Giữa tháng 5-1945, phát xít Nhật huy động 2.000 quân chia làm ba mũi tiến vào
khu căn cứ ở vùng sông Lô và đường số 3, nhằm tiêu diệt Giải phóng quân và cơ quan
đầu não lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Các đơn vị Giải phóng quân phối hợp với lực
lượng du kích, tự vệ ở các địa phương triển khai lực lượng sẵn sàng đánh địch trên các
hướng. Cả ba mũi tiến công của quân Nhật đều bị Việt Nam giải phóng quân cùng du
kích và tự vệ đánh bại, căn cứ địa cách mạng được bảo vệ vững chắc.
Ngày 4-6-1945, Tổng bộ Việt Minh triệu tập Hội nghị cán bộ sáu tỉnh Việt Bắc
để bàn việc lập Khu giải phóng. Tại Hội nghị, lãnh tụ Hồ Chí Minh chỉ thị công nhận
tên “Việt Nam giải phóng quân” cho toàn thể bộ đội trong nước, đồng thời ra chỉ thị
thành lập Khu giải phóng.
Thực hiện chỉ thị của lãnh tụ Hồ Chí Minh. Khu giải phóng Việt Bắc được thành
lập, Tân Trào được chọn làm Thủ đô. Về mặt quân sự. Khu giải phóng trở thành hậu
phương vững chắc cho Giải phóng quân xây dựng và phát triển lực lượng.
Tháng 6-1945, các đơn vị Giải phóng quân phối hợp với du kích và nhân dân địa
phương đánh phỉ ở Háng Tháng, châu Hà Quảng (Cao Bằng) và tiêu diệt bọn phi đầu
số ở vùng phía tây và đồng tỉnh Bắc Giang.
Ngày 16-7-1945, một trung đội Giải phóng quân tiến công đồn Tam Đảo, nơi quân
Nhật đóng chốt và giam giữ tù binh Việt Nam và Pháp, tiêu diệt gần hết quân Nhật, thu
10 súng các loại, một hôm. đạn và nhiều quân trang. Toàn bộ tù nhân người Việt Nam
và người Pháp, hơn 100 người được giải thoát
Tiếp theo chiến thắng Tam Đảo, một đơn vị Giải phóng quân tiến đánh địch giải
phóng Lục Yên Châu (Yên Bái), rồi hạ đồn Bố Hạ (Yên Thế), Mẹt (Hữu Lũng), sau đó
tiến sát thị xã Bắc Giang Phát huy thắng lợi, một đội tiến về Đoan Hùng (Phú Thọ)
thực hiện vũ trang tuyên truyền theo hướng Hưng Hóa, Bất Bạt (Sơn Tây), một đội tiến
qua Lục Ngạn (Bắc Giang), sang chiến khu Trần Hưng Đạo, hoạt động ở Đông Triều
(Hải Dương), Cẩm Phả, Hồng Gai (Quảng Yên); đồng thời cử một số cán bộ Giải phóng
quân đến các tỉnh Hà Đông, Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa liên lạc với các đơn vị
vũ trang ở chiến khu Quang Trung phối hợp chiến đấu.
Trước tình thế cách mạng đã chín muồi, Trung ương Đảng triệu tập Hội nghị đại
biểu toàn quốc của Đảng ở Tân Trào từ ngày 13 đến ngày 15-8-1945. Hội nghị quyết
định thành lập Ủy ban khởi nghĩa và phát động tổng khởi nghĩa giành chính quyền
trong cả nước.
Ngày 16-8, Quốc dân Đại hội được tổ chức tại Tân Trào, ra lời kêu gọi Giải phóng
quân cùng lực lượng vũ trang các địa phương phấn đấu đưa cuộc cách mạng giải phóng
đất nước đến toàn thắng. Tại đây, 14 giờ ngày 16-8-1945, một đơn vị chủ lực của Việt
Nam giải phóng quân tổ chức lễ xuất quân tiến về hướng nam, trước hết là đánh thị xã
Thái Nguyên.
Trong khi Giải phóng quân đang tiến đánh địch ở thị xã Thái Nguyên, thì ngày 19
tháng 8, nhân dân Hà Nội đã khởi nghĩa giành được chính quyền. Theo lệnh của Chính
