Nhung di tich lich su van hoa

Nhung di tich lich su van hoa

1 Page 1

▲back to top
Trịnh Hoài Đức và những di tích lịch sử văn hóa / Đỗ Bá Nghiệp chủ biên,
Phan Đình Dũng, Tuyết Hồng,… // Đồng Nai di tích văn hóa. – Đồng Nai : Nxb.
Đồng Nai, 1993. – Tr.91-94.
Trong số các danh nhân làm rạng danh xứ Đồng Nai xưa phải kể đến Trịnh Hoài
Đức. Ông gốc người Minh Hương (Trung Hoa). Từ thời ông nội, do không thần phục
nhà Mãn Thanh đã chạy sang Đại Việt. Ban đầu, trú ngụ ở Phú Xuân, sau vào lập
nghiệp tại thôn Bình Trước, dinh Trấn Biên (Biên Hòa ngày nay). Trịnh Hoài Đức sinh
năm Ất Dậu, 1765, tại Bình Trước, tự Chỉ Sơn, hiệu Cấn Trai. Năm 1775, cha là Trịnh
Khánh mất, lúc đó ông mới 10 tuổi, người mẹ đem con về trấn Phiên An (Gia Định)
sống. Đến năm 1780, bà cho con thụ giáo nhà giáo dục nổi tiếng thời bấy giờ: Võ
Trường Toản. Khi quân Tây Sơn vào đánh đất Gia Định, Trịnh Hoài Đức lánh nạn sang
Chân Lạp (Campuchia). Năm 1788, họ Trịnh thi đỗ và được nhà Nguyễn bổ chức Hàn
lâm viện chế cáo, ngày càng được vua Gia Long trọng dụng. Họ Trịnh lần lượt giữ
nhiều chức vụ quan trọng trong bộ máy cai trị của nhà Nguyễn và thẳng tiến trên đường
hoạn lộ: tri huyện phủ Tân Bình, Đông cung thị giảng (lo việc giảng dạy Đông cung
Cảnh), Hiệp bộ thượng thư, rồi Thượng thư bộ Hộ, thượng thư bộ Lại, tổng trấn Gia
Định... Có thời, Trịnh Hoài Đức được cử làm thượng thư của cả hai bộ: Lại (nội vụ) và
Binh (quốc phòng). Nhiều lần, Trịnh Hoài Đức được cử làm Chánh sứ sang Trung
Quốc. Ông mất năm Ất Dậu, hưởng thọ tròn 60 tuổi. Dương thời, vua Minh Mạng vô
cùng thương tiếc, truyền bãi chầu ba ngày, truy phong Thiếu phó cần chánh điện Đại
học sĩ. Thi hài họ Trịnh được rước từ kinh đô Huế vào thành Gia Định, do hoàng thân
Miên Hoàng trực tiếp đứng ra tổ chức rồi đưa về tận quê hương Bình Trước an táng.
Mộ Trịnh Hoài Đức
Tuy làm quan to, nhưng Trịnh Hoài Đức nổi tiếng thanh liêm, suốt đời sống
thanh bạch, mang cốt cách của một nhà nghệ sĩ lớn. Cùng với Lê Quang Định và Ngô

2 Page 2

▲back to top
Nhơn Tịnh, Trịnh Hoài Đức lập ra nhóm Bình Dương thi xã, được người đời xưng tụng
là Gia Định tam gia, uy tín như Chiêu Anh Các của họ Mạc ở Hà Tiên. Ông để lại hai
tập thơ: Cấn Trai thi tập và Bắc sứ thi tập (làm trong thời gian đi sứ Trung Quốc). Thơ
Trịnh Hoài Đức bộc lộ tình yêu sâu đậm đối với quê hương, làng cảnh Việt Nam, nơi
nhà thơ đã chọn là quê hương, đất nước của mình và phản ánh chân thật đời sống. sinh
hoạt của con người thời bấy giờ. Cống hiến xuất sắc nhất của Trịnh Hoài Đức đối với
tiến trình lịch sử, văn hóa dân tộc là bộ Gia Định thành thông chí - bộ sách lịch sử, địa
lý, văn hóa ra đời sớm và giá trị nhất về miền đất Nam bộ thời bấy giờ. Bộ địa chỉ này
gồm 6 quyển biên khảo công phu về quá trình hình thành đất đai, sông núi, sản vật,
phong tục, con người, bộ máy hành chính Nam bộ. Công trình này đã được người Pháp
dịch và xuất bản ở Paris từ năm 1863 và trở thành tài liệu vô giá cho bất cứ ai muốn
tìm hiểu, nghiên cứu về miền Nam. Ghi nhận công lao to lớn và tấm gương thanh khiết
của Trịnh Hoài Đức, người xưa trải bao đời đã tỏ một lòng tôn kính và biết ơn. Riêng
tại Biên Hòa, quê hương của nhà thơ, hiện còn ngôi mộ ông đặt tại phường Trung
Dũng, giữa hai con đường lớn: quốc lộ 1 và Nguyễn Văn Trỗi. Ngôi mộ xây cạnh mộ
vợ nhà thơ, theo kiến trúc cổ kính, có bờ thành bằng đá bao bọc, cửa vào có trụ búp
sen, đặt bình phong án. Từ năm 1938, Viện Bảo tàng (cũ) đã thừa nhận đây là một "cổ
tích". Hàng năm, vào dịp Thanh Minh, dòng họ Trịnh từ các nơi vẫn về làm lễ viếng
cụ. Trước năm 1975, ở Biên Hòa, có một ngôi trường và con đường từ công trường
Sông Phố đến ngã năm Biên Hùng được mang tên Trịnh Hoài Đức. Tại thành phố Hồ
Chí Minh, khu vực Chợ Lớn, từ xưa đã có chùa Gia Thạnh (của người Minh hương)
thờ vua Gia Long, Trịnh Hoài Đức những công thần người Minh. Trong chùa, còn đó
đôi liễn của họ Trịnh ngày xưa. Cùng với lăng mộ Trịnh Hoài Đức ở Biên Hòa, ngôi
chùa này đã được Nhà nước Việt Nam công nhận là di tích lịch sử - văn hóa quốc gia.