày 24-8-1945. Thắng

lợi này càng cổ vũ cán bộ, đảng viên và nhân dân Biên Hòa đứng lên giành chính quyền.

Ngày 2-9-1945, tại vườn hoa Ba Ðình lịch sử, trước hàng chục vạn đồng bào, Chủ tịch

Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ cách mạng lâm thời đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh

nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà nước công nông đầu tiên ở Ðông Nam Á, đồng thời

trịnh trọng tuyên bố với thế giới: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do độc lập và sự thật đã

trở thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và

lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy.

Thời gian đã lùi xa nhưng tầm vóc, ý nghĩa thắng lợi, tinh thần và bài học kinh nghiệm

của Cách mạng Tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị và ngày càng tỏa sáng. Thắng lợi của cách

mạng tháng Tám đã đập tan hai tầng xiềng xích nô lệ của chủ nghĩa thực dân Pháp kéo dài

hơn 80 năm và phát xít Nhật gần 5 năm. Ðồng thời lật nhào chế độ phong kiến tồn tại cả ngàn

năm, đưa Việt Nam từ vị trí là một nước thuộc địa trở thành một nước độc lập dưới chế độ

dân chủ cộng hòa, đưa nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ thành người dân độc lập, tự do,

làm chủ nước nhà.

Cách mạng tháng Tám đã mở ra một kỷ nguyên mới: Kỷ nguyên giải phóng dân tộc

gắn liền với giải phóng giai cấp công nhân và nhân dân lao động, kỷ nguyên độc lập dân tộc

gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Ðây thực sự là bước nhảy vọt trong lịch sử tiến hóa của dân tộc

Việt Nam. Ðối với thế giới, Cách mạng tháng Tám 1945 ở Việt Nam là thắng lợi đầu tiên

trong thời đại mới của một dân tộc nhược tiểu đã tự đấu tranh giải phóng khỏi ách đế quốc

thực dân.

Cách mạng tháng Tám 1945 để lại cho cách mạng Việt Nam nhiều bài học kinh nghiệm

quý báu. Ðó là bài học về khơi dậy và phát huy sức mạnh chủ nghĩa yêu nước, trên cơ sở đó

xây dựng mặt trận dân tộc thống nhất đoàn kết rộng rãi mọi tầng lớp nhân dân để thực hiện

yêu cầu cấp bách của cách mạng là giải phóng dân tộc giành độc lập, tự do cho Tổ quốc. Ðó

còn là bài học về không ngừng chăm lo bồi dưỡng, giáo dục phát huy cao độ tính sáng tạo,

tính chủ động, tự lực, tự cường của quần chúng và của cán bộ, đảng viên. Những bài học đó

đã được Ðảng ta chắt lọc, vận dụng sáng tạo trong giai đoạn cách mạng về sau.

Nối tiếp truyền thống cách mạng hào hùng của cha ông, tinh thần cách mạng tháng

Tám, các thế hệ lãnh đạo, cán bộ, đảng viên và nhân dân Ðồng Nai đã và đang nỗ lực xây

dựng tỉnh Ðồng Nai giàu mạnh, văn minh. Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy Phạm Văn Ru cho

biết, thời gian qua, kinh tế của tỉnh tiếp tục tăng trưởng, các vấn đề an sinh xã hội được đảm

bảo, Ðồng Nai là tỉnh dẫn đầu cả nước trong xây dựng nông thôn mới, có đóng góp quan

trọng trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam... “Làm được điều này chính là nhờ kế thừa tốt

truyền thống cách mạng của cha ông, sự đoàn kết, thống nhất trong toàn Ðảng bộ, sự điều

hành quản lý của các cấp chính quyền và đặc biệt là huy động, khơi dậy được sức mạnh đại

đoàn kết toàn dân tộc của các tầng lớp nhân dân trong tỉnh”, Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy

Phạm Văn Ru nhấn mạnh.

