Chuyen di su cua Trinh Hoai Duc

Chuyen di su cua Trinh Hoai Duc

1 Page 1

▲back to top
HUỲNH VĂN TỚI. Trịnh Hoài Đức công thn nhiều công đức : Chuyến
đi sứ ca Trịnh Hoài Đức và quc hiu Vit Nam / Huỳnh Văn Tới // Báo Đồng
Nai điện t. 2023. Ngày 09 tháng 12.
Theo tsca Trịnh Hoài Đức trong Cn Trai thi tập do Đỗ ThHo dch,
Trịnh Hoài Đức là chánh sứ đầu tiên được vua Gia Long cử sang nước Đại Thanh,
trc tiếp tham gia đàm phán với Thanh triu vviệc đặt quc hiu Vit Nam.
Nguyên y viên Ban TVTU, nguyên Chtch y ban
MTTQ Vit Nam tnh Huỳnh Văn Tới dâng hương mộ Trịnh Hoài Đức. nh: Huy Anh
Mùa xuân năm Nhâm Tuất (1802), Nguyn Ánh lên ngôi vua, bang giao vi
Đại Thanh là vic htrọng hàng đầu, lin cử đoàn sứ thần đến Thanh triều để thiết
lp quan hvi chthmới. Đoàn sứ thn do Trịnh Hoài Đức (vừa được triu v
Kinh thăng chức Thượng thư Bộ H) làm Chánh s. Hai Phó sứ là Tĩnh Viễn hu
Ngô Nhân Tĩnh - Tham tri BBinh và Un Tài hu Hoàng Ngc Un - Tham tri B
Hình. Nhim vụ được giao ban đầu cho đoàn sứ thn: Báo vi Thanh triều để công
nhn chquyn ca vua Gia Long, đề nghthu hi các n phong, sc phong ca
Thanh triều cho Tây Sơn, bàn giao những phm nhân nội địa Trung Hoa bbt gi
vì tội cướp phá, gm nhng: Mạc Quan Phù, Lương Văn Canh, Phan Văn Tài.

2 Page 2

▲back to top
Đoàn sứ đi trên hai tàu chiến Bch Yến và Huyn Hc, xut phát tca bin
Thun An ngày 12-6; đến ngày 19-6 qua địa phn phTam Châu thuc vùng bin
đất Vit, gp bão ln, mt biển điên đảo, tàu bị gió đánh quay cuồng, sóng cao như
núi, cc kddi; tàu bxô nghiêng ngả như chiếc lá trong chỗ nước xoáy, tình
trng rt nguy ngp.
Chánh sTrịnh Hoài Đức tàu Bch Yến vượt được cơn bão dạt vào bãi cát
Thượng Xuyên. Hai Phó sứ ở tàu Huyn Hc gia biển khơi, chống đỡ vi gió d,
ct bum gãy, tàu bdạt vào vùng Đại Áo thuc vùng biển nước Vit.
Đến ngày 1-7, bão yên, hai thuyn mi hợp nhau, cùng đến HMôn quan
thuc Việt Đông (nay thuộc tnh Qung Tây); trình báo vi quan Tổng đốc Lưỡng
Qung ca Thanh triu là Giác La Cát Khanh - Thượng thư Bộ Binh, tước Thái t
Thái Bo, Hip biện đại học sĩ. Đoàn snghỉ ở dch quán, chhi báo ca triều đình.
Mãi đến tháng 10 mới được tiếp chca Thanh triu chuẩn cho đoàn sứ blên
đường tiến kinh. Lúc này, đoàn sứ b
nhận được tin vua Gia Long thu hi
toàn cõi đất nước, tiếp đó, vua cử đoàn
sbthhai do Mn Chính hu Lê
Quang Định (Thượng thư Bộ Binh)
làm Chánh s, cùng hai phó s
Nguyễn Địch Cát, tước Quì Giang hu,
Học sĩ điện Cn Chính và Lê Chính L,
tước Quýnh Giám hu, Thiêm sB
Lsang Thanh triu hợp cùng đoàn sứ
bthnht dâng biu thnh phong.
Đoàn sứ ca Trịnh Hoài Đức
nhận được trát của quan Đốc ph
Lưỡng Việt đề nghị lưu lại tnh Quế để
Hoàn thành smệnh, đoàn sứ thn
về nước, qua i Nam quan; mùng 1 Tết
Giáp Tý (1804) về đến thành Thăng
Long, làm ltriu yết, lưu lại để dự đại
lnhn sách phong. Vua Gia Long giao
Trịnh Hoài Đức làm thgiá (theo hu
vua), Tĩnh Viễn hầu Ngô Nhân Tĩnh tiếp
sTBSâm - Bchính tnh Qung Tây
sang làm lsách phong; do cTrnh
Hoài Đức và Ngô Nhân Tĩnh đều thông
thạo văn hóa Hoa nên việc giao tiếp,
khoãn đãi chu toàn, lễ sách phong được
tchc trang trng, gigìn quc th.
chsbthứ hai đến ri cùng tiến
kinh. Quan Đốc phủ Lưỡng Vit lo
ngi vì trong tbiu thnh phong gửi đến có ni dung xin ly quc hiu là Nam Vit.
Ấy là điều cm kca Thanh triu khi nhắc đến tên một nước Nam Việt xưa được
xem là “phản loạn”.
Quả nhiên, không lâu sau, Quan đại thần Quân cơ của Thanh triu có bản văn
qutrách, lnh cho quan Tun phQung Tây là Tôn Ngọc Đình báo với triều đình
Gia Long phi gi li tbiểu đổi theo quc hiệu cũ là An Nam.