122

13.3 Page 123

▲back to top

BẢNG TRA TÊN BÀI TRÍCH

STT

TÊN BÀI TRÍCH

Ba nguyên tắc Tập trung – Thống nhất – Kịp thời trong

1 thành công Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và ý nghĩa

của nó

Bài học phát huy sức mạnh toàn dân tộc của Cách mạng

2 Tháng Tám năm 1945 và sự vận dụng trong sự nghiệp bảo

vệ an ninh, trật tự hiện nay

Bài học về thời cơ của cách mạng Tháng Tám năm 1945

3 và sự vận dụng trong điều kiện cách mạng công nghiệp lần

thứ tư hiện nay

Bài học về tranh thủ thời cơ, đẩy lùi nguy cơ trong Cách

mạng Tháng Tám với xây dựng, bảo vệ đất nước hiện nay

Các tổ chức tiền thân lực lượng công an nhân dân góp

5 phần vào thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm

1945

6 Cách mạng Tháng Tám - Bản hùng ca bất tử

SỐ BIỂU GHI

TRANG

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 – Bước ngoặt vĩ đại của

cách mạng Việt Nam trong thế kỷ XX

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 - Thắng lợi vĩ đại của

dân tộc Việt

Cách mạng Tháng Tám năm 1945: Biểu tượng cao đẹp,

9 trường tồn của sự kết tinh, hòa quyện sức mạnh dân tộc

với sức mạnh thời đại

Cách mạng Tháng Tám và bài học xây dựng nhà nước

pháp quyền

11 Chuyện kể về Cách mạng Tháng Tám ở Long Thành

107

Cuộc đấu tranh chính trị đầu tiên diễn ra tại Long Thành

sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945

109

Cuộc đấu trí của các nhà chiến lược Việt Nam và Đồng

minh trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Cuộc mít tinh tại Quảng trường Sông Phố Tháng Tám

năm 1945

110

Đảng bộ Biên Hòa lãnh đạo cuộc khởi nghĩa giành chính

quyền năm 1945

Khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng trong thắng lợi lịch

sử của Cách mạng Tháng Tám năm 1945

17 Không thể phủ nhận thành quả Cách mạng Tháng Tám

18 Kinh tế Việt Nam và tỉnh Đồng Nai thời kỳ đổi mới

113

Long Khánh những ngày nổi dậy giành chính quyền trong

Cách mạng Tháng Tám năm 1945

106

123

13.4 Page 124

▲back to top

Lực lượng Thanh niên Tiền phong trong Cách mạng

Tháng Tám năm 1945 ở Biên Hòa

103

Lực lượng vũ trang tỉnh Đồng Nai: Không ngừng trưởng

thành và lớn mạnh

116

22 Mãi khắc ghi mốc son lịch sử hào hùng

118

Một số nhân vật lịch sử trong Cách mạng Tháng Tám tại

Biên Hòa

112

Mùa thu Cách mạng Tháng Tám (8/1945) ở Xuân Lộc,

Long Khánh

25 10 sự kiện trọng đại để có ngày 2-9-1945

26 Ngày ấy trên Quảng trường Sông Phố

104

111

Nhân dân Đồng Nai trong phong trào đấu tranh cách mạng

27 từ đầu thế kỷ XX đến Tháng Tám năm 1945 – Bài 1:

100

Những ngày đầu chống Pháp

Nhân dân Đồng Nai trong phong trào đấu tranh cách mạng

28 từ đầu thế kỷ XX đến Tháng Tám năm 1945 - Bài 2: Giai

101

đoạn từ năm 1930 đến cách mạng Tháng Tám thành công

Những ngày khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 tại Biên

Hòa

102

30 Phát huy tinh thần Cách mạng Tháng Tám

120

Quốc khánh 2/9 - Biểu tượng sống động, thiêng liêng trong

lịch sử dân tộc Việt Nam

32 Quốc khánh 2-9: Cột mốc lịch sử vĩ đại của dân tộc

Sự độc đáo trong Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí

Minh

Sự thật khách quan phủ nhận một cách nhìn phi lịch sử về

thành công của Cách mạng Tháng Tám

Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 thành công, nước

Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời (2-9-1945)

Tuyên ngôn Độc lập và tầm nhìn lịch sử của Chủ tịch Hồ

Chí Minh

Vai trò của văn hóa trong thắng lợi của Cách mạng Tháng

Tám năm 1945 và bài học lịch sử / Đinh Xuân Dũng

Việc xây dựng và củng cố chính quyền sau Cách mạng

tháng Tám dưới sự lãnh đạo của Đảng

Xây dựng lực lượng chính trị kết hợp với lực lượng vũ

39 trang, tạo sức mạnh to lớn thực hiện thành công Cách

mạng Tháng Tám năm 1945

Ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 với việc

giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ hiện nay

124