3 Page 3

▲back to top
Mt thi gian sau, triều đình Gia Long có tờ biu vi ni dung cng cỏi nhưng
khôn khéo, dn gii rng: An Nam là quc hiu ca triu ngụy Tây, nên đổi khác.
Các quan: Tun phhTôn, Bchính Nga, Án sát Thanh An Thái băn khoăn, mời
sbộ hai đoàn đến trao đổi nhm thuyết phc làm biểu văn theo ý chỉ ca Thanh
triu.
MTrịnh Hoài Đức và phu nhân có hình voi phc, tại P.Trung Dũng (TP.Biên Hòa).
nh: H.Lam
Sbộ hai đoàn biện lun: Việc đặt quc hiu là do vua quyết định, sb
không thtý và trái ý. Quan phhTôn thy không thlay chuyển được ý ca hai
đoàn sứ b, bèn giao cho quan phThái Bình gn quan ải làm văn thư qua lại vi
triều đình Gia Long để thng nht ni dung biểu văn. Cuối cùng, quan phThái Bình
cũng thuận theo ý ca Nguyn triu, làm biểu văn tấu vtriều đình, chờ lnh.
Việc binh cơ hai nước còn đang bề bộn, thư từ chm tr, nghi thc tiếp đón
bang giao rườm rà khiến thời gian kéo dài, đợi chnóng ruột. Có tin đồn, do trái ý,
hai sbộ đều bcm gi. Vua Gia Long lo lng, cử người đến quan ngoại để thăm
dò tin tc.
triều đình Đại Thanh, vua Gia Khánh nhận được biểu văn, cho triều thn
nghbàn. Chc là nghbàn nhiu lm, cui cùng ban chiếu tháng Tư năm Quý Hợi
(1803), cho hai đoàn sứ bhp nht, tiến kinh. Tháng 5-1803, sứ đoàn khởi hành t

4 Page 4

▲back to top
tnh Quế, tháng 8 đến Yên Kinh, ri qua Vạn Lý Trường Thành đến Hành cung Nhit
ca khu CBắc để làm lbái cn yết; đó là lần đầu tiên sbca Nguyn
triu Gia Long tham dự đại lnày.
Sau đại lễ, Đoàn sứ thần được dp trình bày smệnh được giao, bin lun v
quc hiệu, được Thanh triu thun ý, thng nht quc hiu triu Nguyn Gia Long
là Vit Nam (tránh tên Nam Vit, không dùng li An Nam). Các sbộ được đãi yến
Trung thu vui v. Vy là, hài hòa, trn vẹn đôi bề, nước nhà có ch, có tên, tránh
binh đao.